Những bài cùng tác giả
GS, PGS là 1 nhiệm vụ ở cơ sở ĐH cụ thể, chứ đâu phải
"giá trị quốc gia" đến mức phải để Bộ trưởng GD-ĐT bổ nhiệm?".
GS Hoàng Tụy thất vọng khi cầm trên tay bản quy định mới về tiêu chuẩn,
thủ tục bổ nhiệm GS, PGS ban hành ngày 31/12/2008. Trao đổi với VietNamNet,
ông cho rằng đây là "cải tiến nửa vời, có nhiều điều không hợp lý, không
hiệu quả".
Thưa GS, ông thấy quy định tiêu chuẩn, bổ nhiệm GS, PGS mới ban hành có
điều gì đáng lưu ý?
- Tôi thất vọng vì quy định mới
này có nhiều điều không hợp lý, không hiệu quả, vẫn theo kiểu quản lý
tập trung quan liêu. Đã bao nhiêu năm nay, chúng ta nói rằng, bất cập
của quản lý giáo dục là không chịu phân cấp, nhưng nói mãi rồi mà có
thấy thay đổi đâu.
Vậy chuyện phân cấp đã được
"nói mãi" thế nào?
- Trong việc này, chúng tôi đã đề
nghị cần xem GS, PGS là 1 nhiệm vụ ở cơ sở ĐH cụ thể chứ không phải là
phẩm hàm trừu tượng. Nếu cần thì Nhà nước chỉ quản ở mức tối thiểu thôi.
Trên mặt bằng tối thiểu, từng cơ sở ĐH sẽ quyết định công nhận GS cho
mình.
Tức là, sau 7 năm từ khi thực
hiện quy chế về công nhận GS, PGS; sau 5 năm
thảo luận sửa đổi quy định, sau 4 năm từ khi GS và các cộng
sự
kiến nghị chấn hưng GD, sau 3 năm từ
khi có nghị định
đổi mới toàn diện giáo dục ĐH, quy định
về GS, PGS lần này vẫn không có gì mới hơn?
- Cơ bản không khác trước. Chỉ
khác ở chỗ tách việc công nhận với bổ nhiệm.
Theo quy định cũ thì Hội đồng chức danh GS Nhà nước (HĐCDGSNN) công nhận
xong là ứng viên nghiễm nhiên thành PGS, GS. Còn quy định này, sau khi
được công nhận, ứng viên phải có một cơ sở ĐH đề xuất bổ nhiệm thì ứng
viên mới có thể thành PGS, GS.
Trong điều 17 ở phần "trình tự
bổ nhiệm chức danh" có quy định rõ: cơ sở ĐH có nhu cầu GS, PGS thì sẽ
thông báo công khai, nhận hồ sơ của ứng viên, sau khi ứng viên đạt tiêu
chuẩn, trường lại đề xuất bổ nhiệm. Như vậy, quy định mới đã gắn trách
nhiệm cho cơ sở ĐH rồi đấy chứ?
- Việc sửa đổi nửa vời chính là ở
chỗ này. Trường đề xuất, nhưng chức danh GS vẫn do Bộ trưởng Bộ GD-ĐT bổ
nhiệm.
Trong khi đó, ở Úc, Mỹ, Nhật, GS
trường nào là do hiệu trưởng trường đó bổ nhiệm. Ở châu Âu phần lớn
cũng vậy. Chỉ có ở Pháp, vốn là chế độ quản lý tập trung, vẫn do Chính
phủ bổ nhiệm. Nhưng thực ra, cơ sở gần như quyết định vì họ đã chọn, nhà
nước sẽ theo đề nghị của họ.
Thêm nữa, đúng ra, Nhà nước chỉ
quản ở mức tối thiểu thì ở đây - là HĐCDGSNN - lại xét tiêu chuẩn "tối
đa".
Chỉ nên quản mức tối thiểu
Có thể hiểu quy định để quyền
bổ nhiệm cho Bộ trưởng là nhằm ngăn chặn khả năng giao thẳng về cho
trường ĐH thì sẽ có nơi vì nể, vì quan hệ, trường công nhận "bừa" nên
loạn GS; PGS, hoặc có nơi chưa đủ năng lực để thẩm định và bổ nhiệm, dẫn
tới kết quả có "GS, PGS ăn non"?
- Nhà nước chỉ kiểm soát mức tối
thiểu thôi. Dưới mức đó thì không là GS trường nào cả, còn từ mức đó trở
lên, được phong GS hay không là do cơ sở quyết định. Phải để cơ sở chịu
trách nhiệm. Khi họ buộc phải có trách nhiệm và xuất phát từ nhu cầu
thật sự, thì sẽ biết GS thật là thế nào. Chứ để Bộ bổ nhiệm, thành ra
GS, PGS là "giá trị quốc gia".
Cũng như bằng tiến sĩ, phải để cho
trường tự cấp. Bằng tiến sĩ trường này rất tốt, trường kia rất thấp thì
cũng phải chấp nhận, chứ đâu có cái kiểu tiến sĩ cấp quốc gia, "cá mè
một lứa". Như thế, làm sao tăng tính chịu trách nhiệm của cơ sở ĐH được.
Cụ thể, Nhà nước kiểm soát mức "chất lượng GS tối thiểu" như thế
nào?
- Người nào muốn được làm GS, PGS
ở bất kỳ cơ sở đào tạo nào đều phải đưa hồ sơ lên cho hội đồng nhà
nước xét.
Tổ chức này chỉ làm việc xem xét
về mặt khoa học xem anh có đạt mức tối thiểu hay không, chứ không xét cụ
thể cho trường nào cả.
Ở đây, việc xét đầu tiên lại là ở
HĐCDGS cơ sở. Thẩm định ở trong nội bộ thì làm sao đủ người chuyên môn
mà làm được? Lại còn quy định "mỗi hồ sơ đăng ký phải được ít nhất 3 GS
hoặc PGS cùng ngành chuyên môn xét công nhận".
Xong rồi, đưa lên hội đồng ngành,
liên ngành, rồi hội đồng nhà nước. Càng lên hội đồng cao, càng không đủ
người có khả năng để thẩm định. Quá trình có vẻ tập trung nhưng thực ra
là quan liêu, không sát sao gì cả.
Tôi thấy thật buồn cười vì người
làm quy định này chẳng hiểu gì về giáo dục ĐH tiên tiến cả.
- GS nói "người làm quy định chưa hiểu thực tế giáo dục ĐH ở
các nước" có võ đoán hay không?
- Tôi đã tham gia thẩm định GS,
PGS ở nước ngoài nhiều lần. Gần nhất, cách đây 2 năm, tôi thẩm định 1 hồ
sơ GS cho Học viện Công nghệ Georgia ở Atlanta. Đó là 1 trường ĐH lớn
thuộc loại top 10 ở Mỹ về công nghệ. Họ gửi hồ sơ cho tôi, kèm theo
"những điều muốn về tiêu chuẩn GS của trường". Người thẩm định xét tiêu
chuẩn. Còn được GS hay không là do trường công nhận.
Còn chuyện 1 hội đồng không đủ
năng lực thẩm định, tôi lấy ví dụ, ở khoa toán của 1 trường ĐH hay viện
nghiên cứu toán học, 1 nhà khoa học không thể am hiểu hết các chuyên
ngành nhỏ.
- Ở trên GS có nói "các hội
đồng càng lên cao, càng không đủ người có khả năng để thẩm định. Như vậy
tức là không cần thiết phải có HĐ ngành, liên ngành và HĐCDGSNN?
- Theo tôi, hội đồng ngành, liên
ngành hoàn toàn không cần thiết. Còn HĐ cơ sở thì nước nào cũng có.
Khi thẩm định, tổ chức này sẽ gửi
hồ sơ ứng viên cho các chuyên gia, nhưng không phải chỉ trong cơ sở ấy.
Nếu trong nước chưa đủ thì gửi ra ngoài nước.
Hội đồng nhà nước để xét "chuẩn
tối thiểu" là 1 tổ chức, chứ không mang tính chất của HĐGSNN như ta đang
có. Các thành viên sẽ kiểm tra khả năng khoa học ở mức tối thiểu, tức là
xem anh có bằng tiến sĩ không, bằng đó giả hay thật. Đây là việc hành
chính, có thể làm được.
Còn thẩm định công trình khoa
học thì không nhất thiết phải là cái ông trong hội đồng ngành, liên
ngành.
Tất nhiên, việc xét trên hồ sơ
cũng sẽ có nhầm lẫn. Nên ở một số nước, còn yêu cầu ứng viên đến trường
ĐH trình bày trước một hội đồng GS để xác nhận anh có đủ trình độ hướng
dẫn nghiên cứu khoa học. Việc này, trường ĐH nào cũng làm được.
Nhưng liệu có thể lấy nhận xét
trong ngành mà GS am hiểu là ngành Toán để lấy làm kết luận cho các lĩnh
vực khác?
- Lĩnh vực toán còn tương đối dễ
vì đánh giá dễ khách quan. Trong vật lý cũng vậy, không phải nhà vật lý
nào cũng biết hết mọi vấn đề của lĩnh vực mình. Hơn nữa, ngày nay, xu
hướng phát triển của khoa học là liên ngành.
"Tái diễn nguy cơ đội ngũ GS
không đúng chuẩn"
Theo ông, hậu quả của việc đổi mới nửa vời này là gì?
- Việc tách bạch 2 quy trình: khi
công nhận thì xét từ dưới xét lên, đến khi bổ nhiệm thì quay lại "từ
dưới đề xuất lên" một lần nữa vừa hình thức, vừa nặng nề với những cơ sở
khoa học trình độ cao. Bởi hội đồng cơ sở của họ tự xét còn hơn các hội
đồng bậc cao hơn.
Ngược lại, những cơ sở yếu dựa vào
chỗ đấy để "lách".
Vừa qua, chúng ta có đội ngũ GS,
PGS rất đông nhưng ít người đúng chuẩn. Bây giờ, với kiểu làm như thế
này, tôi e rằng lại sẽ lặp lại nguy cơ đó. Có thể mức độ đỡ hơn một
chút nhưng chưa thể thay đổi cơ bản.
Ta làm thế này thì tiêu chuẩn cao
quá hoặc là thấp quá, kết cục lại không quản được cái gì cả. Việc quản
lý tập trung quan liêu, ở trên nắm hết vì cái quyền đi với lợi.
- GS nói vậy không e làm chạnh
lòng những người có liên quan sao?
- Tôi không dám khẳng định quyền
lợi về vật chất ở đây, tuy rằng người ta có lời ra tiếng vào. Nhưng tôi
khẳng định thế này, ít nhất việc "ôm" quyền sẽ tạo cho anh uy tín, trọng
lượng nào đấy, thậm chí là mác "oai" trong nhiều hoạt động khác.
Tôi rất làm lạ cách đây mấy năm
vấn đề này đã được thoả thuận, không ngờ hôm nay lại ra kết quả ngược
lại.
Đã đăng trên VietNamNet
©
http://vietsciences.free.fr
và http://vietsciences.org Hoàng Tụy
|