Bài
IX: Giản Đồ Ý
Mind Maps (Giản
Đồ Ý)
Các bạn thân mến,
Khác với các bài trước,
phương pháp sau đây được đưa ra như là một phương
tiện mạnh để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh cuả bộ não. Nó có
thể dùng như 1 cách để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để phân
tích một vấn đề ra thành một dạng cuả lược đồ phân nhánh. Khác với
computer, ngoài khả năng ghi nhớ kiểu tuyến tính (ghi nhớ theo 1
trình tự nhất định chẳng hạn như trình tự biến cố xuất hiện cuả 1
câu truyện) thì nó còn có khả năng liên lạc, liên hệ các dữ
kiện với nhau. Phương pháp minh hoạ tận dụng cả hai khả năng này của bộ não.
Phương pháp này có lẽ đã
được nhiều người Việt biết đến nhưng nó chưa bao giờ được hệ thống
hoá và được nghiên cứu kĩ lưỡng và phổ biến chính thức trong nước mà
chỉ được dùng "tản mạn" trong giới SV/HS trước mỗi kì "gạo bài".
Đây là một kĩ thuật để nâng cao cách ghi chép.
Bằng cách dùng Mind Maps, tổng thể cuả vấn đề được chỉ ra dưới dạng
một hình trong đó các đối tưọng được liên hệ với nhau bằng các đường
nối. Với cách thức đó, các dữ liệu được ghi nhớ và nhìn nhận dễ dàng
và nhanh chóng hơn.
Thay vì dùng chữ viết để mô tả (một chiều)
Mind maps sẽ phơi bày cấu trúc một đối tượng bằng hình ảnh hai chiều.
Nó chỉ ra "dạng thức" cuả đối tượng, sự quan hệ (hỗ tương
giữa các
khái niệm liên quan (tạm gọi là "điểm chốt") và cách liên hệ giưã
chúng với nhau bên trong cuả một vấn đề lớn.
Mind Maps cũng được dùng cho:
* Tổng kết dữ liệu
* Hợp nhất thông tin từ các nguồn nghiên cứu khác nhau
* Động não về 1 vấn đề phức tạp
* Trình bày thông tin để chỉ ra cấu trúc cuả toàn bộ đối tượng
Lich sử cuả Phương
Pháp:
Được phát triển vào cuối thập niên 60 (cuả thế kỉ
20) bởi Tony Buzan (
http://www.mind-map.com/ ) như là một cách để giúp học sinh "ghi
lại baì giảng" mà chỉ dùng các từ then chốt và các hình ảnh. Các ghi
chép này sẽ nhanh hơn và dễ nhớ và dễ ôn tập hơn .
Giưã thập niên 70 Peter Russell (
http://www.peterussell.com/pete.html ) đã làm việc chung với
Tony và họ đã truyền bá kĩ xảo về Mind Map cho nhiều cơ quan quốc tế
cũng như các học viện giáo dục

hình1: giản đồ ý đơn giản
nhất về các loại câu hỏi
Ưu Điểm Cuả Phương Pháp
so với các cách thức
ghi chép truyền thống:
- Ý chính sẽ ở trung tâm và được xác định rõ
ràng
- Sự quan hệ hổ tương giưã mỗi ý được chỉ ra
tường tận. Ý càng quan trong thì sẽ nằm vị trí càng gần với
ý chính
- Sự liên hệ giưã các khái niệm then chốt sẽ
được chấp nhận lập tức
- Ôn và nhớ sẽ hiêu quả và nhanh hơn
- Thêm thông tin (ý) dễ dàng hơn
- Mỗi giản đồ sẽ phân biệt nhau dể dàng hơn
cho việc gợi nhớ
Phương Thức Tiến Hành:

Hình 2: giản đồ ý cho phương pháp Six
Thingking Hats
Có nhiều cách đây là 1 ví
dụ:
-
Viết hay vẽ đề tài cuả đối
tượng xuống giữa trang giấy và vẽ 1 vòng bao bọc nó - Xử dụng
màu. Nêú viết chữ thì hãy cô dọng nó thành 1 từ khoá chính (danh
từ kép chẳng hạn)
-
Cho mỗi ý quan trọng vẽ
1 "đường" phân nhánh xuất phát từ hình trung tâm (xem hình ví dụ)
-
Từ mỗi ý quan trọng trên
lại vẽ các phân nhánh mới các ý phụ bổ xung cho nó
-
Từ các ý phụ này lại mở
ra các phân nhánh chi tiết cho mỗi ý
-
Tiêp tục phân nhánh như
thế cho đến khi đạt được giản đồ chi tiết nhất (hình rễ cây ma gốc
chính là đề tài đang làm việc)
Lưu ý: Khi tiến hành một
giản đồ ý nên
-
Xử dụng nhiều màu sắc
-
Xử dụng hình ảnh minh
hoạ nếu co thể thay cho chư viết cho mỗi ý
-
Mỗi ý, nếu không thể
dùng hình phải rút xuống tối đa thành một từ khoá ngắn gọn
-
Tâm ý nên được để tự do
tối đa. Bạn có thể nảy sinh ý tuởng nhanh hơn là khi viết ra
Việc dùng kí hiệu hay biểu
tượng qua hình vẽ:
Các kí hiệu hay biểu tượng qua
hình vẽ sẽ giản đồ sống động hơn
Ứng Dụng Cuả Phương Pháp (thay
cho phần ví dụ):
-
Các ý
mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình bất chấp thứ tự
cuả sự trình bày
-
Nó khuyến khích làm
giảm sự mô tả cuả mỗi ý mỗi khái niệm xuống thành 1 từ (hay từ
kép)
-
Toàn bộ ý cuả giản
đồ có thể "nhìn thấy" và nhớ bởi trí nhớ hình ảnh --Loại trí
nhớ gần như tuyệt hảo
Với Mind map người ta có
thể tìm ra gần như vô hạn số lượng các ý tưởng và cùng một lúc sắp
xếp lại các ý đó bên cạnh những ý có liên hệ. Điều này biến
phương pháp trở thành công cụ mạnh để soạn các baì viết và tường
thuật, khi mà nhừng ý iến cần phải được ghi nhanh xuống. Sau dó tùy
theo các từ khoá (ý chính) thi các câu hay đoạn văn sẽ được triển
khai rộng ra
Một ví dụ điển hình là việc
đọc sách nghiên cứu khoa hoc, thay vì chỉ đơn thuần đọc, dùng mind
map trong khi đọc mỗi lần bạn "tóm" được vài ý hay hoặc quan trọng
thì chỉ thêm chúng vào đúng vị trí trong cái giản đồ
Sau khi đọc xong cuốn sách
thì bạn cũng có 1 trang giấy tổng kết tất cả những điểm hay và mấu
chốt cuả cuốc sách đó. Bạn cũng có thể thêm thắt vào nhiều ý tưởng
bạn nghĩ ra trong lúc đọc. Điều này sẽ làm tăng chất lượng hấp
thụ kiến thức từ cuốn sách
Nêú bạn muốc nắm thật tường
tận các đữ liệu đọc được thì chỉ việc tiến hành vẽ lại cái giản đồ ý
này bằng trí nhớ vài lần.
Một nhóm có thể làm việc
chung và lập nên 1 giản đồ ý bởi các bước sau:
-
Mỗi cá nhân vẽ các
mind map về những gì đã biết được về đối tượng
-
Kết hợp với các cá
nhân để thành lập mind map chung về các yếu tố đã biết
-
Quyết định xem nên
học những gì dựa vào cái giản đồ này cuả nhóm
-
Mồi người tự nghiên
cứu thêm về đề tài, Tùy theo yêu cầu mà tất cả chú tâm vào
cùng 1 lãnh vực dể đào sâu thêm hay chia ra mỗi người 1 lãnh
vực để đẩy nhanh hơn quá trình. Mỗi người tự hoàn tất
trở lại mind map cuả mình
-
Kết hợ lần nưã để
tạo thành giản đồ ý cuả cả nhóm.
Dùng 1 giản đồ ý bao
gồm toàn bộ cac ghi chép sẽ có nhiều tiện lợi so với các kiểu
ghi chép khác là vì:
-
Súc tích: chỉ
cần 1 trang giấy duy nhất
-
Không phải "đọc theo"
-- Mỗi ý kiến đã dược thu gọn trong 1 từ; bạn sẽ không phải
đọc theo những gì đã soạn thành baì văn
-
Linh Hoạt: Nếu như
có người đặt câu hỏi bạn có thể tìm ngay ra vị trí liên hệ cuả
câu hỏivới giản đồ ý. Như vậy bạn sẽ không bị lạc khi
tìm cho ra chỗ mà câu trả lời cần đến.
|