| Ðây là một giai thoại của một giáo sư Vật lý đầu thế kỷ thứ XX kể lại một câu chuyện xảy ra tại trường Ðại học Copenhagen:
"Tôi vừa nhận điện thoại của ông bạn bạn đồng nghiệp nói chuyện về một sinh viên. Bạn tôi định cho anh ta không điểm Vật lý trong khi anh ta đòi 20 điểm. Cả hai thầy trò đồng ý chọn tôi làm trọng tài. Tôi đọc tựa đề bài thi: "Hãy chỉ cách nào để có thể tính chiều cao một tòa nhà cao tầng bằng cách dùng áp kế (baromètre)"
Ðây là giải đáp của sinh viên: "Từ trên tầng cao nhất ta cột áp kế bằng một sợi dây, thả áp kế cho đến khi chạm đất xong thì kéo áp kế lên rồi đo sợi dây. Chiều dài dây cho ta chiều cao của building."
Anh sinh viên có lý vì anh ta đã đáp đúng đề bài. Nhưng tôi không thể cho điểm anh ta được vì anh ta sẽ thi đậu môn Lý mà chẳng dùng một con toán nào nói lên sự hiểu biết về Vật lý cả. Vì vậy tôi đề nghị cho anh ta một dịp may bằng cách cho anh ta 6 phút để trả lời câu hỏi với điều kiện phải áp dụng kiến thức về Vật lý cùa anh ta. Năm phút trôi qua mà anh ta chẳng viết một chữ nào. Tôi hỏi anh ta có muốn bỏ cuộc không nhưng anh ta bảo là anh ta có nhiểu giải đáp cho câu hỏi này và anh ta đang chọn câu trả lời hay nhất. Tôi xin lỗi anh ta vì đã ngắt dòng tư tưởng của anh ta và xin anh ta tiếp tục. Phút tiếp theo, anh ta hối hả trả lời: "Ta đặt áp kế trên mái building. Ta cho nó rơi vừa tính thời gian rơi bằng một đồng hồ bấm giờ (chronomètre). Sau đó dùng công thức x=gt2/2 , ta sẽ tính được chiều cao của building."
Lúc đó tôi hỏi ông bạn đồng nghiệp nghĩ thế nào thì ông ấy quyết định cho cho anh sinh viên gần 20 điểm . Khi ra khỏi văn phòng, tôi gọi anh sinh viên lại vì anh ta nói có nhiều giải đáp.
- "Thì có nhiều cách tính chiều cao của một building với cái áp kế. Thí dụ ta để nó ngoài nắng rồi đo chiều cao của áp kế và chiều dài cái bóng của nó và của building, rồi bằng phép tính quy tắc tam suất ta tìm ra chiều cao building."
- "Tốt, còn các câu trả lời khác?"
- "Có một cách cơ bản mà thầy sẽ tán thưởng. Ta vừa leo lên thang lầu với cái áp kế vừa đánh dấu chiều dài áp kế trên tường. Khi đếm các vạch ta có chiều cao building tính từ chiều dài áp kế. Ðó là cách trực tiếp nhất. Lẽ đượng nhiên nếu thầy muốn phương pháp cầu kỳ hơn thì thầy có thể cột áp kế bằng một sợi dây và thả đong đưa như một quả lắc và xác định giá trị g khi áp kế ở mặt đường và ở trên mái. Từ sự khác biệt giữa g ta có thể tính chiều cao building bằng chu kỳ tiến động" (periode de précession). Cuối cùng anh ta kết luận:
- "Còn có nhiều cách khác nữa để giải bài toán này và cách hay nhất là xuống phòng ông gác dan, gõ cửa và nói với ông ấy: "Tôi sẽ tặng cho ông cái áp kế rất tốt nếu ông cho tôi biết chiều cao của building này."
|
