Panthéon là từ ngữ để chỉ toàn bộ những vị thần trong cùng một tín ngưỡng, hay một câu chuyện thần thoại và tòa nhà mà những người Hy Lạp và La Mã dành để thờ các vị thần của họ.  Nơi yên nghỉ của các danh nhân cùng một quốc gia cũng gọi là panthéon.

I) Vị trí và nguồn gốc:

1-Tu viện Sainte-Geneviève

Điện Phanthéon sừng sững trên núi Sainte-Geneviève, ngay trung tâm Paris quận 5, khu Quartier Latin. Ngọn núi này lấy từ một huyền thoại, tên một nữ anh hùng đã cứu Paris thoát khỏi sự xâm nhập các dân Barbares Attila vào thế kỷ thứ 5 và đã được mai táng tại đây vào năm 500.

2- Tiểu sử Geneviève:

Geneviève sinh tại Nanterre vào khoảng năm 420. Bà thuộc tầng lớp cao trong xã hội chớ không như huyền thoại cho rằng bà là một thôn nữ. Bà rất sùng đạo và đã tiên đoán về những cuộc tràn chiềm của kẻ ngoại xâm Attila (#395-453), nhưng sẽ không  chiếm được làng của bà là Lutèce, nay là Cité de Paris. Attila là vua những người Huns sống nơi cao nguyên  Hongrie, Pannomie năm 434. (Năm 441, Attila xâm chiếm lãnh thổ Byzance (Constantinople), vượt qua sông Rhin năm 451, tràn khắp Đông âu nhưng bị Aetius và Théodoric, vua người Wisigoths đánh. Attila thua nơi chiến trường Catalauniques, nhưng  năm 452 lại tràn qua Ý, nhưng nhờ giáo hoàng Léon le Grand thuyết phục ông ta bằng cách cho một bộ lạc để tránh chiến tranh. Attila rút về Pennomie và đế quốc của ông không tồn tại sau khi ông mất.

Geneviève mất khoảng năm 500 và được mai táng trong nhà thờ riêng bằng gỗ trên ngọn đồi nhìn xuống bờ bên trái. Có nhiều phép lạ xảy ra trên mộ của Geneviève. Ngôi mộ của bà sau đó trở thành nơi hành hương và được phụng thờ.  Hòm đựng thánh tích  (châsse) của thánh Geneviève được đem ra mỗi khi có dịp. Di vật (relique) của bà, phần lớn đã bị tiêu hủy trong chiến tranh, hiện giờ được giữ tại nhà thờ Saint-Etienne du Mont đằng sau Panthéon

II/  Nguyên nhân:

Năm 1744, vua Louis XV bị bịnh trầm trọng nên có lời nguyện là sẽ xây nhà thờ mới thay thế tu viện Sainte-Geneviève đã cũ nát.  Sau khi bình phục, vua giữ lời. Do đó lời nguyện của Louis XV là khởi đầu của lịch sử điện Panthéon.

Kiến trúc sư thực hiện dự án đầy tham vọng này không phải là kiến trúc sư riêng của nhà vua,  Jacques Ange Gabriel, mà là Jacques Germain Soufflot, do Matigny, giám đốc xây dựng của vua áp đặt. Soufflot biết rõ kiến trúc kiều Ý và thích lối kiến trúc Trung đại (architecture médiévale).

III/ Xây điện Panthéon:

Năm 1764, Louis XV cùng với thái tử, đặt viên đá đầu tiên nhân dịp một ngày lễ lớn, và Soufflot bắt đầu xây nhà thờ. Nghe nói tòa nhà to lớn vừa xây lên đã bị nứt làm Soufllot chết vì đau buồn. Tác phẩm của ông được trao cho hai người học trò ông  là  Maximilien Brémion và Jean-Baptiste Rondelet.  Brémion và Rondelet tiếp tục  công trình từ năm 1780 đến 1789. Việc xây cất rất chậm chạp vì không mấy hứng thú: thời bấy giờ mọi người không còn nghĩ tới tín ngưỡng, vả chăng lúc đầu phải để một thời gian dài để đổ cho chắc cái  nền. Sở dĩ tòa nhà không vững là vì được xây trên mặt đất có nhiều hầm hố do bị nggười ta đào để lấy làm vật liệu xây cất. Hiện nay khách viếng không được đến chính giữa điện  mà chỉ được đi xung quanh vì có những  phần trần nhà của hầm bị bể mặc dù đã sửa chữa nhưng  vẫn không được chắc chắn lắm.

Ngày 2 tháng 4 năm 1791, vì cái chết của Mirabeau, một trong những người khởi xướng cách mạng,  nên  Quốc hội quyết định chôn cất ông trong nhà thờ này và đổi thành Panthéon, để đón nhận tro những vĩ nhân của quốc gia.  Antoine Quatremère de Quincy phải xóa những dấu hiệu tín ngưỡng và xây bịt 38 trong số 47 cửa sổ để cho có vẻ tang tóc ảo não:  người ta vẫn còn thấy những vết trám bên ngoài. Hai cái chuông cũng không còn. Bên trong được chiếu sáng nhân tạo và bởi hai cửa sổ ở phần phía trên.

 Dưới thời đế quốc, năm 1806 tòa nhà được dùng làm nhà thờ  Sainte-Geneviève nhưng hầm mộ vẫn tiếp tục đón nhận các danh nhân.  Năm 1830 lại đổi lại thành đền Panthéon trước khi trở thành đền thờ năm 1851.

 Từ năm 1885 nhân dịp đám tang Victor Hugo, Panthéon từ đó  cho tới nay, vĩnh viễn trở thành nơi mai táng các vĩ nhân của quốc gia

 IV/ Khách của Panthéon:

1- Những vị khách đầu tiên :

Mirabeau và Marat (sau đó Marat bị trục xuất), Rousseau và Voltaire...

2- Những người nổi tiếng :

Marcellin Berthelot (và vợ ông), Lazare và Sadi Carnot, Félix Éboué, Léon Gambetta (chỉ có quả tim !), Victor Hugo, Jean Jaurès, Paul Lagrange, Paul Langevin, Lannes, Paul Painlevé, Jean Perrin, Émile Zola,...
 

3- Những vị khách cuối cùng :

 André Malraux, Pierre và Marie Curie, Condorcet (hòm trống), Monge, tu sĩ Grégoire, Jean Monnet, René Cassin, Jean Moulin, Louis Braille, Victor Schoelcher (và cha ông), cuối cùng là Alexandre Dumas.

Nhà văn Alexandre Dumas père sinh tại  Villers-Cotterêts, mất năm 1870 và ngày 30 tháng 11 năm 2002 được đưa về Panthéon, gặp lại bạn thân ông là Victor Hugo.  Lịch sử nước Pháp có món nợ đối với Alexandre Dumas: cháu ngoại một người đàn bà nô lệ da đen và con trai một tướng Cách mạng

Tác giả Ba chàng ngự lâm (1844) chỉ là nhà văn thứ sáu được đưa vào Panthéon sau Voltaire, Rousseau, Hugo, Zola và Malraux. Con số quá ít trong số 67 khách cho một nước được xếp hạng là một nước có nền văn chương  phong  phú nhất thế giới