|
- Từ khi người thời cổ sống
trong cc hang hố tới khi cc nh bc
học pht minh ra pin nguyn tử, trải qua
500 thế kỷ, con người đ
chế ngự dần dần được năng
lượng. Nhờ tr tưởng tượng
v ti kho lo, con người đ nghĩ
ra được nhiều cch lm giảm
bớt cc cng việc nặng nhọc.
Khởi đầu với cc dụng cụ
th sơ, con người tm cch lấy
lửa, gieo hạt giống, nui gia sc,
chế tạo đồ kim loại, dng
sức lực của tru b lừa ngựa,
rồi tới sức gi v sức nước,
nhưng chỉ vo thời điểm my hơi
nước ra đời, con người
mới thực sự c được
một cng cụ mới. Nhờ my hơi nước,
những cơ xưởng được
dần dần thiết lập v Cuộc Cch
Mạng Kỹ Nghệ thnh cng. Thm vo đ,
sự tiến bộ của Khoa Học,
nhất l trn phạm vi Kỹ Thuật
về Điện Lực v Xe Hơi, đ lm
biến đổi bộ mặt của x
hội. Ring đối với x hội Hoa
Kỳ, xe hơi đ trở nn thnh
phần hết sức quan trọng cho cuộc
sống. Người ta tnh rằng vo năm
1960, Hoa Kỳ c 6 tỉ 250 triệu m
lực th 92 % tức l 5,730,000 m lực
thuộc cc xe hơi, xe ko, xe vận tải
v xe but.
1/ Thời ban đầu.
Xe hơi đ đng một vai tr rất
quan trọng trong x hội Hoa Kỳ nhưng
khng phải n được pht minh ra như
cc my mc khc. Xe hơi l tch lũy của
rất nhiều bằng cấp sng chế, l
tổng hợp của nhiều pht minh khoa
học v kỹ thuật. Xe hơi đ
được sinh đẻ tại chu u,
do cc người Php v Đức v
được Hn Lm Viện Khoa Học Paris
đặt tn, nhưng n lại trưởng
thnh rực rỡ tại Hoa Kỳ.
Khởi đầu Đại y Pho Binh
Nicolas Joseph Cugnot chế tạo vo năm 1769
một chiếc xe c tnh cch tự động
với định dng vo việc ko sng
đại bc. Chiếc xe ny c 3 bnh v
một bộ my hơi nước được
đặt sau chiếc bnh xe đơn độc.
Xe hơi của Cugnot chạy được 5
cy số trong một giờ, nhưng cch
điều khiển xe rất kh khăn v
sau mỗi qung đường 100 thước
xe phải dừng lại để lấy
hơi. Vo năm 1770 trong lần thử
thứ hai, xe đ chạy ra khỏi
đường lộ v đm đổ
một bức tường đ.
Khi nguyn tắc my hơi nước
được p dụng vo cc my bơm v
vi my mc khc, th Richard Trevithick Junior,
một người Anh, chế tạo
được một chiếc xe dng cả my
mc lẫn hơi nước, chiếc xe ny lc
bấy giờ tuy chạy được nhưng
khng giống xe hơi ngy nay. Vo đm Ging
Sinh 1801, Trevithick mang xe ra thử trước
một đm đng bạn b. Cng việc
th nghiệm rất tốt đẹp v
chiếc xe hơi khng c thắng ny đ
ngừng lại trước một qun ăn
sang trọng v hết hơi. Thực l
may mắn! Nhưng ti xế Trevithick
đ qun tắt lửa, nn nồi sp-de
cạn kh, rồi nng đỏ v chỉ
trong chốc lt, chiếc xe hơi đ
thnh đống tro!
Từ năm 1820, nhiều nh kỹ thuật
đ tm cch lắp động cơ hơi
nước vo chiếc xe ngựa cổ điển
nhưng chỉ c W. H. James l người
thực hiện vo năm 1829 một chiếc
xe chuyển vận được. Giống như
những xe ngựa c lắp my hơi nước
đầu tin, chiếc xe của James rất
cồng kềnh, nặng 3 tấn v chở
được 15 hnh khch. Xe được
chia lm 3 phần, ti xế ngồi trn
bục cao tại đầu xe, hnh khch
ngồi tại phần giữa rồi
cuối cng l nồi sp de v người
đốt l. James đ dng nồi sp de hnh
trụ, cho p suất hơi nước đẩy
vo cc xy lanh đặt nằm ngang v
những xy lanh ny lm quay cc bnh xe pha sau. Xe
của James đ chạy được vi
chuyến nhưng sau mỗi lần xử
dụng, xe phải được đem đi
sửa chữa!
Một người Anh khc cũng nghĩ
tới xe hơi l Walter Hancock. Vo năm 1836,
Hancok đ chế tạo 9 chiếc xe
ngựa rồi lắp vo đ my hơi nước
loại nhỏ. Xe của Hancok cũng c ti
xế ngồi pha trước v người
đốt l ngồi tại cuối xe nhưng
Hancok đ loại bỏ được
chiếc ống khi v cc my mc được
lm che bớt, v thế chiếc xe c hnh dng
giống chiếc xe but hiện nay. Với
loại xe hơi ny, Hancok đ thnh
lập tại London Cng Ty London and Paddington
Steam Carriage v cng ty ny c cc chuyến xe
chạy theo thời biểu.
Sự thnh cng của Hancok khiến cho
nhiều hng xe được thnh lập v
đ c nhiều xe chạy trn cc con
đường khc nhau, nhưng phần
lớn cc xe cộ thời đ được
chế tạo với kiến thức hẹp
hi về my hơi nước. Cc xe hơi
thời đ trng giống như cc toa
tầu của gnh xiếc, chng chạy
ầm ầm chen giữa cc xe ngựa.
Nhiều xe đ pht nổ v p suất hơi
nước ln qu cao. Việc li xe thật l
kh khăn, thm vo đ, khi xe, sự
thiếu m i v nhiều nguy hiểm
khiến cho dn chng mất dần cảm tnh.
C nơi, dn chng đ đặt chướng
ngại vật giữa đường để
lm lật xe! Những trở ngại do xe hơi
gy ra, thm vo l ảnh hưởng của cc
đại điền chủ, của cc nhn
vin điều khiển nhiều cng ty
hỏa xa. . . khiến cho Quốc Hội Anh
bỏ thăm vo năm 1865 chấp thuận
đạo luật cờ đỏ. Theo
đạo luật ny, cc xe c động cơ
chạy trn cng lộ bắt buộc
phải c một người chạy đằng
trước phất một l cờ đỏ
nếu về ban ngy, hay cầm một
ngọn đn đỏ nếu về ban
đm. Vận tốc của xe cũng bị
giới hạn l 6 cy số/giờ khi
chạy qua cnh đồng v 3 cy
số/giờ nếu chạy qua lng mạc v
trong thnh phố.
Tới năm 1878 tại nước Anh, l
cờ đỏ được bỏ đi
nhưng vẫn cn phải c người
chạy đằng trước xe hơi!
Sự kiện ny đ lm cho ngnh xe hơi
tại nước Anh khng tiến triển
được cho tới năm 1895, khi
Quốc Hội Anh sửa đổi đạo
luật cờ đỏ kể trn. Tại nước
Anh, xe hơi đ bị bắt buộc
chấm dứt pht triển một cch
nhục khiến cho những cải cch sau ny
chỉ được thực hiện tại
cc nước Php, Đức v Hoa Kỳ.
2/ Xe hơi dng my hơi nổ.
Vo giữa thế kỷ 19, một trở
ngại lớn cho việc chế tạo xe hơi
l thể tch v trọng lượng của
nhin liệu dng để chạy xe. Xe
phải mang theo củi đốt, than đ
hay than gỗ v cả nước lạnh. Nhưng
từ năm 1860, dầu hỏa được
khm ph ra, khiến cho cc my mc trở nn
nhẹ nhng hơn nếu tnh theo sức
mạnh v thời gian tiếp hơi trong
buồng my cũng ngắn hơn. V thế
xe hơi chạy bằng hơi nước
lại ra đời tại nước Php.
Vo năm 1869, Ravel đ chế tạo
một xe nhẹ dng hơi nước.
Bốn năm sau, xe ny được Bole
cải tiến để trở thnh
chiếc xe đầu tin thnh cng trong cch
xử dụng hơi nước. Xe của Bole
khi đ nặng 5 tấn, nhưng sức
mạnh hiệu quả 15 m lực của xe
đ cho php xe chở được 10 hnh
khch v chạy với tốc độ 25
dậm một giờ. Bole đ p dụng
vo chiếc xe của mnh nhiều cải cch
đương thời, chẳng hạn như
đặt tất cả cc cần kiểm sot
tại chỗ ngồi li. Tuy nhin xe vẫn
gồm nồi sp de v cc my mc đặt
tại phần cuối v tại nơi ny, c
người đốt l v anh ta v thế
mang danh hiệu chauffeur. Một đối
thủ của Bole cũng chế tạo
được một chiếc xe chạy
bằng hơi nước, ng ta tn l
Serpollet, l người đầu tin c
bằng li xe vo năm 1889.
Tại Hoa Kỳ, nhiều người tm cch
lm ra xe hơi chạy bằng hơi nước
v phần lớn loại xe ny bắt chước
kiểu Php. Tại Newton trong tiểu bang
Massachusetts, c anh em nh Stanley ch tới
khả năng của xe hơi v đ mua
bằng sng chế của nh pht minh Whitney.
Tới khi săng được dng vo xe hơi
th anh em Stanley vẫn cn tm ti về
loại xe dng hơi nước, đồng
thời cng ty Locomotive của Stanley tại
Bridgeport, Connecticut, cũng bắt đầu
chế tạo xe hơi dng năng lực hơi
nước ny. Tnh tới năm 1900, cng ty
ny đ cho ra đời 1,000 chiếc xe.
Từ my hơi nước, cc nh kỹ
thuật tm ra my hơi nổ hai th v dng
kh thắp lm kh đốt, tuy nhin my hơi
nổ lc đầu chưa đem lại cc
kết quả khả quan. Cc kiến thức
về ha kh (mlange des gaz), về cch đốt
ha kh v về cch chế tạo my hơi
nổ được bổ tc dần
rồi tới năm 1860, Jean Joseph Etienne Lenoir
mới l người đầu tin thnh cng
về một my hơi nổ ni theo đng
nghĩa. Tuy my nổ chậm v chỉ c 2
th nhưng cch p dụng một bnh điện
v một cuộn dy cắm điện để
pht ra tia lửa đốt chy hỗn
hợp khng kh v kh thắp đ l
một tiến bộ đng kể.
My hơi nổ 4 th được pht minh
do Alphonse Beau de Rochas, một nh bc học Php
tại Paris. Mặc d Rochas khng chế
tạo hẳn một my hơi nổ nhưng
l thuyết về nguyn tắc 4 th của
ng ta đ khiến sau ny, Rochas được
gọi l cha đẻ của xe hơi.
Bi viết về my hơi nổ Lenoir
được Nikolaus August Otto đọc
đến. Otto khi đ 28 tuổi v l
một người bn hng tại Cologne. Anh
ta khng phải l kỹ sư v cũng khng
c nhiều kiến thức khoa học, nhưng
Otto l một người giu c tưởng
tượng, lun lun tin tưởng rằng
ngoi hơi nước ra, cn c một
thứ khc sinh ra năng lượng. Otto cng
với em l Wilhelm tm ra ha kh gồm khng kh
v một hyđrcarbua được đốt
chy trong xylanh bằng một tia lửa điện.
Otto liền xin bằng pht minh nhưng bị
khước từ v bị cho rằng
chiếc my ny gần giống chiếc my
của Lenoir. Bực mnh, Otto thi việc v
dồn hết thời giờ vo cng trnh
nghin cứu my hơi nổ.
Vo năm 1862, chiếc my đầu tin
của Otto chuyển vận được nhưng
rồi bị pht nổ. Otto v buồn chn,
nn bỏ 2 tuần lễ qua nước Anh thăm
viếng một cuộc triển lm. Tại
đy, Otto trng thấy một động cơ
p suất (moteur atmosphrique) do hai người
tn l Barsanti v Matteucci chế tạo v
lấy bằng pht minh của nước Anh.
Chiếc my ny dng kh trời v hơi hyđrcarbua.
Tới thng 2 năm 1864, Otto quen với Eugen
Langen, một nh doanh nghiệp kim kỹ sư.
Langen cũng l người quan tm tới xe hơi
nn chịu bỏ vốn để cộng tc
với Otto. Sau 2 năm tm ti, Otto v Langen
lại được một bạn khc
cộng tc tn l Franz Reuleaux. Nhờ Reuleaux
đứng đầu hội đồng
kỹ thuật cấp pht bằng pht minh, nn
vo thng 4 năm 1866, Otto v Langen lnh
được bằng pht minh động cơ
kh đốt. Loại động cơ ny
tiến bộ hơn động cơ
Barsanti/Matteucci v chỉ dng nửa nhin
liệu so với động cơ của
Lenoir. Tới năm 1871, nhm Otto thnh lập hng
Deutzer Gasmotorenfabrik v đ chế tạo
được cc my mc đp ứng
được nhu cầu của nước
Đức thời bấy giờ đang
ở thời kỳ phồn thịnh.
Năm 1872, Langen thu Gottlieb Daimler lm gim đốc
kỹ thuật. Daimler l một kỹ sư ti
giỏi v đ từng thăm cc cơ xưởng
của Lenoir để rồi rt tỉa
được cc kinh nghiệm qu bu.
Với sự trợ gip của Wilhelm Maybach,
Daimler đ lm tăng gấp đi hiệu
xuất của xưởng Otto v mỗi ngy
cho ra đời 25 động cơ nổ. Cc
động cơ Otto được bn
tại khắp chu u v tới năm 1876,
được trưng by trong Cuộc
Triển Lm 100 Năm Độc Lập
tại Philadelphia, Hoa Kỳ. Trong cuộc
triển lm ny, đặc biệt c
chiếc my hơi nước Corliss 1,000 m
lực v 7 my hơi nổ nhỏ. Trong
số 7 chiếc động cơ 2 th ny, 6
chiếc của Otto v Langen chạy bằng kh
thắp v một chiếc chạy bằng
dầu hỏa chế tạo do một kỹ
sư người Anh tn l George B. Brayton.
Trong khi chiếc my khổng lồ Corliss
hấp dẫn đa số người xem th
cc kỹ sư, cc thợ my v cc nh
chế tạo my mc lại đặc
biệt ch đến cc động cơ
nhỏ v vo thời bấy giờ, Hoa
Kỳ đang cần tới cc bộ my c
đủ điều kiện gọn gng v
t tốn km.
Sau cuộc triển lm tại Philadelphia,
nhiều my hơi nổ được
chế tạo tại khắp Mỹ Quốc,
dng cho cc tầu thủy, xưởng cưa,
nh in, xưởng thợ. . . Người ta
đ chế tạo hoặc dưới
bằng pht minh, hoặc bằng gian lận cc
động cơ c sức mạnh từ 1
tới 10 m lực để rồi tới năm
1890, Mỹ Quốc đ c 18,500 động
cơ.
Sau lần viếng thăm cuộc triển lm
Philadelphia, Nicolaus A. Otto trở về Đức,
cộng tc với Daimler v Maybach trong việc
cải thiện động cơ nổ 4 th
của Beau de Rochas. Otto lấy bằng sng
chế vo năm 1876 rồi triển lm
chiếc my của mnh tại Hội Chợ
Quốc Tế tổ chức tại Paris năm
1878. Vo thời bấy giờ, my hơi
nổ của Otto được coi l kh hon
hảo nn vo năm 1880, loại my ny đ
được dng tại khắp chu u cũng
như tại Hoa Kỳ v đ gợi cho cc
nh pht minh người Php, Đức, , o,
tưởng về một loại động
cơ 4 th, dng cc loại kh đốt khc
nhau như kh thắp, benzine, dầu hỏa,
t-săng, cồn, trbenthine v ammoniac. . .
Otto v Langen v mải quan tm cải thiện
cc động cơ nổ bất di động
nn khng ch tới xe hơi.
Năm 1882, sau khi từ chức khỏi cng ty
Otto v bất đồng kiến, Daimler
lập ra một xưởng my tại
Caustatt-Stuttgard để thực hiện cc
tưởng ring của mnh. Daimler nghĩ
tới một động cơ nhẹ hơn,
nổ nhanh hơn, hai dữ kiện ny đi
hỏi những cải tiến về kim
loại, cch đốt kh v chất kh
đốt. Với sự trợ gip của
Wilhelm Maybach, Daimler đ thnh cng vo năm
1883 trong việc tnh đng tỉ lệ ha
kh săng/khng kh, v động cơ
Daimler-Maybach đ quay một pht được
900 vng trong khi động cơ Otto chỉ
quay được từ 150 tới 200 vng.
Cũng vo thời gian ny tại Mannheim,
một miền thuộc nước Đức,
một kỹ sư khc tn l Karl Benz đ
thnh cng tương tự về my hơi
nổ. Năm 1885, Benz chế tạo một xe
hơi 3 bnh dng săng v đ cho chạy
trn cc đường phố Mannheim trong khi
đ Daimler lắp my của mnh vo một
chiếc xe đạp. Tới năm sau,
cả hai ng Benz v Daimler cng chế tạo
xe 4 bnh c động cơ dng săng.
Chiếc xe của Benz thnh cng vo năm 1895
đ khiến Karl Benz trở thnh nổi
tiếng, Benz tiếp tục chế tạo xe
hơi trong khi Daimler cn quan tm về cch
cải tiến động cơ. Sau hai năm
nghin cứu, Daimler đ thnh cng trong cch
đốt điện v dng bộ chế ha
kh (carburateur) do Wilhelm Maybach pht minh. Nhờ
sự hon hảo hơn về my mc, cng ty
Daimler đứng đầu về chế
tạo xe hơi v từ năm 1890, đ
sản xuất hng năm 350 chiếc.
Nhiều hng ngoại quốc đ mua
bằng sng chế Daimler trong số đ c
hai hng Php danh tiếng l Panhard v Levassor
tại Paris. Hai nh pht minh Panhard v Levassor ny
đ gp cng về tưởng chế
tạo khung xe (chassis), đặt my mc
của xe ln pha trước v thm vo xe
hệ thống giải nhiệt bằng nước
lạnh. Chiếc xe hơi Panhard của
thời bấy giờ khng giống xe hơi
ngy nay, n gồm hai bnh sau đặc v cao
hơn hai bnh trước. Trn cc đại
lộ Paris, những chiếc xe hơi Panhard v
Levassor chạy qua lại, khiến cho Hn Lm
Viện Php Quốc phải nghĩ tới
việc đặt tn cho chiếc xe. Từ năm
1876, danh từ automobile đ được
nhiều người dng v nhắc nhở
qua nhiều cuốn sch. Năm sau, danh từ
ny được in trong một cuốn
từ điển. Sự phổ thng của
danh từ automobile khiến Hn Lm
Viện Php chnh thức chấp nhận tn
gọi ny vo năm 1885.
Vo năm 1892, cuộc đua xe hơi đầu
tin được tổ chức trn qung
đường từ Paris tới Rouen,
rồi tới năm sau, trn con đường
Paris-Bordeaux. Hai cuộc tổ chức ny đ
li cuốn được nhiều khn
giả v khiến cho cả Thế Giới
phải quan tm bởi v chiếc xe hơi
đ chứng tỏ rằng my mc đ gip
ch cho Con Người một cch đắc
dụng. Tuy vận tốc của xe hơi
chỉ từ 18 tới 20 cy số/giờ nhưng
đối với thời kỳ ny vận
tốc như vậy đ lm nhiều người
phải kinh ngạc.
Trong khi kỹ nghệ xe hơi vừa thnh hnh
th một pht minh khc đ gip cng cho
loại xe hơi trưởng thnh dễ dng,
đ l pht minh về vỏ v ruột xe
của Dunlop tại Belfast. Dunlop lấy
bằng sng chế vo năm 1889 rồi sng
chế ny sang Hoa Kỳ đng lc, vo năm
1890.
- 3/ Xe hơi tại Hoa Kỳ.
Tại Hoa Kỳ, c nhiều nh tin phong trong
kỹ nghệ xe hơi chẳng hạn như
Henry Nadig, thợ my người Đức
tại Allentown, Pennsylvania, vo năm 1867 đ
chế tạo xe hơi m ngy nay cn một
chiếc trưng by trong Viện Bảo Tng
của Indianapolis. Năm 1890, Deward Jod Pennington
đ lm được một chiếc xe c
động cơ nhẹ v vận tốc kh
nhanh. Một người khc tn l Gottfried
Scholemer chế tạo xe hơi vo năm 1890
rồi li xe trn đường phố
Wisconsin.
Nhưng tất cả cc loại xe do cc nh
tin phong kể trn chế tạo đều
chưa hon hảo nn họ khng lm ra
được cc xe kế tiếp. Tới
một buổi chiều ngy 21/9/1893, J. Frank
Duryea li chiếc xe một m lực c my hơi
nổ dng săng, chạy trn đường
phố Springfield, Massachusetts. Duryea mở đầu
nền kỹ nghệ xe hơi Hoa Kỳ v
đ chế tạo được một
loại xe chạy đường trường
đầu tin c tnh chất tự động.
Nhờ động cơ hơi nổ, anh em
Duryea đ gp cng trong việc giải
quyết cc vấn đề như cch
truyền lực, cch chế ha kh v cch
đốt lửa. Sự thnh cng của
chiếc xe Duryea đ ảnh hưởng
rất nhiều tới sự tiến bộ
kỹ thuật của Hoa Kỳ.
Vo năm 1893 tại Chicago c một hội
chợ quốc tế kỷ niệm 100 năm
Christophe Colomb tm ra Tn Thế Giới. Hội
Chợ Chicago đ thu ht được
nhiều người đến quan st v
học hỏi về kỹ thuật trong
số ny c vi người đ ghi tn
tuổi vo lịch sử xe hơi, chẳng
hạn như Elwood Haynes v Henry Ford. Trong
kỳ triển lm ny, William Durant cho trưng
by một loại xe bốn bnh nhỏ,
nhẹ, cứng cp v gi tiền phải chăng.
Loại xe ny do hng Durant-Dort chế tạo
từng loạt. Hng Studebaker cũng by
loại xe được chế tạo
bằng nhm, ngoại trừ 4 bnh bằng cao
su. Ngoi ra cn c nhiều loại xe cộ khc
dng điện hay hơi nước chạy
trn cng lộ v di chuyển bằng năng
lực m khng phải dng tới sức ko
của sc vật trong số ny người
ta c thể kể xe đường trường
của Daimler chạy cc chuyến vng quanh
hội chợ, một loại xe cộ hơi
nước mang tn l Philion v 2 loại xe
cộ điện, chiếc Sturges v chiếc
Keller-Degenhart.
Nếu phần đng cc người thăm
viếng Hội Chợ đều ch đến
cc động cơ hơi nước xử
dụng cho cc my ko, my dập, my p. . .
th cc chuyn vin cơ kh lại quan tm
đến động cơ dng kh thắp v
dầu hỏa. Hng Otto đ cho trưng by
một loạt động cơ, thứ
nhỏ mạnh từ 1/8 m lực tới
thứ lớn 100 m lực. Vo năm 1896,
Charles Brady King cho ra đời một chiếc
xe hơi. Khi thăm viếng Hội Chợ,
King ch tới động cơ Stintz do
Claude Stintz tại Grand Rapids chế tạo.
Thứ động cơ ny dng săng, đốt
bằng điện v lại c bộ
phận điều ha vận tốc. Động
cơ Stintz đ được King cũng như
Haynes đặt mua.
Tnh tới thời bấy giờ tại Hoa
Kỳ, c 4 nh tiền phong trong kỹ
nghệ xe hơi l Olds chế tạo xe
cộ hơi nước năm 1886/1887 v
đ trung thnh với kỹ thuật hơi
nước trong nhiều năm, anh em Duryea cho
ra đời kiểu xe đầu tin năm
1893 rồi từ năm 1984, c Haynes tại
Kokomo, Indianna v King tại Detroit bắt đầu
cng trnh xe hơi vo năm 1896.
Trong khoảng cc năm từ 1870 tới 1880,
ngnh hỏa xa pht triển tại mọi nơi
trn lnh thổ Hoa Kỳ. Tới năm 1890
tại cc thnh phố quan trọng, xe điện
(tramway) đ thay thế xe ngựa. Trước
tương lai của xe điện, cc
giới tư bản đ bỏ vốn khai
thc loại xe ny, chỉ cn cc người
thuộc giai tầng cấp dưới,
chẳng hạn như chủ cc cơ xưởng,
chuyn vin cơ kh, chủ cc l đc v l
rn, l những người tm kiếm
một phương tiện chuyn chở
mới, v vậy kỹ nghệ xe hơi
đ được khai sinh tại cc xưởng
my, l đc v l rn.
Cơ xưởng trở nn nơi tụ
tập cc chuyn vin cơ kh. Tại Detroit c
cơ xưởng của John Laurier trn
đường St. Antoine. Tại nơi đy
Charles Brady King đ lắp động cơ
săng vo một xe giao hng v dng xe ny
chạy trn đại lộ Woodward vo thng
3 năm 1896. Tại Springfield, Frank Duryea đ
lm việc tại cơ xưởng của
Russell. Elwood Haynes đ cộng tc với
Dixon Maxwell, Edgar v Elmer Apperson tại Kokomo,
Indiana, v lm việc tại cơ xưởng
của hai người sau ny. Tại Lansing,
Michigan, c Pliny Olds.
Ngy 4/7/1896, King v Ford đ cho thử một
loại xe 4 bnh trn đường phố
Detroit. Chiếc xe ny được lắp
động cơ 2 xy lanh mạnh 4 m lực.
Cũng trong năm ny, anh em Duryea tổ
chức một cuộc đua xe tại
Narragansett Park v nhờ vậy đ bn
được những chiếc xe đầu
tin. Trong năm 1896, 13 xe Duryea số 3
được chế tạo theo cng một
kiểu. Ngoi ra Alexander Winton tại Cleveland cũng
chế tạo được một xe hơi
6 m lực. Một xe của Winton được
James Ward Packard ở Warren, Ohio, mua dng để
chạy qung đường 90 cy số.
Trong khi đi đường, Packard nhận ra
cc khuyết điểm của xe v đ tm
được cch cải tiến.
Tnh tới năm 1898 tại Hoa Kỳ c vo
khoảng 50 hiệu xe hơi chạy săng v
xe hơi chạy điện xử dụng
trong việc chở người v giao hng.
Sự bnh trướng của loại xe hơi
đ khiến nhiều hng gara ra đời
: cng ty American Motor tại New York đ cho
mở một gara với cc thợ my ti
giỏi lun lun sẵn sng hon thnh mọi
sửa chữa cần thiết. Tại
Boston cũng c một gara của cng ty Back
Bay Cycle and Motor, chuyn cho thu, bn, giữ v
sửa cc xe c động cơ. Percy Owen
mở cửa hng đầu tin bn xe hơi
Winton tại New York. Cc hng chế tạo xe hơi
cũng mọc ra tại nhiều nơi : hng
Ohio Automobile cho ra đời chiếc xe Packard
đầu tin. Henry Ford bỏ Cng Ty Đn
Điện Edison để lo cai quản ban cơ
kh của cng ty xe hơi Detroit.
V thiếu vốn v khng được
giới tư bản ch đến,
nhiều cng ty xe hơi đ phải đng
cửa sau khi chế tạo được vi
ba chiếc xe, tương lai của xe hơi
rất mờ mịt th một cng ty đ
mở đường cho nền kỹ
nghệ đ : Cng Ty Olds Motor Works do Ramson E.
Olds sng lập năm 1900.
4/ Xe hơi Oldsmobile.
Từ khi cn trẻ tuổi, Olds đ ưa
thch my mc v đ gip cha rất đắc
lực trong việc chế tạo động
cơ Otto để bn tại Michigan. Năm
18 tuổi Olds đ pht minh được
một động cơ mới rồi
tới năm 21 tuổi, chế tạo
được một xe ba bnh c lắp
động cơ v Olds đ li chiếc xe
ny tại Lansing, đ l vo năm 1887.
Một loại xe khc 4 bnh lắp động
cơ hơi nước được Olds
chế tạo 6 năm sau v thứ xe ny
khiến cho một cng ty tại Bombay, Ấn
Độ, đặt mua. Đ l chiếc xe
của Hoa Kỳ đầu tin xuất
cảng sang nước ngoi. Mặc d thnh cng,
Olds vẫn nghin cứu về my mc v đ
nhận thấy rằng động cơ dng
săng c nhiều tương lai hơn, v
thế Olds bắt tay vo việc chế
tạo xe hơi c động cơ săng
đ.
Xe hơi đầu tin của Olds ra đời
năm 1895 rồi sau đ 2 năm, chiếc
thứ hai được chế tạo xong.
Tới lc ny, Olds mới thấy cần
nhiều vốn. Cng ty Olds Motor Vehicle
được thnh lập nhờ 50,000
mỹ kim vay mượn. Trong 2 năm trường,
số vốn trn gần cạn hết v
sự thờ ơ của dn chng. Olds
thấy rằng muốn tiếp tục cng trnh,
cần phải c 300,000 mỹ kim m số
tiền ny khng thể vay mượn
được tại Lansing. Olds liền đi
vận động tại cc tỉnh miền
đng nhưng những người c
tiền tại miền ny chỉ quan tm
tới điện lực v hơi nước.
Sau cng Olds cũng nhận được
lời hứa gip vốn nhưng với
điều kiện phải dọn về
Newark, New Jersey. Chnh trong lc do dự ny, Olds
gặp Samuel L. Smith, người miền
Detroit. Smith tới Lansing thăm cơ xưởng
của Olds v chấp nhận xuất vốn
nhưng với điều kiện phải
thiết lập tại Detroit một cng ty
mới v cng ty ny phải c cc chức
vụ giao cho hai con trai của ng ta vừa
mới tốt nghiệp đại hoc, v
thế cng ty Olds Motor Works được
thnh lập.
Do kinh nghiệm trước, Olds thấy
rằng cần phải tiến hnh từ
từ. Olds đắn đo giữa cc
loại xe chạy bằng điện,
bằng săng v bằng hơi nước.
Olds lại thấy rằng chế tạo xe hơi
l một cng việc, bn cc xe hơi đ
cho điều ha l một cng việc khc
v vậy, cần phải tổ chức hai cng
việc song hnh với nhau : việc chế
tạo v việc bn hng. Nhưng vo ngy
9/3/1901, xưởng Olds Motor bị
thần hỏa tn ph. Tất cả hồ sơ,
my mc, xe cộ bị chy hết, trừ
một chiếc xe nhỏ. V vậy Olds
thấy rằng cần phải hnh động
gấp rt, bằng cch pht minh v cải
tiến một thứ g. Olds liền đặt
lm cc bộ phận rời : động cơ
tại xưởng của Leland v Faulconer;
bộ phận truyền lực tại xưởng
của Dodge, John v Horace; bnh nước
giải nhiệt (radiateur) tại xưởng
của Briscoe, hm xe (carrosserie) do Barney Everitt
chế tạo.
Do cng việc đặt hng của Olds m
sau đ, c tới 150 người nhẩy vo
kỹ nghệ xe hơi trong đ c thể
kể Leland lập ra hng Cadillac, rồi hng
Lincoln; Everitt với hng Wilson Body. Ngoi ra cn c
nhiều hng khc ra đời sau ny như
Hawell, Briscoe, Hudson, Buick, Ford Motor, Dodge Brothers. .
. Tất cả cc hng ny được thnh
lập v sự thịnh vượng của
Olds Motor Works : trong gần 3 năm trường,
cng ty ny đ pht triển rực rỡ
nhờ đ đ đưa tiền vốn
từ 350,000 ln tới 2 triệu mỹ kim.
Vo thời bấy giờ, cuộc triển lm
hng năm kỳ nh của Hội Xe Hơi
Mỹ Quốc (Automobile Club dAmerique)
được tổ chức tại New York.
Olds cho ch thợ nhỏ Chapin phụ trch
việc mang một chiếc xe hơi tới
dự cuộc triển lm. V đường
xấu, người ta phải tho rời
chiếc xe thnh từng bộ phận để
chuyn chở rồi xe được rp
lại v Chapin li xe vo Madison Square Garden
khiến cho cả Hội Chợ phải bn tn
về chiếc xe hơi đ. V thế vo
năm 1901, Olds đ nhận được
tiền đặt mua 1,000 chiếc xe hơi
trong một thời gian ngắn.
Số xe hơi bn được của hng
Olds Motor Works gia tăng rất đng kể :
năm 1901 425 xe nhỏ, năm 1902 2,500
chiếc, năm 1904 5,000 chiếc v năm
1905 6,500 chiếc xe. Sự thnh cng của
Olds đ khiến cho nhiều hng mới
xuất hiện, chuyn cung cấp bnh xe,
vỏ xe, bnh nước giải nhiệt,
khung xe, hm xe, kn, knh, đn xe, cc phụ tng
khc. . . ngay cả khăn lau xe v những
giỏ đựng thức ăn đi cắm
trại!
Thực ra kỹ nghệ xe hơi trưởng
thnh l nhờ 4 sự việc : sự thnh
lập Hội Xe Hơi Mỹ Quốc vo năm
1902 do nhiều hội địa phương
nhỏ họp lại, v vo năm 1903,
Hội cc nh chế tạo xe hơi c mn bi
thnh hnh, việc tổ chức cuộc thi xe
hơi đầu tin tại Hoa Kỳ vo năm
1904 do cc sở hữu chủ xe hơi đề
ra l sự việc thứ ba v cuối cng,
việc thnh lập nhm chuyn vin để
sau ny đổi tn l Hội Cc Kỹ Sư
Xe Hơi.
Từ khi ra đời, Hội Xe Hơi Mỹ
Quốc đ gp nhiều cng lao vo việc
đặt ra luật lệ giao thng để
bảo đảm quyền lợi của cc
người đi xe, sửa chữa đường
lộ, đặt ra thể lệ của cc
cuộc đua, lm trọng ti cho cc lần
thử my mc v l nơi trao đổi tin
tức. Xe hơi v thế vượt ra ngoi
phạm vi thnh phố m đi tới cc
miền qu hẻo lnh cũng như cc
miền duyn hải xa xi.
Trong 5 năm kể từ 1901, cc xe hơi
Oldsmobile một xy lanh đ giữ địa
vị độc tn trn thị trường
xe hơi Hoa Kỳ nhưng rồi giữa
Ramson E. Olds v cc nhn vin điều kiển
cng ty Olds Motor Works, xẩy ra sự bất
đồng kiến về phương
diện quản trị. Olds v thế từ
chức v lập ra tại Lansing một cơ
xưởng khc.
5/ Xe hơi Ford.
Chnh trong lc Olds vắng bng trn thị trường,
Henry Ford đ xuất hiện để
thực hnh cuộc cch mạng về xe hơi.
Thực ra sự thnh cng của Ford l do
nhiều tiến bộ kỹ thuật
được khm ph vo cc năm đầu
của thế kỷ 10, đ l: a) sự
cải tiến cc động cơ một v
hai xy lanh đặt nằm ngang thnh động
cơ đặt đứng với 4 xy lanh hay
nhiều hơn nữa, b) việc chấp
nhận nguyn tắc đặt động cơ
pha trước, c) sự xuất hiện
nhiều đơn đặt mua xe hơi
với gi trn 3,000 mỹ kim.
Henry Ford thuộc sắc dn i Nhĩ Lan, sinh
ra đời năm 1863 trong một trang
trại ở Detroit. Thuở thiếu thời
của Ford l thời kỳ m cc phương
php canh nng được cơ kh ha. ng
nội của Ford đ c một my đập
la chuyển vận do sức ngựa, để
xử dụng cho cc đồng ruộng
thuộc miền nam Michigan. Cha của Ford cũng
c my gặt v b la tự động. Ford
đ gip cha sửa chữa my mc từ năm
ln 10 tuổi.
Khi Cuộc Triển Lm 100 Năm Độc
Lập được tổ chức tại
Philadelphia, cha của Henry Ford c tới thăm
viếng v mua về cho con một chiếc
đồng hồ. Do ảnh hưởng
của gia đnh v của thời đại,
Henry Ford đ quan tm về my mc. Năm 17
tuổi Ford ln Detroit học nghề thợ my,
trở nn thợ chữa đồng hồ năm
21 tuổi, thợ sửa động cơ
nổ v động cơ hơi nước
năm 22 tuổi rồi tới năm 28
tuổi thnh kỹ sư của Cng Ty Đn
Điện Edison tại Detroit.
Tuy lương bổng kh cao, 100 mỹ kim
một thng, nhưng Ford vẫn phải để
dnh tiền để chế tạo một
chiếc xe hơi chạy săng. Nhờ
sự trợ gip về ti chnh v kỹ
thuật của Charles Brady King, vo năm 1896
Ford cho ra đời một chiếc xe hơi.
Ba năm sau, Ford từ bỏ chức vụ
tại cng ty đn điện để
trở thnh gim đốc cng ty xe hơi
Detroit v cng ty ny chuyn chế tạo cc
loại xe do Ford vẽ kiểu.
Chiếc xe hơi đầu tin của Henry
Ford l một chiếc xe giao hng, nn khng
được cng ty quảng co rầm
rộ v cũng khng thu về được
nhiều lợi nhuận. Sau một năm
gần như thất bại, cng ty xe hơi
Detroit phải dần dần thu hẹp cc
hoạt động v Ford phải tm người
xuất vốn. Khi được 2 người
quen cũ trợ gip l W. H. Murphy v C. D. Black,
Ford liền bắt tay vo việc chế
tạo một xe đua với chủ đch
thắng địch thủ để dn chng
phải ch tới mnh. Trong một cuộc
đua tại Grosse Point, Michigan, tổ chức
vo năm 1901, chiếc xe đua 26 m lực
của Ford đ thắng chiếc xe hơi
Winton v bc ti xế Ford trở nn
một anh hng địa phương.
Từ đ, cng ty xe hơi Detroit đổi
thnh cng ty Henry Ford. Ford vừa lm
tổng gim đốc, vừa lm kỹ sư
trưởng v vo năm 1902, đ cho ra
đời 2 xe hơi nữa c tn l Mũi
Tn (la Flche) v 999. Từ đy danh
tiếng của Henry Ford được đng
chặt vo nền kỹ nghệ xe hơi.
Sau khi thấy địa vị của mnh
vững vng rồi, Ford liền quay lại
định cũ, l chế tạo một
thứ xe hơi nhẹ, giản dị,
bền bỉ, rẻ tiền. Ford lại
cần thm vốn v được Alexander
Malcolmson gip đỡ. Malcolmson coi về thương
mại cn Ford phụ trch cơ kh, lại
được James Couzens lm kế ton vin v
cố vấn. Do kỷ niệm cũ về
chiếc đồng hổ rất phức
tạp m gi chỉ tới 1 mỹ kim, Henry
Ford tin chắc rằng trong kỹ nghệ xe hơi,
cũng phải c một cch để
thực hiện điều ny. Trong nhiều
thng trường, cng ty Ford hon thnh một
dự n chế tạo loại xe hơi
kiểu T. Một bc sĩ tại Chicago l
người khch hng thứ nhất mua xe vo
ngy 15/7/1903.
Nặng gần 600 kilgam, gi 850 mỹ kim,
đối với thời bấy giờ xe hơi
Ford kiểu T l thứ xe rẻ tiền
nhất v nhẹ hơn tất cả cc
loại xe khc. V vậy khng g cản
nổi đ tiến của xe Ford. Trong năm
đầu 1903/1904, số xe được
sản xuất l 1,700 chiếc rồi tới
năm 1906/1907, con số ny ln tới 8,423
chiếc, nghĩa l chiếm 1/6 tổng
số xe hơi sản xuất tại Hoa
Kỳ. Trong 4 năm trường, tiền thu vo
l 10.5 triệu mỹ kim v số vốn
được tăng ln 1,000 phần trăm.
Mặc d pht triển vượt mức nhưng
Henry Ford vẫn khng ngừng tm cch cải
tiến. ng ta tuyn bố mục đch
của chng ti l chế tạo v bn ra
một loại xe hơi đặc biệt
để dng cho cc cng tc hng ngy, thương
mại, chuyn nghiệp v gia đnh. . .
một thứ xe đặc biệt v
nhỏ, giản dị, an ton, tiện nghi
trong mọi hon cảnh v đặc tnh
cuối cng l rất rẻ tiền.
V Cng Ty Ford Motor cng ngy cng được
khuếch trương thm, cơ xưởng
trn đại lộ Mack trở thnh qu
chật hẹp, nn vo năm 1906/1907, người
ta phải xy dựng tại gc đại
lộ Piquette v Beaubien một ta nh hai
tầng c mặt tiền di 130 thước
m chỉ su vo 20 thước. Nhưng chnh
khun khổ bất tiện của ta nh ny
đ đẻ ra phương php lm
việc theo dy chuyền để sau ny
sản xuất 16 chiếc xe trong 10 pht.
Henry Ford dự tnh chế tạo một
kiểu xe hơi khng phải chỉ c tnh
chất cch mạng về cơ kh m cn
cả về phương php chế tạo v
thương mại. Trong khi cc hng xe hơi
khc tm cch cho ra mỗi năm 2 hoặc 3
kiểu xe, Ford lại chỉ chế tạo
qua năm ny sang năm khc một kiểu duy
nhất. Những khẩu hiệu thần
diệu, lạ lng, cch mạng, lịch
sử, quốc tế. . . đ được
Henry Ford dng để quảng co cho cc
sản phẩm của mnh.
Thng 10 năm 1908, một kiểu xe Ford khc c
tn l Tin Lizzie được bn ra
với gi 850 mỹ kim. Kiểu xe ny c
một đặc điểm ngoi cc đặc
tnh khc, l tay li được đặt
sang bn tri. Kiểu xe ny cũng bn rất
chạy, trong vng một năm 10,000 chiếc
xe Tin Lizzie đ được tiu thụ v
Cng Ty Ford Motor phải từ chối nhận
đơn đặt hng trong 6 thng.
Ngoi việc chế tạo, hng Ford Motor cn lnh
việc bảo tr v sửa chữa xe hơi.
Ngay vo năm 1909, tại bất cứ nơi
no trn đất Hoa Kỳ cũng như
Canada, người dn đều c thể mua
được cc phụ tng xe hơi Ford v
tm được những thợ my do Hng
Ford huấn luyện. Henry Ford đ bn ra 15
triệu chiếc xe hơi trong suốt 17 năm
trường v đ giảm gi thnh từ
825 xuống 290 mỹ kim vo năm 1924. Henry
Ford lun lun ni sản phẩm của mnh l
một loại xe quốc tế, thch
hợp với mọi ti tiền. Henry Ford
với sản phẩm của ng l chiếc
xe hơi Kiểu T đ lm một
cuộc cch mạng kinh tế chưa từng
thấy trong lịch sử. Bằng cch dng
nguồn năng lực của động cơ
nổ, Henry Ford đ mở đường
tới cảnh tr ph của thế giới.
6/ Cng Ty General Motors.
Kỹ nghệ xe hơi thực sự bắt
đầu pht triển vo đầu thế
kỷ 20. Nhiều hng chế tạo đ
phải bỏ cuộc, nhiều hng khc st
nhập thnh một hng lớn. Cc hng Ford,
Brush, v Hupp chuyn chế tạo cc xe hạng
nhẹ, gi rẻ, trong khi cc hng Packard,
Thomas, Pierce-Arrow, Peerless, Locomobile, Lozier, Simplex,
Marmon lại chế tạo cc loại xe hơi
hật hon hảo m khng cần quan tm
tới gi thnh.
Ngoi Henry Ford, cn nhiều người đ
gp cng lao vo tiến bộ của xe hơi,
chẳng hạn như Edward Ringwood Hewitt. Hewitt
theo học ngnh kỹ sư rồi vo cc năm
đầu thế kỷ, thiết lập Cng
Ty Adams-Hewitt. Hewitt chủ trương rằng
xe hơi phải được chế
tạo khổ nhỏ, chứ khng phải l
hnh ảnh thu hẹp của một chiếc
xe lớn, tất cả phụ tng phải
được mẫu mực ha để c
thể thay thế dễ dng một bộ
phận bị gẫy hay hư hỏng
bằng một bộ phận mới. Ngoi ra
phụ tng phải thực tốt nếu người
ta quan tm tới tnh bền bỉ v an ton.
Cc nguyn tắc do Hewitt đặt ra đ
được Henry Ford p dụng v thnh cng.
Cc xe vận tải đầu tin dng my
nổ đ do Hewitt chế tạo. Về sau
Hewitt cộng tc với Mack để trở
thnh kỹ sư kim cố vấn kỹ
thuật của Cng Ty Mack Brothers Motor Car.
Vo thời trước v trong nhiều năm
trường, loại xe hơi trng lệ danh
tiếng l của hng Packard Motor Car do Henry
Bourne Joy lập nn. Joy thuộc một gia
đnh rất giu sang tại Detroit, v cha
của Joy đ l một trong cc nh sng
lập ra Cng Ty Hỏa Xa Trung Ương
Michigan. Trước khi quan tm tới xe hơi,
Joy thường cng cc bạn b tại
Detroit sửa chữa cc động cơ
lắp tại cc du thuyền. Trong một
chuyến đi lang thang trn đường
phố New York, Joy cng một người
bạn đứng ngắm một chiếc xe
hơi chạy săng đậu bn lề
đường. Bỗng nhin một chiếc
xe chữa lửa phng qua, lm cho dn chng hai bn
đường đổ ra coi. Người
chủ chiếc xe hơi cũng chạy ra xe,
quay my rồi nhẩy ln v cho xe đuổi
theo chiếc xe chữa lửa. Cảnh tượng
ny đ lm cho Joy thch th. Joy liền
tới Warran, Ohio, mua ngay một chiếc xe hơi
Packard để rồi sau ny, mua tất
cả hng chế tạo xe đ! Do một
sự việc khng định trước,
Joy đ bước vo lnh vực chế
tạo xe hơi.
Đầu tin Joy nhờ Albert Kahn vẽ
họa đồ cho cơ xưởng v
đy l nh my thứ nhất được
thiết lập theo đồ n trn đất
Hoa Kỳ. Joy đ chế tạo xe hơi
từ năm 1904 v chỉ 3 năm sau,
tiền lời thu về l 1,386,000 mỹ kim
nhờ bn ra 1,188 chiếc xe.
- Vo năm 1903, một loại xe hơi danh
tiếng khc cũng được ra đời:
xe hơi của Hng Buick. David Dumbar Buick l người
c nghị lực cuồng nhiệt, lại
được Eugene C. Richard, một người
c c sng tạo v Walter L. Mar, một kỹ
sư kinh nghiệm, cộng tc. Trong khi đang
chế tạo kiểu xe hơi đầu tin,
Buick hết tiền v phải vay nợ hai anh
em nh luyện kim l Benjamin v Franck Briscoe.
Nhờ trả thế nợ 3,500 mỹ kim cho
Buick, anh em Briscoe c 97 % cng ty Buick nhưng khi
Jonathan Maxwell nhờ Briscoe bảo trợ
việc chế tạo chiếc xe Maxwell, Briscoe
đ bn cổ phần trong cng ty Buick
của mnh cho James A. Whiting. Trong 5 năm,
Briscoe v Maxwell đ kiếm được hơn
3 triệu mỹ kim nhưng rồi cng ty
United States Motors Corporation của họ bị
thất bại v tan r vo năm 1912.
Sau khi đổi chủ lần thứ hai, cng
ty Buick chỉ bn được 16 chiếc xe
vo năm 1903 v 27 chiếc xe vo năm 1904.
Để trnh cho cng ty Buick khỏi bị
sụp đổ, cc nh ti chnh tại Wall
Street đ khuyn William Crapo Durant bỏ
tiền ra khai thc kỹ nghệ xe hơi.
Durant sinh tại Boston năm 1861 nhưng sau gia
đnh rời đến Michigan. Năm 21
tuổi, Durant mở một văn phng
bảo hiểm rồi sau đ vi năm, sau
khi cộng tc với Josiah Dallas Dort, đ
lập nn cng ty Durant-Dort Carriage. Cng ty ny
đ bn được 11,000 xe ko (charette) v
thu về 45,000 mỹ kim tiền lời.
Năm 41 tuổi, Durant tới Wall Street để
tm cch đầu tư 1 triệu mỹ kim
tiền vốn của mnh. Ngy 1/11/1904, Durant
đ k giao ko với hng Buick v đ p
dụng cc phương php sản xuất
khối lượng trước kia đ dng
vo xe ko, nay dng cho xe hơi. Nhờ ti năng
của Durant, số lượng xe hơi Buick
bn được tăng dần: 37 chiếc
năm 1904, 750 chiếc năm 1905 với gi
1,200 mỹ kim một chiếc. Durant đ
giảm gi xe cn 1,000 mỹ kim vo năm 1906
v đ bn được 14,000 chiếc.
Chỉ trong t năm, Durant đ đưa cng
ty Buick từ nợ nần đến khi c
vốn 1.5 triệu mỹ kim! Để li
cuốn thm thợ thuyền vo kỹ
nghệ xe hơi, Durant cn tăng lương
cho cng nhn nhiều hơn tất cả cc hng
khc v cao gấp đi cng nhn chế
tạo xe ko. Dn chng cư ngụ tại
Flint nhờ thế tăng ln gấp hai.
Vo năm 1908, Durant bắt đầu tm cch
thnh lập Cng Ty General Motors tại New Jersey.
Với số vốn chỉ c 2,000 mỹ kim,
Durant đ tm cch lm pht triển cng ty
của mnh cả về chiều ngang lẫn
chiều dọc. Thng 10 năm 1908, W. M. Eaton lm
chủ tịch Cng Ty General Motors, Durant lm ph,
nhưng thực ra l gim đốc. Durant
lại lin lạc được với
Albert Champion, nh chế tạo nến điện
danh tiếng v thuyết phục được
Cng Ty Weston Mott Axle, chuyn cung cấp phụ tng
cho cng ty Olds, thiết lập cơ xưởng
tại Flint. Trong năm đầu tin, Cng Ty
General Motors đ bn được hơn 29
triệu mỹ kim hng ha v đ đưa
tiền vốn từ 2,000 ln tới 60
triệu mỹ kim!
7/ Kỹ nghệ xe hơi Hoa Kỳ.
Vo năm 1909, Henry Ford đ sản xuất
được 10,607 chiếc xe hơi
kiểu T. Trong 2 năm kế tiếp,
số xe sản xuất đều gia tăng
gấp đi. Một cơ xưởng
mới v thế được thiết
lập tại Highland Park, đường
Woodward v tới năm 1914, số xe hơi
của hng Ford Motor ln tới 248,307 chiếc
nghĩa l bằng sản phẩm của
tất cả cc cng ty khc cộng lại.
Trong 5 năm, gi tiền xe hơi du lịch
kiểu T được giảm từ
925 mỹ kim xuống cn 490 mỹ kim. Kỷ
lục về sản xuất vo năm 1909 l
75 chiếc trong 1 ngy với 10 giờ lm
việc tại Xưởng Piquette. Tới khi
xưởng tại Highland Park hoạt động
th vo năm 1914, nhịp sản xuất l
146 chiếc xe trong 1 giờ, hay 1,168 chiếc xe
trong 1 ngy với 8 giờ lm việc, như
thế cứ 24 giy, hng Ford lại cho ra
một chiếc xe hơi mới.
Sở dĩ hng Ford thnh cng một cch phi
thường như vậy v xe hơi
kiểu T đ l một thứ hon hảo,
c 4 xy lanh, lại cứng cp, m i, rẻ
tiền, thch hợp với ngn quỹ
của mọi gia đnh Mỹ v với
cả tnh trạng đường lộ
thời bấy giờ. Kiểu xe T đ
đ đp ứng được mức
sinh hoạt cho mi tới cuối Thế
Chiến Thứ Nhất.
Sự thnh cng phi thường của xe hơi
Ford kiểu T khiến cho cch sản
xuất cũng phải thay đổi. Lc
đầu, tuy loại xe hơi đ
được chế tạo cả bằng my
mc lẫn nhn cng nhưng nhn cng chưa lnh
nghề v my mc chưa hon hảo trong cng
việc sản xuất. Sự đi hỏi
của thị trường đ khiến cho
cc nh kỹ thuật phải tm cch chế
ra cc my mc tự động v chấp
nhận phương php lm việc dy
chuyền.
Từ trước, xe hơi cn phải rp
từng chiếc một. Trong cng việc lm
hng ngy, người cng nhn phải điều
chỉnh cc bộ phận bằng tay v
phải di chuyển tới tận chỗ
để lắp phụ tng bởi v
phụ tng khng được đưa
đến tận nơi. Khi Walter Flanders
trở nn gim đốc sản xuất
của Cng Ty Ford vo năm 1906, ng ny tm cch
tổ chức lại sự phn cng bằng
cch dng cc my mc tự động hiệu
quả hơn, lập xưởng tại
Bellevue thnh nơi rp phụ khiến cho
tại xưởng Piquette, cc dy đồ
sản xuất được di chuyển
tựa như một con sng c nhiều ging
nước. Mặc d đ cải tiến
như vậy, đơn đặt hng
vẫn tăng ln khiến cho Cng Ty Ford
phải giao hng chậm 6 thng vo đầu
cc năm 1908/1909.
Vo năm 1907, Henry Ford mua được
một khu đất tại Highland Park. Cng
việc xy dựng cơ xưởng 3
tầng di 290 thước rộng 25 thước
được thực hiện vo đầu
năm 1909. Đầu năm 1910, xưởng
ny bắt đầu hoạt động v tnh
tới cuối năm, đ cng xưởng
tại Piquette sản xuất được
18,644 xe hơi rồi sang năm sau, ring xưởng
tại Highland Park đ sản xuất
được 34,528 chiếc xe.
Lịch sử xe hơi thực l rực
rỡ vo năm 1911. Tại Hoa Kỳ,
tổng số xe sản xuất l 199,119
chiếc loại du lịch v 10,681 chiếc
loại vận tải để rồi sang năm
sau, ln tới 356,000 chiếc loại du
lịch v số xe vận tải được
sản xuất l 22,000 chiếc. Sự pht
triển vượt bực ny l kết
quả của 3 l do về kỹ thuật,
về luật php v về ti chnh.
Về kỹ thuật, Hội Cc Kỹ Sư
Xe Hơi đ ấn định r mẫu
mực của cc phụ tng. Về luật
php, vụ n bằng pht minh Selden đ
khiến cc kỹ nghệ gia cộng tc
với nhau trong việc tm ti lời giải
đp của một số bi ton. Về ti
chnh, cc ngn hng trước kia cho rằng
kỹ nghệ xe hơi khng xứng đng
nhận được tiền đầu tư
nhưng dần dần, giới tư bản
khng cn coi xe hơi l một trong cc thứ
nhất thời.
Vo năm 1910, Cng Ty General Motors thiếu
tiền để đương đầu
với sự pht triển qu mức, mặc
d Durant đ thu được một
số lợi tức vo cc năm trước.
Durant chạy khắp nơi để tm
vốn nhưng v hiệu rồi cuối cng
cũng vay được tiền với li 7
phần trăm. Durant phải từ chức gim
đốc, nhưng sau khi hết trch
nhiệm tại Cng Ty General Motors v cũng
trong năm đ, Durant lập nn Cng Ty
Chevrolet v đ thnh cng rực rỡ.
Durant ra đi, Charles Warren Nash thay thế. Nash khng
biết g về xe hơi cả nhưng c
thin ti về quản trị, về tổ
chức sản xuất lại c đầu
c sng tạo rất to bạo v cả ti
năng theo di từng chi tiết nhỏ. V
khng thng hiểu về xe hơi, Nash phải
dng Walter Percy Chrysler lm cnh tay phải.
Chrysler khi đ l nh sản xuất đầu
tầu hỏa v đường xe lửa.
Nash đ lm tăng được số
sản xuất của cng ty ln v lại
hạ được gi tiền xe hơi nn
vo năm 1912, Nash trở thnh gim đốc
Cng Ty General Motors v giữ chức vụ ny
cho tới thng 7 năm 1916 mới từ
chức, rồi Nash lại quản trị Cng
Ty Thomas S. Jeffery để đổi thnh Nash
Motors.
Từ năm 1911, kỹ nghệ xe hơi pht
triển mạnh cũng l nhờ sự gp cng
của Henry Ford. Với muốn c cc my mc
mới m nền kỹ thuật đi
hỏi, Ford đ khng ngần ngại dng
ngay tiền lời vo việc khai thc cc cơ
xưởng khiến cho phần lớn cc my
mc đều tự động, rồi cng
việc lun lun được phn chia
nhờ thế việc lắp rp một
chiếc xe hơi đ giảm xuống cn 1
giờ 30 pht. Loại xe hơi kiểu T
nhờ vậy đ được sản
xuất với nhịp độ 1 pht 1
chiếc. Vo thng 10 năm 1912, gi tiền
một chiếc xe du lịch l 550 mỹ kim,
đ giảm cn 490 mỹ kim vo thng 8 năm
1914.
Mặc d vo năm 1912/13, xe du lịch
của hng Ford đ chiếm 36.4 % tổng
số xe sản xuất tại Hoa Kỳ, nhưng
tn tuổi Henry Ford vẫn chưa được
nhiều người biết đến, cho
tới ngy 12/01/1914, Henry Ford thấy rằng
ng ta v cc người c cổ phần
đ thu được những mn tiền
lời lớn lao nhờ sản phẩm bn
ra, trong khi đ cng nhn l những người
đ gp rất nhiều cng lao m chưa
được hưởng một thứ
lợi no. V thế, Ford tuyn bố lương
bổng tối thiểu của cng nhn
phải l 5 mỹ kim một ngy. Vo thời
bấy giờ, số tiền ny gần
gấp đi lương bổng của cng
nhn cc hng khc. Sự kiện ny khiến
cho nhiều người coi Henry Ford l một
kẻ phản bội kỹ nghệ, một
kẻ muốn tự quảng co, một nh
x hội v trch nhiệm, một người
chủ ph hoại những gi trị
sẵn c. Nhưng tại Hoa Kỳ cũng như
tại cc nước khc, đại đa
số dn chng đ tn thnh chủ trương
của Henry Ford. tưởng mới lạ
của Henry Ford đ mở đầu cho cc
mối tương quan giữa chủ v
thợ. Việc lm của Ford tuy đ lm
cho hng xe hơi của ng phải tốn thm
10 triệu mỹ kim nhưng vo năm 1913, hng
Ford đ thu trội hơn 27.8 triệu!
Henry Ford cn tuyn bố với bo ch chấp
nhận 3 phin lm việc, mỗi phin 8
giờ, khng phải 2 phin như cũ, v cn
tm cch thiết lập cơ quan x hội bn
trong cng ty để cải thiện đời
sống của cng nhn. Tất cả
những điều ny khiến cho hng ngn cng
nhn đến xin việc lm tại cơ xưởng
của Ford. Cc nh bo, cc đặc phi vin,
cc sinh vin trn ngập cơ xưởng
tại Highland Park để tm hiểu
sự huyền diệu của phương
php sản xuất hng loạt, một phương
php mới lạ.
8/ Xe hơi vo thời Thế Chiến Thứ
Nhất.
Vo đầu thng 8 năm 1914, nước Php
v nước Anh khai chiến với nước
Đức. Thời bấy giờ, chưa nước
no biết cch dng xe cộ vo việc
tiếp vận. Cc nh qun sự tuy đ
thử cc loại xe vận tải, cứu thương
v cả xe bọc sắt, nhưng những thnh
kiến về kỵ binh dng lừa v
ngựa vẫn cn in su vo đầu c cc
tướng lnh cao cấp.
Thng 9 năm 1914, kỵ binh Đức
tiến gần tới thnh phố Paris. Tướng
Gallini phải trưng dụng 4,000 chiếc
xe taxi của Thủ Đ để chuyn
chở 80,000 binh sĩ ra ngăn chặn qun
Đức trn sng Marne. Thời bấy
giờ, cc xe xử dụng đều l
những chiếc Renault cổ, 2 xy lanh. Tuy nhin,
việc chuyển qun bất ngờ của người
Php đ khiến cho bộ chỉ huy Đức
phải thay đổi kế hoạch.
Cũng vo thời kỳ ny, cc người
Mỹ sinh sống tại thnh phố Paris
đ mua 10 khung xe Ford tại xưởng
Levallois-Ferret ở ngoại Paris, rồi cng
một số thợ cn lại, họ đ
chế tạo thnh xe cứu thương
đơn giản, chở 2 chiếc cng,
được che phủ bằng mui vải.
Những người Mỹ tnh nguyện trong
Đội Qun Cứu Thương Hoa Kỳ
(American Ambulance Corps) đ lnh lương tượng
trưng 5 xu một ngy để li cc xe
đ. Sau ny, đội qun cứu thương
kể trn lại đổi tn thnh Cơ
Quan Hoa Kỳ Cng Tc Mặt Trận (American
Field Service) v c tới 3,000 chiếc xe
hồng thập tự. Vo năm 1917, cơ
quan trn đ phụ trch việc di tản
thương binh từ mặt trận v
việc li cc xe vận tải 3 tấn
Pierce-Arrow. Như vậy trong thời bnh cũng
như thời chiến, xe hơi đ
chứng tỏ được tất cả
đặc tnh v cng dụng của n.
Rt kinh nghiệm tại nước Php, qun
đội Hoa Kỳ khi vượt qua bin
giới Mexico, đ dng 74 đon xe vận
tải Dodge v trong trận Verdun, trn qung
đường 40 cy số giữa Verdun v
Bar-le-Duc l độc đạo c thể dng
để tiếp tế, từ sng sớm
tới tối mịt, đ qua lại cc xe
cứu thương, xe chở qun lnh v
chở đại bc cng với 6,000 xe
vận tải nặng nhẹ chở thực
phẩm, sng đạn, qun dụng. . .
Vo ma xun năm 1915, nước Anh v nước
Php đ đặt mua tại Hoa Kỳ v
Canada một số rất lớn đạn dược,
xe cộ v qun dụng. . . Cuối năm
đ, mỗi ngy Hoa Kỳ đ sản
xuất 2,600 chiếc xe, rồi tới năm
sau, nhịp sản xuất l 4,400 chiếc
trong ngy. Tnh tới cuối năm 1916,
số xe hơi sản xuất tại Hoa
Kỳ l 1,525,578 chiếc loại du lịch v
92,130 chiếc loại vận tải.
Ngy 6/4/1917 Hoa Kỳ tuyn chiến với
Đức. Su tuần lễ sau, qun đội
Hoa Kỳ đặt hng Ford lm 3,000 xe
hồng thập tự cng cc xe chuyn chở
khc. Cc hng Dodge, Packard, Pierce-Arrow, White v Mack
chế tạo 3,000 xe vận tải loại 3
tấn cho qun đội Anh v Php. Cc xưởng
xe hơi khc cũng nhận được
đơn đặt hng mua sng đạn, mũ
sắt, mặt nạ phng hơi ngạt, cc
bộ phận sng trường v sng
tiểu lin cng cc dụng cụ chiến
tranh khc. Nhờ vậy tại Hoa Kỳ,
kỹ nghệ xe hơi vo năm 1914 đứng
hạng 15 tnh theo số nhn cng v trị gi
sản xuất, đ tiến dần tới
hạng 7 rồi hạng 2 vo năm 1919.
Kỹ nghệ xe hơi cn được
nới rộng sang cc phạm vi khc. Cc hng
Packard, Ford, Cadillac, Nordyke v Marmon chế
tạo động cơ Liberty, hng General
Motors nghin cứu về my bay, Dodge Brothers
sản xuất xe vận tải, qun xa, xe
cứu thương v bộ phận li
của sng đại bc. Hng Packard sản
xuất tầu thủy, xe vận tải, my
bay v động cơ my bay. . . Những nguyn
liệu dng cho xe hơi, chẳng hạn như
thp, nhm, dầu hỏa, cao su. . . cũng
được nhiều hng nghin cứu tường
tận.
Sau khi Thế Chiến Thứ Nhất chấm
dứt, nhiều quốc gia chu u lại
hỏi mua cc my mc dng cho nng nghiệp,
kiến trc v cc xe vận tải hạng
nặng. Tới năm 1920, nhiều cải
tiến khc ra đời như knh an ton
(verre de scurit), hợp kim thp, cc cải
tiến về nhin liệu v dầu
nhớt. Rồi thng 4 năm 1923, Firestone
sản xuất loại ruột trn (pneu
ballon), loại ny nổi tiếng đến
nỗi vo thng 11 năm đ, mỗi
tuần lễ Firestone bn ra 25,000 chiếc.
Vo năm 1924, Walter Percy Chrysler cho ra đời
loại xe mới c 6 xy lanh. Chiếc xe Chrysler
ny khc hẳn tất cả loại xe đ
c trước, về cả hnh thức
lẫn cch chuyển vận. Trọng tm
của xe được đặt rất
thấp, xe lại c sườn bằng thp
v thắng hơi (freins hydraulique) m gi
tiền chỉ c 750 mỹ kim. Tuy xe Chrysler
trội hơn tất cả cc loại xe khc
về phẩm nhưng thời bấy giờ,
chỉ c 2 hng đứng đầu về
số lượng sản xuất l hng Ford
v hng Chevrolet.
Vo năm 1926 hai hng Ford v Chevrolet sản
xuất xe hơi nhiều ngang nhau nhưng sang
năm sau, hng Chevrolet đ vượt hng
Ford. Ngy 26/5/1927, chiếc xe Ford Tin Lizzie
cuối cng trong loạt 15 triệu chiếc
đi ra khỏi hng, sau đ cơ xưởng
tại Highland Park đng cửa. Hng Ford khng
sản xuất thứ xe hơi nhỏ đ
d rằng loại xe ny đ từng lm hng
triệu người trn thế giới ưa
thch. Lần đầu tin trong 24 năm
liền, cc cửa hng xe hơi khng c xe
Ford để bn. Người ta đồn
rằng hng Ford bại sản, rằng ng
Henry Ford phải rt lui sau khi giu nửa
triệu mỹ kim. C người lại cho
rằng hng Ford sẽ cho ra đời một
loại xe hơi tuyệt hảo, c 6, 8 hay 12
xy lanh, lại dng năng lượng của
nh sng mặt trời. Tất cả mọi
người mong tin về hng Ford.
Cuối cng, vo giữa thng 12 năm 1927, xe
hơi Ford kiểu A được trưng
by. Loại xe ny l thứ nhẹ, tiện
lợi, duyn dng, hnh khch c thể chạy
xe 95 cy số/giờ m vẫn thấy m i
v theo truyền thống cũ, gi xe lại
rẻ nhất so với xe hơi của
tất cả cc hng khc. Cc bo ch m
tả từng chi tiết về loại xe hơi
mới ny km theo nhiều hnh ảnh hướng
dẫn để đp ứng sự
hiếu kỳ của dn chng. Sự giữ
b mật hon ton của hng Ford đ lm
cho việc quảng co trở thnh rực
rỡ v khiến cho sự đi hỏi vượt
mức.
Một lần nữa lịch sử xe hơi
trở lại với hng Ford. Người ta
tnh rằng trong năm 1929, hai hng Ford v
General Motors đ bn ra 3,850,000 xe hơi trn
tổng số 5,337,000 chiếc, khiến cho vo
thời bấy giờ, Hoa Kỳ c tất
cả 26 triệu rưỡi xe hơi, xe
vận tải v xe but, nghĩa l nhiều hơn
my điện thoại 9 triệu.
|
|