Lịch sử xe hơi

Phạm Văn Tuấn

Stanley 1907  Otto Xe động cơ nổ do Otto chế ộng cơ nổ
Từ khi người thời cổ sống trong cc hang hố tới khi cc nh bc học pht minh ra pin nguyn tử, trải qua 500 thế kỷ, con người đ chế ngự dần dần được năng lượng. Nhờ tr tưởng tượng v ti kho lo, con người đ nghĩ ra được nhiều cch lm giảm bớt cc cng việc nặng nhọc.

Khởi đầu với cc dụng cụ th sơ, con người tm cch lấy lửa, gieo hạt giống, nui gia sc, chế tạo đồ kim loại, dng sức lực của tru b lừa ngựa, rồi tới sức gi v sức nước, nhưng chỉ vo thời điểm my hơi nước ra đời, con người mới thực sự c được một cng cụ mới. Nhờ my hơi nước, những cơ xưởng được dần dần thiết lập v Cuộc Cch Mạng Kỹ Nghệ thnh cng. Thm vo đ, sự tiến bộ của Khoa Học, nhất l trn phạm vi Kỹ Thuật về Điện Lực v Xe Hơi, đ lm biến đổi bộ mặt của x hội. Ring đối với x hội Hoa Kỳ, xe hơi đ trở nn thnh phần hết sức quan trọng cho cuộc sống. Người ta tnh rằng vo năm 1960, Hoa Kỳ c 6 tỉ 250 triệu m lực th 92 % tức l 5,730,000 m lực thuộc cc xe hơi, xe ko, xe vận tải v xe but.


1/ Thời ban đầu.

Xe hơi đ đng một vai tr rất quan trọng trong x hội Hoa Kỳ nhưng khng phải n được pht minh ra như cc my mc khc. Xe hơi l tch lũy của rất nhiều bằng cấp sng chế, l tổng hợp của nhiều pht minh khoa học v kỹ thuật. Xe hơi đ được sinh đẻ tại chu u, do cc người Php v Đức v được Hn Lm Viện Khoa Học Paris đặt tn, nhưng n lại trưởng thnh rực rỡ tại Hoa Kỳ.

Khởi đầu Đại y Pho Binh Nicolas Joseph Cugnot chế tạo vo năm 1769 một chiếc xe c tnh cch tự động với định dng vo việc ko sng đại bc. Chiếc xe ny c 3 bnh v một bộ my hơi nước được đặt sau chiếc bnh xe đơn độc. Xe hơi của Cugnot chạy được 5 cy số trong một giờ, nhưng cch điều khiển xe rất kh khăn v sau mỗi qung đường 100 thước xe phải dừng lại để lấy hơi. Vo năm 1770 trong lần thử thứ hai, xe đ chạy ra khỏi đường lộ v đm đổ một bức tường đ.

Khi nguyn tắc my hơi nước được p dụng vo cc my bơm v vi my mc khc, th Richard Trevithick Junior, một người Anh, chế tạo được một chiếc xe dng cả my mc lẫn hơi nước, chiếc xe ny lc bấy giờ tuy chạy được nhưng khng giống xe hơi ngy nay. Vo đm Ging Sinh 1801, Trevithick mang xe ra thử trước một đm đng bạn b. Cng việc th nghiệm rất tốt đẹp v chiếc xe hơi khng c thắng ny đ ngừng lại trước một qun ăn sang trọng v hết hơi. Thực l may mắn! Nhưng ti xế Trevithick đ qun tắt lửa, nn nồi sp-de cạn kh, rồi nng đỏ v chỉ trong chốc lt, chiếc xe hơi đ thnh đống tro!

Từ năm 1820, nhiều nh kỹ thuật đ tm cch lắp động cơ hơi nước vo chiếc xe ngựa cổ điển nhưng chỉ c W. H. James l người thực hiện vo năm 1829 một chiếc xe chuyển vận được. Giống như những xe ngựa c lắp my hơi nước đầu tin, chiếc xe của James rất cồng kềnh, nặng 3 tấn v chở được 15 hnh khch. Xe được chia lm 3 phần, ti xế ngồi trn bục cao tại đầu xe, hnh khch ngồi tại phần giữa rồi cuối cng l nồi sp de v người đốt l. James đ dng nồi sp de hnh trụ, cho p suất hơi nước đẩy vo cc xy lanh đặt nằm ngang v những xy lanh ny lm quay cc bnh xe pha sau. Xe của James đ chạy được vi chuyến nhưng sau mỗi lần xử dụng, xe phải được đem đi sửa chữa!

Một người Anh khc cũng nghĩ tới xe hơi l Walter Hancock. Vo năm 1836, Hancok đ chế tạo 9 chiếc xe ngựa rồi lắp vo đ my hơi nước loại nhỏ. Xe của Hancok cũng c ti xế ngồi pha trước v người đốt l ngồi tại cuối xe nhưng Hancok đ loại bỏ được chiếc ống khi v cc my mc được lm che bớt, v thế chiếc xe c hnh dng giống chiếc xe but hiện nay. Với loại xe hơi ny, Hancok đ thnh lập tại London Cng Ty London and Paddington Steam Carriage v cng ty ny c cc chuyến xe chạy theo thời biểu.

Sự thnh cng của Hancok khiến cho nhiều hng xe được thnh lập v đ c nhiều xe chạy trn cc con đường khc nhau, nhưng phần lớn cc xe cộ thời đ được chế tạo với kiến thức hẹp hi về my hơi nước. Cc xe hơi thời đ trng giống như cc toa tầu của gnh xiếc, chng chạy ầm ầm chen giữa cc xe ngựa. Nhiều xe đ pht nổ v p suất hơi nước ln qu cao. Việc li xe thật l kh khăn, thm vo đ, khi xe, sự thiếu m i v nhiều nguy hiểm khiến cho dn chng mất dần cảm tnh. C nơi, dn chng đ đặt chướng ngại vật giữa đường để lm lật xe! Những trở ngại do xe hơi gy ra, thm vo l ảnh hưởng của cc đại điền chủ, của cc nhn vin điều khiển nhiều cng ty hỏa xa. . . khiến cho Quốc Hội Anh bỏ thăm vo năm 1865 chấp thuận đạo luật cờ đỏ. Theo đạo luật ny, cc xe c động cơ chạy trn cng lộ bắt buộc phải c một người chạy đằng trước phất một l cờ đỏ nếu về ban ngy, hay cầm một ngọn đn đỏ nếu về ban đm. Vận tốc của xe cũng bị giới hạn l 6 cy số/giờ khi chạy qua cnh đồng v 3 cy số/giờ nếu chạy qua lng mạc v trong thnh phố.

Tới năm 1878 tại nước Anh, l cờ đỏ được bỏ đi nhưng vẫn cn phải c người chạy đằng trước xe hơi! Sự kiện ny đ lm cho ngnh xe hơi tại nước Anh khng tiến triển được cho tới năm 1895, khi Quốc Hội Anh sửa đổi đạo luật cờ đỏ kể trn. Tại nước Anh, xe hơi đ bị bắt buộc chấm dứt pht triển một cch nhục khiến cho những cải cch sau ny chỉ được thực hiện tại cc nước Php, Đức v Hoa Kỳ.


2/ Xe hơi dng my hơi nổ.

Vo giữa thế kỷ 19, một trở ngại lớn cho việc chế tạo xe hơi l thể tch v trọng lượng của nhin liệu dng để chạy xe. Xe phải mang theo củi đốt, than đ hay than gỗ v cả nước lạnh. Nhưng từ năm 1860, dầu hỏa được khm ph ra, khiến cho cc my mc trở nn nhẹ nhng hơn nếu tnh theo sức mạnh v thời gian tiếp hơi trong buồng my cũng ngắn hơn. V thế xe hơi chạy bằng hơi nước lại ra đời tại nước Php.

Vo năm 1869, Ravel đ chế tạo một xe nhẹ dng hơi nước. Bốn năm sau, xe ny được Bole cải tiến để trở thnh chiếc xe đầu tin thnh cng trong cch xử dụng hơi nước. Xe của Bole khi đ nặng 5 tấn, nhưng sức mạnh hiệu quả 15 m lực của xe đ cho php xe chở được 10 hnh khch v chạy với tốc độ 25 dậm một giờ. Bole đ p dụng vo chiếc xe của mnh nhiều cải cch đương thời, chẳng hạn như đặt tất cả cc cần kiểm sot tại chỗ ngồi li. Tuy nhin xe vẫn gồm nồi sp de v cc my mc đặt tại phần cuối v tại nơi ny, c người đốt l v anh ta v thế mang danh hiệu chauffeur. Một đối thủ của Bole cũng chế tạo được một chiếc xe chạy bằng hơi nước, ng ta tn l Serpollet, l người đầu tin c bằng li xe vo năm 1889.

Tại Hoa Kỳ, nhiều người tm cch lm ra xe hơi chạy bằng hơi nước v phần lớn loại xe ny bắt chước kiểu Php. Tại Newton trong tiểu bang Massachusetts, c anh em nh Stanley ch tới khả năng của xe hơi v đ mua bằng sng chế của nh pht minh Whitney. Tới khi săng được dng vo xe hơi th anh em Stanley vẫn cn tm ti về loại xe dng hơi nước, đồng thời cng ty Locomotive của Stanley tại Bridgeport, Connecticut, cũng bắt đầu chế tạo xe hơi dng năng lực hơi nước ny. Tnh tới năm 1900, cng ty ny đ cho ra đời 1,000 chiếc xe.

Từ my hơi nước, cc nh kỹ thuật tm ra my hơi nổ hai th v dng kh thắp lm kh đốt, tuy nhin my hơi nổ lc đầu chưa đem lại cc kết quả khả quan. Cc kiến thức về ha kh (mlange des gaz), về cch đốt ha kh v về cch chế tạo my hơi nổ được bổ tc dần rồi tới năm 1860, Jean Joseph Etienne Lenoir mới l người đầu tin thnh cng về một my hơi nổ ni theo đng nghĩa. Tuy my nổ chậm v chỉ c 2 th nhưng cch p dụng một bnh điện v một cuộn dy cắm điện để pht ra tia lửa đốt chy hỗn hợp khng kh v kh thắp đ l một tiến bộ đng kể.

My hơi nổ 4 th được pht minh do Alphonse Beau de Rochas, một nh bc học Php tại Paris. Mặc d Rochas khng chế tạo hẳn một my hơi nổ nhưng l thuyết về nguyn tắc 4 th của ng ta đ khiến sau ny, Rochas được gọi l cha đẻ của xe hơi.

Bi viết về my hơi nổ Lenoir được Nikolaus August Otto đọc đến. Otto khi đ 28 tuổi v l một người bn hng tại Cologne. Anh ta khng phải l kỹ sư v cũng khng c nhiều kiến thức khoa học, nhưng Otto l một người giu c tưởng tượng, lun lun tin tưởng rằng ngoi hơi nước ra, cn c một thứ khc sinh ra năng lượng. Otto cng với em l Wilhelm tm ra ha kh gồm khng kh v một hyđrcarbua được đốt chy trong xylanh bằng một tia lửa điện. Otto liền xin bằng pht minh nhưng bị khước từ v bị cho rằng chiếc my ny gần giống chiếc my của Lenoir. Bực mnh, Otto thi việc v dồn hết thời giờ vo cng trnh nghin cứu my hơi nổ.

Vo năm 1862, chiếc my đầu tin của Otto chuyển vận được nhưng rồi bị pht nổ. Otto v buồn chn, nn bỏ 2 tuần lễ qua nước Anh thăm viếng một cuộc triển lm. Tại đy, Otto trng thấy một động cơ p suất (moteur atmosphrique) do hai người tn l Barsanti v Matteucci chế tạo v lấy bằng pht minh của nước Anh. Chiếc my ny dng kh trời v hơi hyđrcarbua.

Tới thng 2 năm 1864, Otto quen với Eugen Langen, một nh doanh nghiệp kim kỹ sư. Langen cũng l người quan tm tới xe hơi nn chịu bỏ vốn để cộng tc với Otto. Sau 2 năm tm ti, Otto v Langen lại được một bạn khc cộng tc tn l Franz Reuleaux. Nhờ Reuleaux đứng đầu hội đồng kỹ thuật cấp pht bằng pht minh, nn vo thng 4 năm 1866, Otto v Langen lnh được bằng pht minh động cơ kh đốt. Loại động cơ ny tiến bộ hơn động cơ Barsanti/Matteucci v chỉ dng nửa nhin liệu so với động cơ của Lenoir. Tới năm 1871, nhm Otto thnh lập hng Deutzer Gasmotorenfabrik v đ chế tạo được cc my mc đp ứng được nhu cầu của nước Đức thời bấy giờ đang ở thời kỳ phồn thịnh.

Năm 1872, Langen thu Gottlieb Daimler lm gim đốc kỹ thuật. Daimler l một kỹ sư ti giỏi v đ từng thăm cc cơ xưởng của Lenoir để rồi rt tỉa được cc kinh nghiệm qu bu. Với sự trợ gip của Wilhelm Maybach, Daimler đ lm tăng gấp đi hiệu xuất của xưởng Otto v mỗi ngy cho ra đời 25 động cơ nổ. Cc động cơ Otto được bn tại khắp chu u v tới năm 1876, được trưng by trong Cuộc Triển Lm 100 Năm Độc Lập tại Philadelphia, Hoa Kỳ. Trong cuộc triển lm ny, đặc biệt c chiếc my hơi nước Corliss 1,000 m lực v 7 my hơi nổ nhỏ. Trong số 7 chiếc động cơ 2 th ny, 6 chiếc của Otto v Langen chạy bằng kh thắp v một chiếc chạy bằng dầu hỏa chế tạo do một kỹ sư người Anh tn l George B. Brayton.

Trong khi chiếc my khổng lồ Corliss hấp dẫn đa số người xem th cc kỹ sư, cc thợ my v cc nh chế tạo my mc lại đặc biệt ch đến cc động cơ nhỏ v vo thời bấy giờ, Hoa Kỳ đang cần tới cc bộ my c đủ điều kiện gọn gng v t tốn km.

Sau cuộc triển lm tại Philadelphia, nhiều my hơi nổ được chế tạo tại khắp Mỹ Quốc, dng cho cc tầu thủy, xưởng cưa, nh in, xưởng thợ. . . Người ta đ chế tạo hoặc dưới bằng pht minh, hoặc bằng gian lận cc động cơ c sức mạnh từ 1 tới 10 m lực để rồi tới năm 1890, Mỹ Quốc đ c 18,500 động cơ.

Sau lần viếng thăm cuộc triển lm Philadelphia, Nicolaus A. Otto trở về Đức, cộng tc với Daimler v Maybach trong việc cải thiện động cơ nổ 4 th của Beau de Rochas. Otto lấy bằng sng chế vo năm 1876 rồi triển lm chiếc my của mnh tại Hội Chợ Quốc Tế tổ chức tại Paris năm 1878. Vo thời bấy giờ, my hơi nổ của Otto được coi l kh hon hảo nn vo năm 1880, loại my ny đ được dng tại khắp chu u cũng như tại Hoa Kỳ v đ gợi cho cc nh pht minh người Php, Đức, , o, tưởng về một loại động cơ 4 th, dng cc loại kh đốt khc nhau như kh thắp, benzine, dầu hỏa, t-săng, cồn, trbenthine v ammoniac. . . Otto v Langen v mải quan tm cải thiện cc động cơ nổ bất di động nn khng ch tới xe hơi.

Năm 1882, sau khi từ chức khỏi cng ty Otto v bất đồng kiến, Daimler lập ra một xưởng my tại Caustatt-Stuttgard để thực hiện cc tưởng ring của mnh. Daimler nghĩ tới một động cơ nhẹ hơn, nổ nhanh hơn, hai dữ kiện ny đi hỏi những cải tiến về kim loại, cch đốt kh v chất kh đốt. Với sự trợ gip của Wilhelm Maybach, Daimler đ thnh cng vo năm 1883 trong việc tnh đng tỉ lệ ha kh săng/khng kh, v động cơ Daimler-Maybach đ quay một pht được 900 vng trong khi động cơ Otto chỉ quay được từ 150 tới 200 vng.

Cũng vo thời gian ny tại Mannheim, một miền thuộc nước Đức, một kỹ sư khc tn l Karl Benz đ thnh cng tương tự về my hơi nổ. Năm 1885, Benz chế tạo một xe hơi 3 bnh dng săng v đ cho chạy trn cc đường phố Mannheim trong khi đ Daimler lắp my của mnh vo một chiếc xe đạp. Tới năm sau, cả hai ng Benz v Daimler cng chế tạo xe 4 bnh c động cơ dng săng.

Chiếc xe của Benz thnh cng vo năm 1895 đ khiến Karl Benz trở thnh nổi tiếng, Benz tiếp tục chế tạo xe hơi trong khi Daimler cn quan tm về cch cải tiến động cơ. Sau hai năm nghin cứu, Daimler đ thnh cng trong cch đốt điện v dng bộ chế ha kh (carburateur) do Wilhelm Maybach pht minh. Nhờ sự hon hảo hơn về my mc, cng ty Daimler đứng đầu về chế tạo xe hơi v từ năm 1890, đ sản xuất hng năm 350 chiếc. Nhiều hng ngoại quốc đ mua bằng sng chế Daimler trong số đ c hai hng Php danh tiếng l Panhard v Levassor tại Paris. Hai nh pht minh Panhard v Levassor ny đ gp cng về tưởng chế tạo khung xe (chassis), đặt my mc của xe ln pha trước v thm vo xe hệ thống giải nhiệt bằng nước lạnh. Chiếc xe hơi Panhard của thời bấy giờ khng giống xe hơi ngy nay, n gồm hai bnh sau đặc v cao hơn hai bnh trước. Trn cc đại lộ Paris, những chiếc xe hơi Panhard v Levassor chạy qua lại, khiến cho Hn Lm Viện Php Quốc phải nghĩ tới việc đặt tn cho chiếc xe. Từ năm 1876, danh từ automobile đ được nhiều người dng v nhắc nhở qua nhiều cuốn sch. Năm sau, danh từ ny được in trong một cuốn từ điển. Sự phổ thng của danh từ automobile khiến Hn Lm Viện Php chnh thức chấp nhận tn gọi ny vo năm 1885.

Vo năm 1892, cuộc đua xe hơi đầu tin được tổ chức trn qung đường từ Paris tới Rouen, rồi tới năm sau, trn con đường Paris-Bordeaux. Hai cuộc tổ chức ny đ li cuốn được nhiều khn giả v khiến cho cả Thế Giới phải quan tm bởi v chiếc xe hơi đ chứng tỏ rằng my mc đ gip ch cho Con Người một cch đắc dụng. Tuy vận tốc của xe hơi chỉ từ 18 tới 20 cy số/giờ nhưng đối với thời kỳ ny vận tốc như vậy đ lm nhiều người phải kinh ngạc.

Trong khi kỹ nghệ xe hơi vừa thnh hnh th một pht minh khc đ gip cng cho loại xe hơi trưởng thnh dễ dng, đ l pht minh về vỏ v ruột xe của Dunlop tại Belfast. Dunlop lấy bằng sng chế vo năm 1889 rồi sng chế ny sang Hoa Kỳ đng lc, vo năm 1890.
3/ Xe hơi tại Hoa Kỳ.

Tại Hoa Kỳ, c nhiều nh tin phong trong kỹ nghệ xe hơi chẳng hạn như Henry Nadig, thợ my người Đức tại Allentown, Pennsylvania, vo năm 1867 đ chế tạo xe hơi m ngy nay cn một chiếc trưng by trong Viện Bảo Tng của Indianapolis. Năm 1890, Deward Jod Pennington đ lm được một chiếc xe c động cơ nhẹ v vận tốc kh nhanh. Một người khc tn l Gottfried Scholemer chế tạo xe hơi vo năm 1890 rồi li xe trn đường phố Wisconsin.

Nhưng tất cả cc loại xe do cc nh tin phong kể trn chế tạo đều chưa hon hảo nn họ khng lm ra được cc xe kế tiếp. Tới một buổi chiều ngy 21/9/1893, J. Frank Duryea li chiếc xe một m lực c my hơi nổ dng săng, chạy trn đường phố Springfield, Massachusetts. Duryea mở đầu nền kỹ nghệ xe hơi Hoa Kỳ v đ chế tạo được một loại xe chạy đường trường đầu tin c tnh chất tự động. Nhờ động cơ hơi nổ, anh em Duryea đ gp cng trong việc giải quyết cc vấn đề như cch truyền lực, cch chế ha kh v cch đốt lửa. Sự thnh cng của chiếc xe Duryea đ ảnh hưởng rất nhiều tới sự tiến bộ kỹ thuật của Hoa Kỳ.

Vo năm 1893 tại Chicago c một hội chợ quốc tế kỷ niệm 100 năm Christophe Colomb tm ra Tn Thế Giới. Hội Chợ Chicago đ thu ht được nhiều người đến quan st v học hỏi về kỹ thuật trong số ny c vi người đ ghi tn tuổi vo lịch sử xe hơi, chẳng hạn như Elwood Haynes v Henry Ford. Trong kỳ triển lm ny, William Durant cho trưng by một loại xe bốn bnh nhỏ, nhẹ, cứng cp v gi tiền phải chăng. Loại xe ny do hng Durant-Dort chế tạo từng loạt. Hng Studebaker cũng by loại xe được chế tạo bằng nhm, ngoại trừ 4 bnh bằng cao su. Ngoi ra cn c nhiều loại xe cộ khc dng điện hay hơi nước chạy trn cng lộ v di chuyển bằng năng lực m khng phải dng tới sức ko của sc vật trong số ny người ta c thể kể xe đường trường của Daimler chạy cc chuyến vng quanh hội chợ, một loại xe cộ hơi nước mang tn l Philion v 2 loại xe cộ điện, chiếc Sturges v chiếc Keller-Degenhart.

Nếu phần đng cc người thăm viếng Hội Chợ đều ch đến cc động cơ hơi nước xử dụng cho cc my ko, my dập, my p. . . th cc chuyn vin cơ kh lại quan tm đến động cơ dng kh thắp v dầu hỏa. Hng Otto đ cho trưng by một loạt động cơ, thứ nhỏ mạnh từ 1/8 m lực tới thứ lớn 100 m lực. Vo năm 1896, Charles Brady King cho ra đời một chiếc xe hơi. Khi thăm viếng Hội Chợ, King ch tới động cơ Stintz do Claude Stintz tại Grand Rapids chế tạo. Thứ động cơ ny dng săng, đốt bằng điện v lại c bộ phận điều ha vận tốc. Động cơ Stintz đ được King cũng như Haynes đặt mua.

Tnh tới thời bấy giờ tại Hoa Kỳ, c 4 nh tiền phong trong kỹ nghệ xe hơi l Olds chế tạo xe cộ hơi nước năm 1886/1887 v đ trung thnh với kỹ thuật hơi nước trong nhiều năm, anh em Duryea cho ra đời kiểu xe đầu tin năm 1893 rồi từ năm 1984, c Haynes tại Kokomo, Indianna v King tại Detroit bắt đầu cng trnh xe hơi vo năm 1896.

Trong khoảng cc năm từ 1870 tới 1880, ngnh hỏa xa pht triển tại mọi nơi trn lnh thổ Hoa Kỳ. Tới năm 1890 tại cc thnh phố quan trọng, xe điện (tramway) đ thay thế xe ngựa. Trước tương lai của xe điện, cc giới tư bản đ bỏ vốn khai thc loại xe ny, chỉ cn cc người thuộc giai tầng cấp dưới, chẳng hạn như chủ cc cơ xưởng, chuyn vin cơ kh, chủ cc l đc v l rn, l những người tm kiếm một phương tiện chuyn chở mới, v vậy kỹ nghệ xe hơi đ được khai sinh tại cc xưởng my, l đc v l rn.

Cơ xưởng trở nn nơi tụ tập cc chuyn vin cơ kh. Tại Detroit c cơ xưởng của John Laurier trn đường St. Antoine. Tại nơi đy Charles Brady King đ lắp động cơ săng vo một xe giao hng v dng xe ny chạy trn đại lộ Woodward vo thng 3 năm 1896. Tại Springfield, Frank Duryea đ lm việc tại cơ xưởng của Russell. Elwood Haynes đ cộng tc với Dixon Maxwell, Edgar v Elmer Apperson tại Kokomo, Indiana, v lm việc tại cơ xưởng của hai người sau ny. Tại Lansing, Michigan, c Pliny Olds.

Ngy 4/7/1896, King v Ford đ cho thử một loại xe 4 bnh trn đường phố Detroit. Chiếc xe ny được lắp động cơ 2 xy lanh mạnh 4 m lực. Cũng trong năm ny, anh em Duryea tổ chức một cuộc đua xe tại Narragansett Park v nhờ vậy đ bn được những chiếc xe đầu tin. Trong năm 1896, 13 xe Duryea số 3 được chế tạo theo cng một kiểu. Ngoi ra Alexander Winton tại Cleveland cũng chế tạo được một xe hơi 6 m lực. Một xe của Winton được James Ward Packard ở Warren, Ohio, mua dng để chạy qung đường 90 cy số. Trong khi đi đường, Packard nhận ra cc khuyết điểm của xe v đ tm được cch cải tiến.

Tnh tới năm 1898 tại Hoa Kỳ c vo khoảng 50 hiệu xe hơi chạy săng v xe hơi chạy điện xử dụng trong việc chở người v giao hng. Sự bnh trướng của loại xe hơi đ khiến nhiều hng gara ra đời : cng ty American Motor tại New York đ cho mở một gara với cc thợ my ti giỏi lun lun sẵn sng hon thnh mọi sửa chữa cần thiết. Tại Boston cũng c một gara của cng ty Back Bay Cycle and Motor, chuyn cho thu, bn, giữ v sửa cc xe c động cơ. Percy Owen mở cửa hng đầu tin bn xe hơi Winton tại New York. Cc hng chế tạo xe hơi cũng mọc ra tại nhiều nơi : hng Ohio Automobile cho ra đời chiếc xe Packard đầu tin. Henry Ford bỏ Cng Ty Đn Điện Edison để lo cai quản ban cơ kh của cng ty xe hơi Detroit.

V thiếu vốn v khng được giới tư bản ch đến, nhiều cng ty xe hơi đ phải đng cửa sau khi chế tạo được vi ba chiếc xe, tương lai của xe hơi rất mờ mịt th một cng ty đ mở đường cho nền kỹ nghệ đ : Cng Ty Olds Motor Works do Ramson E. Olds sng lập năm 1900.


4/ Xe hơi Oldsmobile.

Từ khi cn trẻ tuổi, Olds đ ưa thch my mc v đ gip cha rất đắc lực trong việc chế tạo động cơ Otto để bn tại Michigan. Năm 18 tuổi Olds đ pht minh được một động cơ mới rồi tới năm 21 tuổi, chế tạo được một xe ba bnh c lắp động cơ v Olds đ li chiếc xe ny tại Lansing, đ l vo năm 1887. Một loại xe khc 4 bnh lắp động cơ hơi nước được Olds chế tạo 6 năm sau v thứ xe ny khiến cho một cng ty tại Bombay, Ấn Độ, đặt mua. Đ l chiếc xe của Hoa Kỳ đầu tin xuất cảng sang nước ngoi. Mặc d thnh cng, Olds vẫn nghin cứu về my mc v đ nhận thấy rằng động cơ dng săng c nhiều tương lai hơn, v thế Olds bắt tay vo việc chế tạo xe hơi c động cơ săng đ.

Xe hơi đầu tin của Olds ra đời năm 1895 rồi sau đ 2 năm, chiếc thứ hai được chế tạo xong. Tới lc ny, Olds mới thấy cần nhiều vốn. Cng ty Olds Motor Vehicle được thnh lập nhờ 50,000 mỹ kim vay mượn. Trong 2 năm trường, số vốn trn gần cạn hết v sự thờ ơ của dn chng. Olds thấy rằng muốn tiếp tục cng trnh, cần phải c 300,000 mỹ kim m số tiền ny khng thể vay mượn được tại Lansing. Olds liền đi vận động tại cc tỉnh miền đng nhưng những người c tiền tại miền ny chỉ quan tm tới điện lực v hơi nước. Sau cng Olds cũng nhận được lời hứa gip vốn nhưng với điều kiện phải dọn về Newark, New Jersey. Chnh trong lc do dự ny, Olds gặp Samuel L. Smith, người miền Detroit. Smith tới Lansing thăm cơ xưởng của Olds v chấp nhận xuất vốn nhưng với điều kiện phải thiết lập tại Detroit một cng ty mới v cng ty ny phải c cc chức vụ giao cho hai con trai của ng ta vừa mới tốt nghiệp đại hoc, v thế cng ty Olds Motor Works được thnh lập.

Do kinh nghiệm trước, Olds thấy rằng cần phải tiến hnh từ từ. Olds đắn đo giữa cc loại xe chạy bằng điện, bằng săng v bằng hơi nước. Olds lại thấy rằng chế tạo xe hơi l một cng việc, bn cc xe hơi đ cho điều ha l một cng việc khc v vậy, cần phải tổ chức hai cng việc song hnh với nhau : việc chế tạo v việc bn hng. Nhưng vo ngy 9/3/1901, xưởng Olds Motor bị thần hỏa tn ph. Tất cả hồ sơ, my mc, xe cộ bị chy hết, trừ một chiếc xe nhỏ. V vậy Olds thấy rằng cần phải hnh động gấp rt, bằng cch pht minh v cải tiến một thứ g. Olds liền đặt lm cc bộ phận rời : động cơ tại xưởng của Leland v Faulconer; bộ phận truyền lực tại xưởng của Dodge, John v Horace; bnh nước giải nhiệt (radiateur) tại xưởng của Briscoe, hm xe (carrosserie) do Barney Everitt chế tạo.

Do cng việc đặt hng của Olds m sau đ, c tới 150 người nhẩy vo kỹ nghệ xe hơi trong đ c thể kể Leland lập ra hng Cadillac, rồi hng Lincoln; Everitt với hng Wilson Body. Ngoi ra cn c nhiều hng khc ra đời sau ny như Hawell, Briscoe, Hudson, Buick, Ford Motor, Dodge Brothers. . . Tất cả cc hng ny được thnh lập v sự thịnh vượng của Olds Motor Works : trong gần 3 năm trường, cng ty ny đ pht triển rực rỡ nhờ đ đ đưa tiền vốn từ 350,000 ln tới 2 triệu mỹ kim.

Vo thời bấy giờ, cuộc triển lm hng năm kỳ nh của Hội Xe Hơi Mỹ Quốc (Automobile Club dAmerique) được tổ chức tại New York. Olds cho ch thợ nhỏ Chapin phụ trch việc mang một chiếc xe hơi tới dự cuộc triển lm. V đường xấu, người ta phải tho rời chiếc xe thnh từng bộ phận để chuyn chở rồi xe được rp lại v Chapin li xe vo Madison Square Garden khiến cho cả Hội Chợ phải bn tn về chiếc xe hơi đ. V thế vo năm 1901, Olds đ nhận được tiền đặt mua 1,000 chiếc xe hơi trong một thời gian ngắn.

Số xe hơi bn được của hng Olds Motor Works gia tăng rất đng kể : năm 1901 425 xe nhỏ, năm 1902 2,500 chiếc, năm 1904 5,000 chiếc v năm 1905 6,500 chiếc xe. Sự thnh cng của Olds đ khiến cho nhiều hng mới xuất hiện, chuyn cung cấp bnh xe, vỏ xe, bnh nước giải nhiệt, khung xe, hm xe, kn, knh, đn xe, cc phụ tng khc. . . ngay cả khăn lau xe v những giỏ đựng thức ăn đi cắm trại!

Thực ra kỹ nghệ xe hơi trưởng thnh l nhờ 4 sự việc : sự thnh lập Hội Xe Hơi Mỹ Quốc vo năm 1902 do nhiều hội địa phương nhỏ họp lại, v vo năm 1903, Hội cc nh chế tạo xe hơi c mn bi thnh hnh, việc tổ chức cuộc thi xe hơi đầu tin tại Hoa Kỳ vo năm 1904 do cc sở hữu chủ xe hơi đề ra l sự việc thứ ba v cuối cng, việc thnh lập nhm chuyn vin để sau ny đổi tn l Hội Cc Kỹ Sư Xe Hơi.

Từ khi ra đời, Hội Xe Hơi Mỹ Quốc đ gp nhiều cng lao vo việc đặt ra luật lệ giao thng để bảo đảm quyền lợi của cc người đi xe, sửa chữa đường lộ, đặt ra thể lệ của cc cuộc đua, lm trọng ti cho cc lần thử my mc v l nơi trao đổi tin tức. Xe hơi v thế vượt ra ngoi phạm vi thnh phố m đi tới cc miền qu hẻo lnh cũng như cc miền duyn hải xa xi.

Trong 5 năm kể từ 1901, cc xe hơi Oldsmobile một xy lanh đ giữ địa vị độc tn trn thị trường xe hơi Hoa Kỳ nhưng rồi giữa Ramson E. Olds v cc nhn vin điều kiển cng ty Olds Motor Works, xẩy ra sự bất đồng kiến về phương diện quản trị. Olds v thế từ chức v lập ra tại Lansing một cơ xưởng khc.


5/ Xe hơi Ford.

Chnh trong lc Olds vắng bng trn thị trường, Henry Ford đ xuất hiện để thực hnh cuộc cch mạng về xe hơi. Thực ra sự thnh cng của Ford l do nhiều tiến bộ kỹ thuật được khm ph vo cc năm đầu của thế kỷ 10, đ l: a) sự cải tiến cc động cơ một v hai xy lanh đặt nằm ngang thnh động cơ đặt đứng với 4 xy lanh hay nhiều hơn nữa, b) việc chấp nhận nguyn tắc đặt động cơ pha trước, c) sự xuất hiện nhiều đơn đặt mua xe hơi với gi trn 3,000 mỹ kim.

Henry Ford thuộc sắc dn i Nhĩ Lan, sinh ra đời năm 1863 trong một trang trại ở Detroit. Thuở thiếu thời của Ford l thời kỳ m cc phương php canh nng được cơ kh ha. ng nội của Ford đ c một my đập la chuyển vận do sức ngựa, để xử dụng cho cc đồng ruộng thuộc miền nam Michigan. Cha của Ford cũng c my gặt v b la tự động. Ford đ gip cha sửa chữa my mc từ năm ln 10 tuổi.

Khi Cuộc Triển Lm 100 Năm Độc Lập được tổ chức tại Philadelphia, cha của Henry Ford c tới thăm viếng v mua về cho con một chiếc đồng hồ. Do ảnh hưởng của gia đnh v của thời đại, Henry Ford đ quan tm về my mc. Năm 17 tuổi Ford ln Detroit học nghề thợ my, trở nn thợ chữa đồng hồ năm 21 tuổi, thợ sửa động cơ nổ v động cơ hơi nước năm 22 tuổi rồi tới năm 28 tuổi thnh kỹ sư của Cng Ty Đn Điện Edison tại Detroit.

Tuy lương bổng kh cao, 100 mỹ kim một thng, nhưng Ford vẫn phải để dnh tiền để chế tạo một chiếc xe hơi chạy săng. Nhờ sự trợ gip về ti chnh v kỹ thuật của Charles Brady King, vo năm 1896 Ford cho ra đời một chiếc xe hơi. Ba năm sau, Ford từ bỏ chức vụ tại cng ty đn điện để trở thnh gim đốc cng ty xe hơi Detroit v cng ty ny chuyn chế tạo cc loại xe do Ford vẽ kiểu.

Chiếc xe hơi đầu tin của Henry Ford l một chiếc xe giao hng, nn khng được cng ty quảng co rầm rộ v cũng khng thu về được nhiều lợi nhuận. Sau một năm gần như thất bại, cng ty xe hơi Detroit phải dần dần thu hẹp cc hoạt động v Ford phải tm người xuất vốn. Khi được 2 người quen cũ trợ gip l W. H. Murphy v C. D. Black, Ford liền bắt tay vo việc chế tạo một xe đua với chủ đch thắng địch thủ để dn chng phải ch tới mnh. Trong một cuộc đua tại Grosse Point, Michigan, tổ chức vo năm 1901, chiếc xe đua 26 m lực của Ford đ thắng chiếc xe hơi Winton v bc ti xế Ford trở nn một anh hng địa phương. Từ đ, cng ty xe hơi Detroit đổi thnh cng ty Henry Ford. Ford vừa lm tổng gim đốc, vừa lm kỹ sư trưởng v vo năm 1902, đ cho ra đời 2 xe hơi nữa c tn l Mũi Tn (la Flche) v 999. Từ đy danh tiếng của Henry Ford được đng chặt vo nền kỹ nghệ xe hơi.

Sau khi thấy địa vị của mnh vững vng rồi, Ford liền quay lại định cũ, l chế tạo một thứ xe hơi nhẹ, giản dị, bền bỉ, rẻ tiền. Ford lại cần thm vốn v được Alexander Malcolmson gip đỡ. Malcolmson coi về thương mại cn Ford phụ trch cơ kh, lại được James Couzens lm kế ton vin v cố vấn. Do kỷ niệm cũ về chiếc đồng hổ rất phức tạp m gi chỉ tới 1 mỹ kim, Henry Ford tin chắc rằng trong kỹ nghệ xe hơi, cũng phải c một cch để thực hiện điều ny. Trong nhiều thng trường, cng ty Ford hon thnh một dự n chế tạo loại xe hơi kiểu T. Một bc sĩ tại Chicago l người khch hng thứ nhất mua xe vo ngy 15/7/1903.

Nặng gần 600 kilgam, gi 850 mỹ kim, đối với thời bấy giờ xe hơi Ford kiểu T l thứ xe rẻ tiền nhất v nhẹ hơn tất cả cc loại xe khc. V vậy khng g cản nổi đ tiến của xe Ford. Trong năm đầu 1903/1904, số xe được sản xuất l 1,700 chiếc rồi tới năm 1906/1907, con số ny ln tới 8,423 chiếc, nghĩa l chiếm 1/6 tổng số xe hơi sản xuất tại Hoa Kỳ. Trong 4 năm trường, tiền thu vo l 10.5 triệu mỹ kim v số vốn được tăng ln 1,000 phần trăm. Mặc d pht triển vượt mức nhưng Henry Ford vẫn khng ngừng tm cch cải tiến. ng ta tuyn bố mục đch của chng ti l chế tạo v bn ra một loại xe hơi đặc biệt để dng cho cc cng tc hng ngy, thương mại, chuyn nghiệp v gia đnh. . . một thứ xe đặc biệt v nhỏ, giản dị, an ton, tiện nghi trong mọi hon cảnh v đặc tnh cuối cng l rất rẻ tiền.

V Cng Ty Ford Motor cng ngy cng được khuếch trương thm, cơ xưởng trn đại lộ Mack trở thnh qu chật hẹp, nn vo năm 1906/1907, người ta phải xy dựng tại gc đại lộ Piquette v Beaubien một ta nh hai tầng c mặt tiền di 130 thước m chỉ su vo 20 thước. Nhưng chnh khun khổ bất tiện của ta nh ny đ đẻ ra phương php lm việc theo dy chuyền để sau ny sản xuất 16 chiếc xe trong 10 pht.

Henry Ford dự tnh chế tạo một kiểu xe hơi khng phải chỉ c tnh chất cch mạng về cơ kh m cn cả về phương php chế tạo v thương mại. Trong khi cc hng xe hơi khc tm cch cho ra mỗi năm 2 hoặc 3 kiểu xe, Ford lại chỉ chế tạo qua năm ny sang năm khc một kiểu duy nhất. Những khẩu hiệu thần diệu, lạ lng, cch mạng, lịch sử, quốc tế. . . đ được Henry Ford dng để quảng co cho cc sản phẩm của mnh.

Thng 10 năm 1908, một kiểu xe Ford khc c tn l Tin Lizzie được bn ra với gi 850 mỹ kim. Kiểu xe ny c một đặc điểm ngoi cc đặc tnh khc, l tay li được đặt sang bn tri. Kiểu xe ny cũng bn rất chạy, trong vng một năm 10,000 chiếc xe Tin Lizzie đ được tiu thụ v Cng Ty Ford Motor phải từ chối nhận đơn đặt hng trong 6 thng.

Ngoi việc chế tạo, hng Ford Motor cn lnh việc bảo tr v sửa chữa xe hơi. Ngay vo năm 1909, tại bất cứ nơi no trn đất Hoa Kỳ cũng như Canada, người dn đều c thể mua được cc phụ tng xe hơi Ford v tm được những thợ my do Hng Ford huấn luyện. Henry Ford đ bn ra 15 triệu chiếc xe hơi trong suốt 17 năm trường v đ giảm gi thnh từ 825 xuống 290 mỹ kim vo năm 1924. Henry Ford lun lun ni sản phẩm của mnh l một loại xe quốc tế, thch hợp với mọi ti tiền. Henry Ford với sản phẩm của ng l chiếc xe hơi Kiểu T đ lm một cuộc cch mạng kinh tế chưa từng thấy trong lịch sử. Bằng cch dng nguồn năng lực của động cơ nổ, Henry Ford đ mở đường tới cảnh tr ph của thế giới.


6/ Cng Ty General Motors.

Kỹ nghệ xe hơi thực sự bắt đầu pht triển vo đầu thế kỷ 20. Nhiều hng chế tạo đ phải bỏ cuộc, nhiều hng khc st nhập thnh một hng lớn. Cc hng Ford, Brush, v Hupp chuyn chế tạo cc xe hạng nhẹ, gi rẻ, trong khi cc hng Packard, Thomas, Pierce-Arrow, Peerless, Locomobile, Lozier, Simplex, Marmon lại chế tạo cc loại xe hơi hật hon hảo m khng cần quan tm tới gi thnh.

Ngoi Henry Ford, cn nhiều người đ gp cng lao vo tiến bộ của xe hơi, chẳng hạn như Edward Ringwood Hewitt. Hewitt theo học ngnh kỹ sư rồi vo cc năm đầu thế kỷ, thiết lập Cng Ty Adams-Hewitt. Hewitt chủ trương rằng xe hơi phải được chế tạo khổ nhỏ, chứ khng phải l hnh ảnh thu hẹp của một chiếc xe lớn, tất cả phụ tng phải được mẫu mực ha để c thể thay thế dễ dng một bộ phận bị gẫy hay hư hỏng bằng một bộ phận mới. Ngoi ra phụ tng phải thực tốt nếu người ta quan tm tới tnh bền bỉ v an ton. Cc nguyn tắc do Hewitt đặt ra đ được Henry Ford p dụng v thnh cng. Cc xe vận tải đầu tin dng my nổ đ do Hewitt chế tạo. Về sau Hewitt cộng tc với Mack để trở thnh kỹ sư kim cố vấn kỹ thuật của Cng Ty Mack Brothers Motor Car.

Vo thời trước v trong nhiều năm trường, loại xe hơi trng lệ danh tiếng l của hng Packard Motor Car do Henry Bourne Joy lập nn. Joy thuộc một gia đnh rất giu sang tại Detroit, v cha của Joy đ l một trong cc nh sng lập ra Cng Ty Hỏa Xa Trung Ương Michigan. Trước khi quan tm tới xe hơi, Joy thường cng cc bạn b tại Detroit sửa chữa cc động cơ lắp tại cc du thuyền. Trong một chuyến đi lang thang trn đường phố New York, Joy cng một người bạn đứng ngắm một chiếc xe hơi chạy săng đậu bn lề đường. Bỗng nhin một chiếc xe chữa lửa phng qua, lm cho dn chng hai bn đường đổ ra coi. Người chủ chiếc xe hơi cũng chạy ra xe, quay my rồi nhẩy ln v cho xe đuổi theo chiếc xe chữa lửa. Cảnh tượng ny đ lm cho Joy thch th. Joy liền tới Warran, Ohio, mua ngay một chiếc xe hơi Packard để rồi sau ny, mua tất cả hng chế tạo xe đ! Do một sự việc khng định trước, Joy đ bước vo lnh vực chế tạo xe hơi.

Đầu tin Joy nhờ Albert Kahn vẽ họa đồ cho cơ xưởng v đy l nh my thứ nhất được thiết lập theo đồ n trn đất Hoa Kỳ. Joy đ chế tạo xe hơi từ năm 1904 v chỉ 3 năm sau, tiền lời thu về l 1,386,000 mỹ kim nhờ bn ra 1,188 chiếc xe.
Vo năm 1903, một loại xe hơi danh tiếng khc cũng được ra đời: xe hơi của Hng Buick. David Dumbar Buick l người c nghị lực cuồng nhiệt, lại được Eugene C. Richard, một người c c sng tạo v Walter L. Mar, một kỹ sư kinh nghiệm, cộng tc. Trong khi đang chế tạo kiểu xe hơi đầu tin, Buick hết tiền v phải vay nợ hai anh em nh luyện kim l Benjamin v Franck Briscoe. Nhờ trả thế nợ 3,500 mỹ kim cho Buick, anh em Briscoe c 97 % cng ty Buick nhưng khi Jonathan Maxwell nhờ Briscoe bảo trợ việc chế tạo chiếc xe Maxwell, Briscoe đ bn cổ phần trong cng ty Buick của mnh cho James A. Whiting. Trong 5 năm, Briscoe v Maxwell đ kiếm được hơn 3 triệu mỹ kim nhưng rồi cng ty United States Motors Corporation của họ bị thất bại v tan r vo năm 1912.

Sau khi đổi chủ lần thứ hai, cng ty Buick chỉ bn được 16 chiếc xe vo năm 1903 v 27 chiếc xe vo năm 1904. Để trnh cho cng ty Buick khỏi bị sụp đổ, cc nh ti chnh tại Wall Street đ khuyn William Crapo Durant bỏ tiền ra khai thc kỹ nghệ xe hơi.

Durant sinh tại Boston năm 1861 nhưng sau gia đnh rời đến Michigan. Năm 21 tuổi, Durant mở một văn phng bảo hiểm rồi sau đ vi năm, sau khi cộng tc với Josiah Dallas Dort, đ lập nn cng ty Durant-Dort Carriage. Cng ty ny đ bn được 11,000 xe ko (charette) v thu về 45,000 mỹ kim tiền lời.

Năm 41 tuổi, Durant tới Wall Street để tm cch đầu tư 1 triệu mỹ kim tiền vốn của mnh. Ngy 1/11/1904, Durant đ k giao ko với hng Buick v đ p dụng cc phương php sản xuất khối lượng trước kia đ dng vo xe ko, nay dng cho xe hơi. Nhờ ti năng của Durant, số lượng xe hơi Buick bn được tăng dần: 37 chiếc năm 1904, 750 chiếc năm 1905 với gi 1,200 mỹ kim một chiếc. Durant đ giảm gi xe cn 1,000 mỹ kim vo năm 1906 v đ bn được 14,000 chiếc. Chỉ trong t năm, Durant đ đưa cng ty Buick từ nợ nần đến khi c vốn 1.5 triệu mỹ kim! Để li cuốn thm thợ thuyền vo kỹ nghệ xe hơi, Durant cn tăng lương cho cng nhn nhiều hơn tất cả cc hng khc v cao gấp đi cng nhn chế tạo xe ko. Dn chng cư ngụ tại Flint nhờ thế tăng ln gấp hai.

Vo năm 1908, Durant bắt đầu tm cch thnh lập Cng Ty General Motors tại New Jersey. Với số vốn chỉ c 2,000 mỹ kim, Durant đ tm cch lm pht triển cng ty của mnh cả về chiều ngang lẫn chiều dọc. Thng 10 năm 1908, W. M. Eaton lm chủ tịch Cng Ty General Motors, Durant lm ph, nhưng thực ra l gim đốc. Durant lại lin lạc được với Albert Champion, nh chế tạo nến điện danh tiếng v thuyết phục được Cng Ty Weston Mott Axle, chuyn cung cấp phụ tng cho cng ty Olds, thiết lập cơ xưởng tại Flint. Trong năm đầu tin, Cng Ty General Motors đ bn được hơn 29 triệu mỹ kim hng ha v đ đưa tiền vốn từ 2,000 ln tới 60 triệu mỹ kim!


7/ Kỹ nghệ xe hơi Hoa Kỳ.

Vo năm 1909, Henry Ford đ sản xuất được 10,607 chiếc xe hơi kiểu T. Trong 2 năm kế tiếp, số xe sản xuất đều gia tăng gấp đi. Một cơ xưởng mới v thế được thiết lập tại Highland Park, đường Woodward v tới năm 1914, số xe hơi của hng Ford Motor ln tới 248,307 chiếc nghĩa l bằng sản phẩm của tất cả cc cng ty khc cộng lại. Trong 5 năm, gi tiền xe hơi du lịch kiểu T được giảm từ 925 mỹ kim xuống cn 490 mỹ kim. Kỷ lục về sản xuất vo năm 1909 l 75 chiếc trong 1 ngy với 10 giờ lm việc tại Xưởng Piquette. Tới khi xưởng tại Highland Park hoạt động th vo năm 1914, nhịp sản xuất l 146 chiếc xe trong 1 giờ, hay 1,168 chiếc xe trong 1 ngy với 8 giờ lm việc, như thế cứ 24 giy, hng Ford lại cho ra một chiếc xe hơi mới.

Sở dĩ hng Ford thnh cng một cch phi thường như vậy v xe hơi kiểu T đ l một thứ hon hảo, c 4 xy lanh, lại cứng cp, m i, rẻ tiền, thch hợp với ngn quỹ của mọi gia đnh Mỹ v với cả tnh trạng đường lộ thời bấy giờ. Kiểu xe T đ đ đp ứng được mức sinh hoạt cho mi tới cuối Thế Chiến Thứ Nhất.

Sự thnh cng phi thường của xe hơi Ford kiểu T khiến cho cch sản xuất cũng phải thay đổi. Lc đầu, tuy loại xe hơi đ được chế tạo cả bằng my mc lẫn nhn cng nhưng nhn cng chưa lnh nghề v my mc chưa hon hảo trong cng việc sản xuất. Sự đi hỏi của thị trường đ khiến cho cc nh kỹ thuật phải tm cch chế ra cc my mc tự động v chấp nhận phương php lm việc dy chuyền.

Từ trước, xe hơi cn phải rp từng chiếc một. Trong cng việc lm hng ngy, người cng nhn phải điều chỉnh cc bộ phận bằng tay v phải di chuyển tới tận chỗ để lắp phụ tng bởi v phụ tng khng được đưa đến tận nơi. Khi Walter Flanders trở nn gim đốc sản xuất của Cng Ty Ford vo năm 1906, ng ny tm cch tổ chức lại sự phn cng bằng cch dng cc my mc tự động hiệu quả hơn, lập xưởng tại Bellevue thnh nơi rp phụ khiến cho tại xưởng Piquette, cc dy đồ sản xuất được di chuyển tựa như một con sng c nhiều ging nước. Mặc d đ cải tiến như vậy, đơn đặt hng vẫn tăng ln khiến cho Cng Ty Ford phải giao hng chậm 6 thng vo đầu cc năm 1908/1909.

Vo năm 1907, Henry Ford mua được một khu đất tại Highland Park. Cng việc xy dựng cơ xưởng 3 tầng di 290 thước rộng 25 thước được thực hiện vo đầu năm 1909. Đầu năm 1910, xưởng ny bắt đầu hoạt động v tnh tới cuối năm, đ cng xưởng tại Piquette sản xuất được 18,644 xe hơi rồi sang năm sau, ring xưởng tại Highland Park đ sản xuất được 34,528 chiếc xe.

Lịch sử xe hơi thực l rực rỡ vo năm 1911. Tại Hoa Kỳ, tổng số xe sản xuất l 199,119 chiếc loại du lịch v 10,681 chiếc loại vận tải để rồi sang năm sau, ln tới 356,000 chiếc loại du lịch v số xe vận tải được sản xuất l 22,000 chiếc. Sự pht triển vượt bực ny l kết quả của 3 l do về kỹ thuật, về luật php v về ti chnh.

Về kỹ thuật, Hội Cc Kỹ Sư Xe Hơi đ ấn định r mẫu mực của cc phụ tng. Về luật php, vụ n bằng pht minh Selden đ khiến cc kỹ nghệ gia cộng tc với nhau trong việc tm ti lời giải đp của một số bi ton. Về ti chnh, cc ngn hng trước kia cho rằng kỹ nghệ xe hơi khng xứng đng nhận được tiền đầu tư nhưng dần dần, giới tư bản khng cn coi xe hơi l một trong cc thứ nhất thời.

Vo năm 1910, Cng Ty General Motors thiếu tiền để đương đầu với sự pht triển qu mức, mặc d Durant đ thu được một số lợi tức vo cc năm trước. Durant chạy khắp nơi để tm vốn nhưng v hiệu rồi cuối cng cũng vay được tiền với li 7 phần trăm. Durant phải từ chức gim đốc, nhưng sau khi hết trch nhiệm tại Cng Ty General Motors v cũng trong năm đ, Durant lập nn Cng Ty Chevrolet v đ thnh cng rực rỡ.

Durant ra đi, Charles Warren Nash thay thế. Nash khng biết g về xe hơi cả nhưng c thin ti về quản trị, về tổ chức sản xuất lại c đầu c sng tạo rất to bạo v cả ti năng theo di từng chi tiết nhỏ. V khng thng hiểu về xe hơi, Nash phải dng Walter Percy Chrysler lm cnh tay phải. Chrysler khi đ l nh sản xuất đầu tầu hỏa v đường xe lửa. Nash đ lm tăng được số sản xuất của cng ty ln v lại hạ được gi tiền xe hơi nn vo năm 1912, Nash trở thnh gim đốc Cng Ty General Motors v giữ chức vụ ny cho tới thng 7 năm 1916 mới từ chức, rồi Nash lại quản trị Cng Ty Thomas S. Jeffery để đổi thnh Nash Motors.

Từ năm 1911, kỹ nghệ xe hơi pht triển mạnh cũng l nhờ sự gp cng của Henry Ford. Với muốn c cc my mc mới m nền kỹ thuật đi hỏi, Ford đ khng ngần ngại dng ngay tiền lời vo việc khai thc cc cơ xưởng khiến cho phần lớn cc my mc đều tự động, rồi cng việc lun lun được phn chia nhờ thế việc lắp rp một chiếc xe hơi đ giảm xuống cn 1 giờ 30 pht. Loại xe hơi kiểu T nhờ vậy đ được sản xuất với nhịp độ 1 pht 1 chiếc. Vo thng 10 năm 1912, gi tiền một chiếc xe du lịch l 550 mỹ kim, đ giảm cn 490 mỹ kim vo thng 8 năm 1914.

Mặc d vo năm 1912/13, xe du lịch của hng Ford đ chiếm 36.4 % tổng số xe sản xuất tại Hoa Kỳ, nhưng tn tuổi Henry Ford vẫn chưa được nhiều người biết đến, cho tới ngy 12/01/1914, Henry Ford thấy rằng ng ta v cc người c cổ phần đ thu được những mn tiền lời lớn lao nhờ sản phẩm bn ra, trong khi đ cng nhn l những người đ gp rất nhiều cng lao m chưa được hưởng một thứ lợi no. V thế, Ford tuyn bố lương bổng tối thiểu của cng nhn phải l 5 mỹ kim một ngy. Vo thời bấy giờ, số tiền ny gần gấp đi lương bổng của cng nhn cc hng khc. Sự kiện ny khiến cho nhiều người coi Henry Ford l một kẻ phản bội kỹ nghệ, một kẻ muốn tự quảng co, một nh x hội v trch nhiệm, một người chủ ph hoại những gi trị sẵn c. Nhưng tại Hoa Kỳ cũng như tại cc nước khc, đại đa số dn chng đ tn thnh chủ trương của Henry Ford. tưởng mới lạ của Henry Ford đ mở đầu cho cc mối tương quan giữa chủ v thợ. Việc lm của Ford tuy đ lm cho hng xe hơi của ng phải tốn thm 10 triệu mỹ kim nhưng vo năm 1913, hng Ford đ thu trội hơn 27.8 triệu!

Henry Ford cn tuyn bố với bo ch chấp nhận 3 phin lm việc, mỗi phin 8 giờ, khng phải 2 phin như cũ, v cn tm cch thiết lập cơ quan x hội bn trong cng ty để cải thiện đời sống của cng nhn. Tất cả những điều ny khiến cho hng ngn cng nhn đến xin việc lm tại cơ xưởng của Ford. Cc nh bo, cc đặc phi vin, cc sinh vin trn ngập cơ xưởng tại Highland Park để tm hiểu sự huyền diệu của phương php sản xuất hng loạt, một phương php mới lạ.


8/ Xe hơi vo thời Thế Chiến Thứ Nhất.

Vo đầu thng 8 năm 1914, nước Php v nước Anh khai chiến với nước Đức. Thời bấy giờ, chưa nước no biết cch dng xe cộ vo việc tiếp vận. Cc nh qun sự tuy đ thử cc loại xe vận tải, cứu thương v cả xe bọc sắt, nhưng những thnh kiến về kỵ binh dng lừa v ngựa vẫn cn in su vo đầu c cc tướng lnh cao cấp.

Thng 9 năm 1914, kỵ binh Đức tiến gần tới thnh phố Paris. Tướng Gallini phải trưng dụng 4,000 chiếc xe taxi của Thủ Đ để chuyn chở 80,000 binh sĩ ra ngăn chặn qun Đức trn sng Marne. Thời bấy giờ, cc xe xử dụng đều l những chiếc Renault cổ, 2 xy lanh. Tuy nhin, việc chuyển qun bất ngờ của người Php đ khiến cho bộ chỉ huy Đức phải thay đổi kế hoạch.

Cũng vo thời kỳ ny, cc người Mỹ sinh sống tại thnh phố Paris đ mua 10 khung xe Ford tại xưởng Levallois-Ferret ở ngoại Paris, rồi cng một số thợ cn lại, họ đ chế tạo thnh xe cứu thương đơn giản, chở 2 chiếc cng, được che phủ bằng mui vải. Những người Mỹ tnh nguyện trong Đội Qun Cứu Thương Hoa Kỳ (American Ambulance Corps) đ lnh lương tượng trưng 5 xu một ngy để li cc xe đ. Sau ny, đội qun cứu thương kể trn lại đổi tn thnh Cơ Quan Hoa Kỳ Cng Tc Mặt Trận (American Field Service) v c tới 3,000 chiếc xe hồng thập tự. Vo năm 1917, cơ quan trn đ phụ trch việc di tản thương binh từ mặt trận v việc li cc xe vận tải 3 tấn Pierce-Arrow. Như vậy trong thời bnh cũng như thời chiến, xe hơi đ chứng tỏ được tất cả đặc tnh v cng dụng của n.

Rt kinh nghiệm tại nước Php, qun đội Hoa Kỳ khi vượt qua bin giới Mexico, đ dng 74 đon xe vận tải Dodge v trong trận Verdun, trn qung đường 40 cy số giữa Verdun v Bar-le-Duc l độc đạo c thể dng để tiếp tế, từ sng sớm tới tối mịt, đ qua lại cc xe cứu thương, xe chở qun lnh v chở đại bc cng với 6,000 xe vận tải nặng nhẹ chở thực phẩm, sng đạn, qun dụng. . .

Vo ma xun năm 1915, nước Anh v nước Php đ đặt mua tại Hoa Kỳ v Canada một số rất lớn đạn dược, xe cộ v qun dụng. . . Cuối năm đ, mỗi ngy Hoa Kỳ đ sản xuất 2,600 chiếc xe, rồi tới năm sau, nhịp sản xuất l 4,400 chiếc trong ngy. Tnh tới cuối năm 1916, số xe hơi sản xuất tại Hoa Kỳ l 1,525,578 chiếc loại du lịch v 92,130 chiếc loại vận tải.

Ngy 6/4/1917 Hoa Kỳ tuyn chiến với Đức. Su tuần lễ sau, qun đội Hoa Kỳ đặt hng Ford lm 3,000 xe hồng thập tự cng cc xe chuyn chở khc. Cc hng Dodge, Packard, Pierce-Arrow, White v Mack chế tạo 3,000 xe vận tải loại 3 tấn cho qun đội Anh v Php. Cc xưởng xe hơi khc cũng nhận được đơn đặt hng mua sng đạn, mũ sắt, mặt nạ phng hơi ngạt, cc bộ phận sng trường v sng tiểu lin cng cc dụng cụ chiến tranh khc. Nhờ vậy tại Hoa Kỳ, kỹ nghệ xe hơi vo năm 1914 đứng hạng 15 tnh theo số nhn cng v trị gi sản xuất, đ tiến dần tới hạng 7 rồi hạng 2 vo năm 1919.

Kỹ nghệ xe hơi cn được nới rộng sang cc phạm vi khc. Cc hng Packard, Ford, Cadillac, Nordyke v Marmon chế tạo động cơ Liberty, hng General Motors nghin cứu về my bay, Dodge Brothers sản xuất xe vận tải, qun xa, xe cứu thương v bộ phận li của sng đại bc. Hng Packard sản xuất tầu thủy, xe vận tải, my bay v động cơ my bay. . . Những nguyn liệu dng cho xe hơi, chẳng hạn như thp, nhm, dầu hỏa, cao su. . . cũng được nhiều hng nghin cứu tường tận.

Sau khi Thế Chiến Thứ Nhất chấm dứt, nhiều quốc gia chu u lại hỏi mua cc my mc dng cho nng nghiệp, kiến trc v cc xe vận tải hạng nặng. Tới năm 1920, nhiều cải tiến khc ra đời như knh an ton (verre de scurit), hợp kim thp, cc cải tiến về nhin liệu v dầu nhớt. Rồi thng 4 năm 1923, Firestone sản xuất loại ruột trn (pneu ballon), loại ny nổi tiếng đến nỗi vo thng 11 năm đ, mỗi tuần lễ Firestone bn ra 25,000 chiếc.

Vo năm 1924, Walter Percy Chrysler cho ra đời loại xe mới c 6 xy lanh. Chiếc xe Chrysler ny khc hẳn tất cả loại xe đ c trước, về cả hnh thức lẫn cch chuyển vận. Trọng tm của xe được đặt rất thấp, xe lại c sườn bằng thp v thắng hơi (freins hydraulique) m gi tiền chỉ c 750 mỹ kim. Tuy xe Chrysler trội hơn tất cả cc loại xe khc về phẩm nhưng thời bấy giờ, chỉ c 2 hng đứng đầu về số lượng sản xuất l hng Ford v hng Chevrolet.

Vo năm 1926 hai hng Ford v Chevrolet sản xuất xe hơi nhiều ngang nhau nhưng sang năm sau, hng Chevrolet đ vượt hng Ford. Ngy 26/5/1927, chiếc xe Ford Tin Lizzie cuối cng trong loạt 15 triệu chiếc đi ra khỏi hng, sau đ cơ xưởng tại Highland Park đng cửa. Hng Ford khng sản xuất thứ xe hơi nhỏ đ d rằng loại xe ny đ từng lm hng triệu người trn thế giới ưa thch. Lần đầu tin trong 24 năm liền, cc cửa hng xe hơi khng c xe Ford để bn. Người ta đồn rằng hng Ford bại sản, rằng ng Henry Ford phải rt lui sau khi giu nửa triệu mỹ kim. C người lại cho rằng hng Ford sẽ cho ra đời một loại xe hơi tuyệt hảo, c 6, 8 hay 12 xy lanh, lại dng năng lượng của nh sng mặt trời. Tất cả mọi người mong tin về hng Ford.

Cuối cng, vo giữa thng 12 năm 1927, xe hơi Ford kiểu A được trưng by. Loại xe ny l thứ nhẹ, tiện lợi, duyn dng, hnh khch c thể chạy xe 95 cy số/giờ m vẫn thấy m i v theo truyền thống cũ, gi xe lại rẻ nhất so với xe hơi của tất cả cc hng khc. Cc bo ch m tả từng chi tiết về loại xe hơi mới ny km theo nhiều hnh ảnh hướng dẫn để đp ứng sự hiếu kỳ của dn chng. Sự giữ b mật hon ton của hng Ford đ lm cho việc quảng co trở thnh rực rỡ v khiến cho sự đi hỏi vượt mức.

Một lần nữa lịch sử xe hơi trở lại với hng Ford. Người ta tnh rằng trong năm 1929, hai hng Ford v General Motors đ bn ra 3,850,000 xe hơi trn tổng số 5,337,000 chiếc, khiến cho vo thời bấy giờ, Hoa Kỳ c tất cả 26 triệu rưỡi xe hơi, xe vận tải v xe but, nghĩa l nhiều hơn my điện thoại 9 triệu.