Moseley có một tên đầy đủ khá dài: HENRY  GWYN JEFFREYS MOSELEY nhưng có lẽ cái tên dài dòng như vậy là để an ủi cho một số kiếp vô cùng ngắn ngủi mà đóng góp cuả ông đủ để cho các nhà khoa học đương thời phải thán phục.

Hình1 Moseley, qui luật ông tìm ra, và ứng dụng X-Ray cuả ông.

Sinh năm 1887, ông là sinh viên vật lí cuả đại học Oxford (Anh)  năm 1910. (Trước đó, ông tham gia học ở cao đẳng Trinity).  Nhờ tài năng xuất sắc trong các nghiên cứu vật lí, trong năm cuối cuả bậc đại học, ông được nhà vật lí tiên phong Rutherford (1871-1937) nhận vào đội ngũ ở đại học Manchester dước vai trò cuả một giảng sư và thuyết trình viên. Sau thời gian nghiên cứu tại Manchester, ông đã trở về Oxford làm việc cho Electrical Lab (phòng thí nghiệm điện)

Ông là người phát triển phương pháp dùng phổ X-ray để nghiên cứu cấu trúc nguyên tử. Bằng phương pháp đồ thị ông đã xác định được đẳng thức tuyến tính giưã căn bậc hai cuả tần số phát xạ tia  X và số nguyên tử Z cuả một nguyên tố (xem hình). Kết quả các phát hiện cuả ông là việc xếp xếp đặt các nguyên tố trong bản phân loại tuần hoàn lại một cách hoàn chỉnh và chính xác hơn (1913). Cùng với phát hiện đương thời về các đồng vị, ông đã khẳng định được sự sắp xếp cuả các nguyên tố trong bảng phân loại không hẳn tuân theo trọng lượng nguyên tử mà đúng hơn nó tuỳ thuộc vào nguyên tử số Z. Việc này giải quyết được nhiều vấn đề liên quan đến sự phân loại nguyên tố mà cách thức cuả  Dimitri Ivanovitch Mendeleev (1834-1907) gặp phải. Nhờ vào các phát hiện này mà ông đã tiên đoán được khả năng tồn tại cuả các nguyên tố mới (thời đó) có nguyên tử số lần lược là 43, 61, và 75.  Đó là nguyên tố  technetium được tổng hợp năm 1937,  promethium tổng hợp trong năm  1945 và rhenium, một nguyên tố rất hiếm được phân lập và tìm ra trong năm 1925.

Số phận đã không mỉm cười với một tuổi trẻ tài hoa, bắt đầu thế chiến thứ I tháng 8 năm 1914, ông tình nguyện tham gia quân đội Hoàng Gia và đã bị bắn chết ở Gallipoli Peninsula vào 10 tháng 8 năm 1915 bằng 1 viên đạn Thổ Nhĩ Kỳ. Lúc đó ông chỉ 28 tuổi. Nếu không bị giết, ông hầu như chắc chắn sẽ nhận giải thưởng Nobel cho các công trình cuả mình.

Bài đọc thêm:

Bảng  phân  loại tuần hoàn các  nguyên tố

Tiểu sử Dimitri Ivanovitch Mendeleev

© http://vietsciences.free.fr  - Võ Quang Nhân