Trước tiên xin cám ơn Báo Tiền Phong đã đăng bài “Không tăng học phí mà phải giảm” Số 160&161 ngày 9-6-2009   và 10/6/2009 – vấn đề cả xã hội đang quan tâm, và ông Bùi Hồng Quang-Vụ phó Vụ Kế hoạch Tài chính Bộ GD&ĐT đã đọc kỹ và có ý kiến phản hồi. Các ý kiến của ông Quang tập trung vào thắc mắc nguồn gốc các số liệu sử dụng trong bài báo, cụ thể là số liệu đầu tư của nhà nước và tỷ lệ đóng góp của người dân, con số lãng phí hàng tỷ USD khi làm CT-SGK, lợi ích của việc thông qua đề án đổi mới cơ chế tài chính giáo dục đối với người nghèo, hiệu quả đầu tư cho việc phát triển giáo dục đại học. Có thể nói một cách vắn tắt là số liệu đăng trên báo đều do tôi và các chuyên gia trong nhóm nghiên cứu độc lập (do cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt phụ trách) tính toán dựa vào thực tiễn và cơ sở khoa học, đã được công bố trên công luận, có địa chỉ  rõ ràng để tiện kiểm tra.     

   1/  Đầu tháng 10 năm 2007 tôi nhận được thư, đề ngày ngày 02 tháng 10 năm 2007,

 của GS.TS Nguyễn Thiện Nhân – Bộ trưởng Bộ GD-ĐT  mời tôi tham gia nhóm nghiên cứu độc lập về học phí, trong thư thông báo “nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nhận lời phụ trách chung nhóm nghiên cứu này”. Nhóm có 12 thành viên, bao gồm các Bộ trưởng, Chủ nhiệm UB của Quốc hội, một số cán bộ đã  từng lãnh đạo ngành và một số nhà giáo, nhà khoa học hiện đang công tác, trong đó có tôi. Theo ghi chú thì nội dung lá thư này cũng được gửi cho Ủy ban thường vụ Quốc hội, đồng chí Tổng Bí thư ĐCSVN, Thủ tướng, các phó Thủ tướng, Ban tuyên giáo TƯ để báo cáo. Đồng chí Võ Văn Kiệt mời thêm các chuyên gia hàng đầu am hiểu về giáo dục trong ngoài nước cùng tham gia. Dựa trên các tài liệu thu thập được và tài liệu do Bộ GD-ĐT cung cấp, chúng tôi tiến hành điều tra thực tiễn, tính toán lại những số liệu chính thức của Bộ giáo dục, kết hợp với việc so sánh đối chiếu với các nước để có các con số cụ thể. Mặc dù nhóm nghiên cứu không được cấp kinh phí, không có Văn phòng và phương tiện đi lại, song chúng tôi vẫn làm việc, qua mạng chúng tôi vẫn trao đổi thông tin, so sánh kết quả với nhau. Vào nhóm nghiên cứu là do có thư mời, nhưng nghiên cứu thế nào, kết quả ra sao, Bộ không hỏi đến. Vậy thành quả thu được do hàng chục chuyên gia lao động vất vả nên bỏ đi hay công bố để mọi người tham khảo? GS Phạm Minh Hạc-nguyên Bộ trưởng Bộ GD – một thành viên trong nhóm nghiên cứu này cũng băn khoăn chẳng hiểu nhóm đã thực sự được Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân vận hành chính thức hoặc được giải tán hay chưa?        

 

2/  Các số liệu  (50%, 9,2% GDP, 10.600 tỷ đồng đi đâu?, lương cán bộ là 9-12 triệu đồng/người/tháng) đã công bố:      
 

+ Mức đóng góp của dân vào tổng chi phí giáo dục nước ta là 50%, cao nhất thế giới, được viết dưới dạng Thư ngỏ của một công dân gửi Quốc hội với nhan đề “4 tỷ USD cho giáo dục và 100 triệu USD doanh thu của Nhà xuất bản Giáo dục được tính như thế nào?” đăng trên Báo Người Đại Biểu Nhân Dân số 161(370) ngày 22-11-2004. Trong bài báo đó chúng tôi đã trình bày 3 cách tính khác nhau để tìm ra con số 4 tỷ USD. Dựa vào Báo cáo của Bộ, chúng tôi kiểm tra lại quỹ lương. Có sự chênh lệch lớn giữa quỹ lương mà ngân sách bố trí và con số chi lương theo báo cáo của ngành,(khoảng 61,60% so với từ 85%-90%?) cụ thể năm 2006 là 10.600 tỷ đồng-một con số khổng lồ, chứ không phải 1060 tỷ đồng (cám ơn ông Quang giúp tôi chính xác lại con số). Con số này cũng đã được công bố trong bài “ Hơn 10.000 tỷ đồng ngân sách cho Giáo dục-đào tạo đi đâu? Đăng trên Báo Tiền Phong ngày 20/10/2007^[1]; và ở bài viết : Một số câu hỏi quanh bản Báo cáo “Giáo dục Việt Nam-Đầu tư và cơ cấu tài chính” của Bộ GD-ĐT, Báo Tuổi Trẻ ngày 22/11/2007^[2]. Bài này đã được nhóm chuyên gia Đại học Harvard sử dụng trong tài liệu “Lựa chọn thành công” trình Thủ tướng, tháng 1/2008, trang 16.      
 

 + Các con số 9,2 % GDP, lương trung bình cán bộ của hai ĐHQG Hà Nội và TPHCM là 9-12 triệu đồng/người/ tháng, đề nghị xem bài “Phát triển giáo dục: Vai trò học phí, trách nhiệm của nhà nước và khả năng chi trả của người dân” Thời đại mới-Tạp Chi Nghiên cứu & Thảo luận, số 13, tháng 3/2008^[3]của TS Vũ Quang Việt –người thuộc nhóm nghiên cứu về học phí của chúng tôi.

     

3/  Lãng phí hàng tỷ USD cho biên soạn chương trình và sách.       

Chương trình giáo dục ổn định, thời gian SGK được dùng tại hầu hết các nước trên thế giới đều có chế tài ít nhất từ 10 đến 15 năm mới được thay một lần. Thông tin này đã được xác nhận tại diễn đàn Quốc hội ngày 12-6-2009. Vậy chúng tôi tính thiệt hại về kinh tế trong một năm, nhân con số này với 10 hay 15 năm sẽ được con số hàng tỷ USD.   

      Tại phiên họp Chính phủ tháng 7/2001, Thủ tướng Phan Văn Khải đã phải chỉ thị “…chấm dứt ngay việc năm nào cũng in lại SGK (Thế Giới Mới, số 449, ngày 13/8/2001). Kiểm chứng việc thực hiện chỉ thị này, xin dẫn môn tiếng Việt  lớp 1 làm ví dụ. Năm 2002, năm bắt đầu thay sách, NXBGD in 1,7 triệu cuốn ( 2 tập giá 19 600 đ/bộ)  thành tiền  33,32 tỷ đồng/môn. Tựa sách này năm nào cũng tái bản, năm 2008 , NXBGD in lại, 1,53 triệu cuốn (2 tập giá 21 400 đ/bộ) thành tiền là 32.742 tỷ đồng (khoảng 2 triệu USD ). Vậy từ 2002 đến 2008, riêng môn tiếng Việt NXBGD thu của dân khoảng 230 tỷ đồng/môn (xấp xỉ 14 triệu USD/môn) mà không phải đầu tư gì nhiều. Ở bậc phổ thông có khoảng 200 tựa sách như vậy. Ngoài SGK, còn sách tham khảo.Theo số liệu Công ty Phát hành sách Hà Nội năm 2008, có 3.120 sách tham khảo cho tất cả HS phổ thông: Lớp 1 có 59 cuốn, lớp 2 (85c); Lớp 3 (109c); Lớp 4 (147c); Lớp 5 (180c); Lớp 6 (202c); Lớp7 (199c); Lớp 8 (288c); Lớp 9 (357c); Lớp 10 (394c); Lớp 11 (442c); Lớp 12 (148c). Giá sách tham khảo thường cao từ 5 đến 10 lần giá SGK,    

   So với các nước, chương trình giáo dục của ta quá nặng, nhiều nội dung trong SGK nặng hơn từ 1 đến 3 năm, cách trình bầy không liền mạch, ngôn ngữ trừu tượng xa cuộc sống, khó học, khó nhớ. HS phải học thêm ngay từ lớp 1, các em bị mất tuổi thơ. Số tiền học thêm theo số liệu điều tra của Việt Nam với các tổ chức Quốc tế là rất lớn (khoảng 300 triệu USD/năm) (Tuổi trẻ TPHCM, 16/12/2004).     

Tiền chi của Nhà nước cho đợt đổi mới chương trình và thay sách từ năm 2002 đến nay, dự kiến là  32.000 tỷ đồng – khoảng 2 tỷ USD (Tuổi Trẻ TPHCM  28-7-2001, và tư liệu của Quốc hội).       

Vậy tổng số tiền Nhà nước, tiền mua sách và tiền học thêm mà dân phải bỏ ra, trong khoảng thời gian từ 10 đến 15 năm, ai tính sơ cũng thấy là con số lên đến hàng tỉ USD. Thiệt hại về kinh tế ai cũng có thể nhẩm tính được, trừ Vụ Kế hoạch Tài chính Bộ GD-ĐT. Điều đáng nói hơn là hàng chục thế hệ HS với kiến thức méo mó không chuẩn vào đời, liệu có tính được không?    

 

4/ Vậy Ai chỉ đạo ?              

Trong những năm chiến tranh và khó khăn, người có bằng cấp chỉ đếm trên đầu ngón tay mà vẫn tự làm được CT-SGK có chất lượng và ổn định hàng chục năm từ phổ thông đến đại học.     

Hiện nay số người có học hàm học vị đến con hàng vạn mà không làm được những việc mà cha anh trước đây đã làm. Chương trình-SGK phổ thông được chỉ đạo theo tư duy “cắt khúc cuốn chiếu”, càng làm càng rối, càng sai. Vậy Ai là người chỉ đạo? Chỉ xin nêu một ví dụ cụ thể, công văn số 10329/VP do thứ trưởng bộ Giáo dục và đào tạo ký ngày 10/11/2000, triệu tập các tác giả VN biên soạn sách giáo khoa và sách giáo viên đến để người nước ngoài tập huấn! Còn chương trình – sách ở bậc đại học gần 20 năm được chỉ đạo sao chép chương trình của ĐH Thái Lan, không xong, nay lại vay hàng triệu USD để nhập khẩu chương trình từ nước ngoài. Chương trình giáo dục và sách giáo khoa rõ ràng vẫn là một thách thức lớn và vẫn chưa tìm được lối ra.       

Ngày 28-10 năm 2008 tại cuộc họp lớn của Quốc gia (do đồng chí Trương Tấn Sang chủ trì tại VP TƯ Đảng) tôi đã công bố  tính toán cụ thể về in ấn sách môn tiếng Việt làm ví dụ. Thật may mắn tôi được phép trao đổi thẳng thắn với Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân. “Kính thưa GS, tôi và GS đều được đào tạo ở nước ngoài sau khi tốt nghiệp phổ thông, GS học ở Đức, còn tôi học ở Liên Xô.Chúng ta cùng học với SV các nước, đặc biệt cùng với các SV  của các nước khó khăn từ châu Á, Phi, Mỹ La Tinh, theo cùng một trình độ. Rõ ràng, nước nào cũng làm được chương trình và SGK chuẩn của mình. Về góc độ khoa học, xin phép được hỏi GS về cách làm, các nước Á, Phi, Mỹ La Tinh làm chương trình và SGK chuẩn như thế nào? Và họ làm được, còn ta suốt  27 năm nay tốn hàng tỷ USD lại không làm được? Câu trả lời  rất tiếc vẫn chưa tìm ra (!?)     

Giải quyết vấn đề chương trình và sách không khó. Hiện nay chúng ta đang đi ngược tư duy khoa học. Theo như GS Hoàng Tụy, giáo dục nước ta có 3 “cục bướu” cần cắt bỏ là học thêm, thi cử và SGK … “cục bướu” lớn nhất chính là SGK, nó chi phối hầu hết lãng phí trong giáo dục. Để giải quyết tận gốc vấn đề, cần sớm có khung CT-SGK chuẩn như các nước tiên tiến đã làm được. Nếu phát huy nội lực, loại bỏ tư tưởng sính ngoại, có giải pháp mới cho CT-SGK chuẩn phù hợp với VN, hội nhập với thế giới theo các chuẩn mực quốc tế, chúng ta có thể hoàn thành việc biên soạn trong vòng 1 năm với kinh phí 100 tỉ đồng, và có thể thay đồng loạt CT-SGK mới từ lớp 1 đến lớp 12. Giải pháp này đã được nhiều nhà khoa học khẳng định hàng chục năm nay và Đại trướng Võ Nguyên Giáp nhắc nhở phải thảo luận sáng kiến này trong bài “ Đổi mới có tính cách mạng nền giáo dục đào tạo của nước nhà”( Nhân Dân, ngày 10-9-2007). Mặc dù, tính hiệu quả và khả thi của giải pháp này làm tập trung triền khai đồng bộ, không còn bất cứ phản bác nào kể cả lãnh đạo Bộ GD-ĐT, nhưng vẫn không được phép triển khai (!?). Kéo dài cách làm lạc hậu hiện nay, thật bất lợi cho sự nghiệp trồng người và gây thiệt hại lớn cho nhân dân. (!?) (Văn Nghệ Trẻ , số 17+18 (651,652) ra ngày 26-4-2009 )       

 

5/ Đề án đổi mới cơ chế tài chính giáo dục khẳng định:

sẽ tạo thêm cơ hội cho HS nghèo miễn giảm học phí và hưởng lợi hơn trước đây ^[4] (Báo Tuổi Trẻ ngày 31-5-2009).       

Chưa bàn cách thu học phí trong đề án chẳng giống Ai, dựa vào thực tế, ĐB Quốc hội Đặng Như Lợi (Cà Mau) đã tính toán lại và tìm ra kết quả, ngược lại với dự tính, số người được miễn giảm lại thấp đi so với trước “Số người được miễn giảm từ 44% xuống còn 25% ở miền núi, 15% ở nông thôn và 10% ở thành thị là không ổn^[5]” (Tuổi trẻ TPHCM 10-6-2009).     

Trong khi đó, Đề án này lại “quên” báo cáo Quốc hội một điều cơ bản là định mức chi ngân sách cho các trường ở phổ thông (được tính theo số dân địa phương) tăng rất ít trong suốt thời gian qua. Lẽ ra, khi ngân sách giáo dục tăng đều hàng năm với giá trị tuyệt đối rất lớn và trong khi số dân tăng với tỷ lệ thấp, thì định mức này phải tăng đáng kể mỗi năm. Nhưng thực tế, số tiền ngân sách các trường nhận được lại thường giữ ổn định theo chu kỳ cấp ngân sách 3 năm. Số tiền chênh lệch này nằm ở đâu, nếu làm rõ chắc chắn sẽ không cần tăng học phí.   

 

6/ Về hiệu quả đầu tư?    

Các trường được bung ra, ồ ạt, tự phát tràn lan, làm cho cơ cấu nguồn nhân lực mất cân đối, thầy nhiều hơn thợ, chất lượng thấp và thật lãng phí. Số liệu về tỷ lệ học sinh không có việc làm của tôi trích dẫn theo Báo Sài gòn Giải phóng: “Theo thống kê mới đây của Bộ GD-ĐT thì có tới 63% số cử nhân, kỹ sư sau khi tốt nghiệp ra trường bị thất nghiệp, chỉ có 37% tìm được việc làm là con số gây bất ngờ, xót xa cho tất cả mọi người, kể cả những người bàng quan nhất. Vì người có học vị đại học và tiền đã bị lãng phí…Hiện nay, hầu hết các Công ty khi nhận SV ra trường vào làm phải mất thời gian đào tạo lại 1-2 năm, thật lãng phí (Báo SGGP 29-9-2006 – có bài báo kèm theo). Báo chí đăng hiện tượng nhiều SV ra trường không có việc làm, mang tấm bằng ra hiệu cầm đồ để lấy 1,5 triệu đồng/ bằng ĐH, có lẽ đây là hiện tượng chưa từng thấy trong lịch sử GD ĐH^[6] ? (VietnamNet 27-10-2008). Theo ông Quang nói 96% người tốt nghiệp đại học có việc làm, vậy số liệu của ông có đáng tin cậy?     

Tăng học phí đại học sẽ làm tăng thêm món nợ vay để học của sinh viên nghèo, cho vay để sinh viên học đại trà ra trường với chất lượng thấp, không có việc làm để có thu nhập trả nợ sẽ là gánh nặng cho cả người học và Nhà nước. Việc này phải vài năm nữa mới thấy, ai sẽ chịu trách nhiệm? 

  Để kết thúc bài này, xin dẫn thêm một số liệu về hiệu quả đầu tư, nếu 63% SV ra trường thất nghiệp làm ví dụ. Năm học 2006-2007 có 161. 411 SV tốt nghiệp, mỗi tấm bằng ĐH người dân phải bỏ ra 40 triệu đồng/ sv, Nhà nước đầu tư khoảng 30 triệu đồng / SV. Từ những con số trên cho thấy kinh phí đầu tư kém hiệu quả trong năm học 2006-2007 sẽ là (161.411SV x 63% x 70 triệu đồng= 7.117 tỷ đồng), trong đó 4.067 tỷ đồng của dân, còn 3.050  tỷ đồng là của nhà nước)^[7]. (Bài “Chất lượng nguồn nhân lực quá yếu”, đã đăng trên Báo Lao Động  Số 229 ngày 3/10/2007).

 
 

[1] http://www.tienphong.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=99283&ChannellD=71

[2] http://www.viet-studies.info/NXHan_MotSoCauHoi.htm

[3] http://www.tapchithoidai.org/ThoiDai13/200813_VuQuangViet_3.htm

[4] http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=319149&ChannelID=13

[5] http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=320725&ChannelID=3

[6] http://vietnamnet.vn/giaoduc/2008/10/810418/

[7] http://www.laodong.com.vn/Home/Chat-luong-nguon-nhan-luc-qua-yeu/200710/58013.laodong