- Trước ý kiến “chúng ta hoàn toàn có thể tiến tới cung cấp
miễn phí SGK cho học sinh…”- trong lúc NXB Giáo dục kêu lỗ và
đề nghị tăng giá 10%- để rộng đường dư luận, PV Báo Điện tử Tổ
Quốc đã có cuộc trao đổi với GS-TS Nguyễn Xuân Hãn nhằm làm rõ
hơn luận điểm này.
GS Nguyễn Xuân Hãn: "nhất thiết phải đưa ra một bộ sách
giáo khoa chuẩn, sử dụng được ít nhất 10 năm như các nước"
- Thưa GS, những căn nguyên nào khiến ông bác bỏ lý lẽ phải
tăng giá sách giáo khoa của NXB GD?
+ Lý lẽ bác bỏ việc tăng giá SGK của tôi dựa trên kết quả
tính toán và thực tiễn trong ngoài nước.
Lượng ấn phẩm NXB GD chiếm tới 80% lượng sách của cả nước (ở
nước ngoài lượng sách giáo dục chỉ chiếm vài %). Theo Cục xuất
bản năm 2007 là 276,447 triệu bản (CAND ngày 1/5/2008), còn
theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2004, người dân đã phải
bỏ ra trên 2.000 tỷ đồng để mua sách học, chưa kể tiền vay của
nước ngoài, và tiền hỗ trợ của Nhà nước. Có cấu sách rất bất
hợp lý sách phổ thông làm học sinh bội thực, ngược lại sách
đại học quá ít, tỷ lệ sách đại học/sách phổ thông chỉ một
1%-2% . Về số đầu sách trên khối lớp trung bình trên 200 cuốn,
trong đó khoảng 60 cuốn sách giáo khoa, còn lại là sách tham
khảo. Đợt thay sách lần này từ 2002-2009 Nhà nước dự chi 2 tỷ
USD. Lãi thay sách một môn học NXB GD có thể thu về 1-2 triệu
USD… Loại sách cho học sinh viết vào, chỉ dùng một lần rồi bỏ
thật lãng phí. Ví dụ, Lớp 1 có 7 môn học, Toán, Tiếng Việt,
Đạo đức, Mỹ thuật, Âm nhạc Thủ công, Tự Nhiên xã hội, thì có
tới 8 cuốn sách nữa được thiết kế cho học sinh viết vào rồi bỏ
như: sách Vẽ, Mỹ thuật, Đạo đức, Bài tập Đạo đức, Toán, Bài
tập Toán, Thủ công, Bài tập tiếng Việt, hay sách hướng dẫn ôn
tập 6 cuốn thi tốt nghiệp phổ thông năm nay có giá là 96.000
đồng/bộ. Xin lưu ý, loại sách ôn tập này mà trước đây ở ta và
các nước tiên tiến không có. Năm nay có gần 1 triệu HS lớp 12,
nếu chỉ 50% HS mua loại sách này, NXB GD đã thu về gần 50 tỷ
đồng, mà công sức và đầu tư không đáng kể. Số tiền 50 tỷ bằng
số tiền mà NXB GD bù lỗ cho giá giấy tăng năm nay.
In ấn và xuât bản sách giáo khoa ở nước ta được GS Hoàng Tuỵ
mấy năm trước cảnh báo là một trong ba “cục bứu dị dạng” của
giáo dục Việt Nam (liên quan đến sách giáo khoa, thi cử và dạy
thêm tràn lan) cần phải cắt bỏ. Về in SGK, nguyên Thủ tướng
Phan Văn Khải đã chỉ thị “Chấm dứt ngay năm nào cũng in lại
SGK …”.
- Nguyên nhân của các vấn đề trên là như thế nào thưa
GS?
+ Nguyên nhân thì có nhiều, chỉ xin đơn cử một vài điểm
quan trọng. Theo Điều 36 của Hiến Pháp năm 2002, Điều 100 của
Luật Giáo dục, trước Quốc hội và nhân dân, về chương trình và
sách giáo khoa người chịu trách nhiệm là Chính phủ, cụ thể là
Thủ tướng. Ở rất nhiều nước sách giáo khoa phổ thông được cung
cấp miễn phí, tại sao nước ta còn nghèo mà người dân phải bỏ
ra hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm cho việc mua sách giáo khoa? Điều
này thật phi lý.
Cách làm chương trình, sách giáo khoa trong 27 năm qua có vấn
đề, chưa nói là sai từ gốc tư duy và tổ chức. Ở tầm vĩ mô khi
thiết kế chương trình và biên soạn sách giáo khoa, mà Bộ Giáo
dục & Đào tạo không hề có chương trình - sách giáo khoa chuẩn
để tham khảo (một vài tác giả tự sưu tâm, qua nghiên cứu, sách
chưa đầy đủ, chưa tiêu biểu và thiếu tính hệ thống). Cách làm
là cắt khúc chương trình phổ thông cho nhiều nhóm làm, nhóm nọ
không biết nhóm kia, theo kiểu “vừa chạy vừa xếp hàng”. Với
cách làm như vậy, chương trình - sách giáo khoa phải chỉnh sửa
hàng năm và in lại.
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ đầu năm 2007, NXB Giáo
dục là doanh nghiệp có khoản lãi rất lớn với doanh thu bình
quân đạt 800 - 900 tỷ đồng/năm.
Tuy nhiên, với lý do giá giấy tăng đột biến, chi phí chuyên
chở tăng... nếu giữ giá sách như hiện nay, NXB sẽ chịu lỗ hơn
50 tỷ đồng. Do vậy, từ ngày 1/5/2008, NXB Giáo dục đã thông
báo dự định tăng 10% giá SGK ở toàn bộ ba cấp học (mỗi bộ sách
sẽ tăng từ 3.000 -12.000 đồng tùy theo lượng sách ở mỗi cấp,
lớp học).
Chương trình - sách giáo khoa là linh hồn của nền giáo dục,
song cách quản lý của ta còn có vấn đề. Chính phủ giao việc
làm sách giáo khoa cho Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo, Bộ
trưởng lại giao tiếp cho NXB GD. Vô hình chung, NXBGD trong
khi thực thi nhiệm vụ của cấp trên, vừa kinh doanh, càng nhiều
lợi nhuận càng tốt.
So với mặt bằng giáo dục chung của các nước, nhiều nội dung
trong sách giáo khoa của ta nặng hơn từ 1-3 năm. Cách làm cắt
khúc cuốn chiếu, kiến thức trình bày không liền mạch, ngôn ngữ
sử dụng không thông dụng, xa cuộc sống, khó học khó nhớ. Việc
hàng trăn ngàn học sinh bỏ học hiện nay đang là vấn nạn, mà
một trong những nguyên nhân sâu xa, chính là chương trình
nặng, sách giáo khoa quá tải. Để chuyển tải được chương trình
hiện nay, nhiều học sinh phải học thêm với số tiền bỏ ra rất
lớn. Theo số liệu mới đây của các tổ chức Viết Nam và quốc tế,
số tiền này khoảng 300 triệu ÚSD/năm. Chương trình - sách giáo
khoa hiện nay, tôi xin khẳng định chưa phải là một sản phẩm
khoa học. Khi làm chương trình - sách giáo khoa không tham
khảo, khi đánh giá cũng không có chương tình chuẩn để so sánh.
Sản phẩm kém chất lương mà muốn tăng giá là phi lý và áp đặt.
- Phải xoá bỏ độc quyền in ấn sách giáo khoa có là
phương thuốc chấn chỉnh lại tình trạng này?
+ Không hẳn như vậy đâu, chưa nói ở đây có sự nhầm lẫn.
Trong lĩnh vực kinh tế xoá độc quyền, thì giá cả có thể hạ và
chất lượng có thể tăng. Chữ độc quyền trong giáo dục thì hoàn
toàn khác. Nếu chúng ta có chương trình - sách giáo khoa chuẩn
và Quốc hội thông qua chế tài sử dụng sách giáo khoa ít nhất
là 10 năm, như các nước, thì sách có thể để lại cho lớp sau
học. Việc in ấn phát hành NXB nào cũng làm được, chứ không
nhất thiết phai cần đến NXB GD hiện nay. SGK được dung ổn định
ít nhất 10 năm, thì việc cung cấp SGK miễn phí như các nước
hoàn toàn khả thi. Biết kế thừa kinh nghiệm trong ngoài nước
và thành tựu khoa học giáo dục hiện nay, tôi khẳng định trong
vòng một năm, kinh phí khoảng 100 tỷ đồng, chương trình - sách
giáo khoa chuẩn sẽ được hoàn thành, để ta có thể thay sách
đồng bộ từ lớp 1 đến lớp 12 vào thời gian tới.
- Xin cảm ơn GS!
Song Đào
Đã đăng trên báo
Tổ quốc |