|
Trần Quang Khải là con thứ vua
Trần Thái Tông, người làng Tức Mặc,
huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam định, sinh năm
1241, mất năm 1294. Ông là người học
rộng và thông hiểu nhiều thứ tiếng, tài
kiêm văn võ, có công lớn trong việc phá quân Nguyên
ở đời Trần.
Khoảng cuối
năm Giáp Thân (1284), trước sức tấn công
ồ ạt của quân xâm lược nhà Nguyên dưới
quyền tổng chỉ huy của Thoát Hoan, quân ta thua
liên tiếp trận này đến trận khác,
cuối cùng phải bỏ kinh đô Thăng Long cho
giặc chiếm đóng. Tiết chế thống lĩnh
toàn quân là Hưng Ðạo Vương Trần Quốc
Tuấn đưa Vua chạy về Thanh Hóa, và sắp
xếp việc kháng chiến chống ngọai xâm.
Mùa Xuân năm
sau, Ất Dậu (1285), Đạo quân Nguyên do Toa Ðô
thống lĩnh đi đường Chiêm Thành
tiến ra định đánh chiếm đất
Nghệ an, nhưng được thượng tướng
Trần Quang Khải chống giữ rất vững,
Toa Ðô không đánh nổi, lại thêm lương
thực ngày một cạn dần, Toa Ðô bèn bàn
với Ô Mã Nhi dẫn quân xuống thuyền vượt
bể ra Bắc để hợp binh với Thoát Hoan.
Ðược tin ấy, Trần Quang Khải phi báo ra
Thanh Hóa cho Trần Hưng Ðạo biết. Hưng Ðạo
liền sai Chiêu Văn vương Trần Nhật
Duật đem quân ra đón đường đánh
Toa Ðô ở vùng Hải Dương và cho Trần Quang
Khải mang một đạo quân thứ hai kéo
thẳng ra Thăng Long, chờ lúc nào Trần Nhật
Duật diệt xong quân Toa Ðô thì cùng hợp binh đánh
úp Thăng Long.
Qủa nhiên tháng
4 năm ấy (Ất Dậu), quân Trần Nhật
Duật gặp đoàn chiến thuyền của Toa
Ðô ở bến Hàm Tử (thuộc tỉnh Hưng Yên).
Quân ta đánh rất hăng, Toa Ðô tử trận, Ô
Mã Nhi trốn trên chiếc thuyền nhỏ chạy thoát.
Trần Quang
Khải được tin đại thắng, liền
chia quân một mặt đánh chiến thuyền
của Thoát Hoan ở bến Chương Dương,
mặt khác bổ vây Thăng Long và giải phóng
được kinh đô. Quân Thoát Hoan chạy
trối chết sang được sông Hồng và
cố giữ đất kinh Bắc (Bắc Ninh)
Trần Quang
Khải kéo quân vào thành mở tiệc khao quân.
Giữa lúc cất chén vui vẻ, các tướng sĩ
đề nghị thượng tướng ngâm
một bài thơ. Trần Quang Khải tay bưng chén rượu,
ứng khẩu ngâm rằng:
Ðọat sáo Chương
Dương độ,
Cầm hồ Hàm Tử quan
Thái bình tu nỗ lực
Vạn cổ thử gian san.
Dịch:
Chương Dương
cướp giáo giặc,
Hàm Tử bắt quân thù
Thái bình nên gắng sức
Non nước vẫn nghìn thu.
|