Lư Thường Kiệt, người phường Thái Hoà, Thăng Long, sinh năm 1036, mất năm 1105, làm quan đến Thái uư, là người văn vơ kiêm toàn.
Đời Lư Nhân Tông( 1072-1127) quân Tống sang xâm lược nước ta.Vua sai Lư Thường Kiệt đem quân đánh địch.
Lư Thường Kiệt hạ lệnh cho dân phía Bắc sông Như Nguyệt( tức Sông Cầu ngày nay) di cư sang phía Nam để tránh sự khủng bố của giặc, rồi lập doanh trại ở phía Nam của sông để chống giữ. Quân hai bên cầm cự hàng tháng. Quân giặc thế mạnh, nhưng mấy lần vượt sông đều bị đánh lui. Tuy vậy, quân ta cũng dần dần bị núng thế. T́nh trạng hết sức khẩn cấp.
Để cổ vũ quân sĩ, Lư Thường Kiệt bèn nghĩ ra một kế. Ông làm một bài thơ tứ tuyệt, đang đêm sai người bí mật vào đền thờ thánh Tam Giang ngâm vang lên. Bài thơ như sau:
Nam quốc sơn
hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Dịch
Nước Nam vốn là
của Vua Nam,
Sách trời kia đă rơ ràng định phân.
Giặc cuồng sao dám lấn xâm
Lũ bay rồi sẽ chuốc phần bại vong.
Thế là từ hôm sau, bài thơ được truyền tụng trong toàn quân, và người người đồn đại là thần đă làm bài thơ đó để báo trước việc quân giặc tất bại, quân ta tất thắng. Do đó, ḷng tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng được củng cố. Quân sĩ ai nấy hăm hở tiến lên phía trước để giết giặc. Khí thế đă hăng, Lư Thường Kiệt bèn mở cuộc tiến công, đánh cho giặc Tống đại bại, phải cầu hoà và rút về nước.