|
Lê Thánh Tông là ông Vua rất thích
đi vào dân chúng trong những dịp Tết. Một
lần nhân dịp Tết, ông vi hành đi chơi
phố, tới một hàng trầu nước,
thấy không có câu đối Tết, Nhà Vua liền
viết hộ một câu đối như sau:
Nếp giầu
cun thói kinh cơi,
bắc nam đây đấy lại hàng"
Câu đối này
phao truyền đến tai triều đ́nh, các vị
đ́nh thần đều kinh ngạc và ra lệnh
điều tra xem người viết là ai mà câu đối
chẳng những tả đúng một cửa hàng
trầu nước (giầu = trầu, cơi = ấm nước,
bát = hàng...) lại c̣n ngụ một ư kinh bang tế
thế, một khí phách lớn lao. Điều tra măi không
ra, câu chuyện được tâu lên vua Lê Thánh Tông,
nhưng nhà vua chỉ gật đầu cười im
lặng.
***
Nhân dịp đầu Xuân, Vua Lê Thánh
Tông ngự thăm nhà Thái Học (Văn Miếu); lúc
về ghé qua chùa Ngọc Hồ ở thôn Thanh Ngô
gần đấy.
Tới nơi, Vua thấy cảnh trí u nhă, hoa cỏ
xanh tươi, lại nghe tiếng ni cô tụng kinh
vang vang trong chùa. Giọng ni cô trong như nước
suối, mà du dương uyển chuyển lạ thường,
khiến người nghe dường như cũng phiêu
diêu trong thế giới cực lạc. Nhà Vua hứng
t́nh, nguồn thơ lai láng, liền đề ngay lên
vách chùa hai câu:
Tới nơi
thấy cảnh thấy người,
Tuy vui đạo Phật chưa nguôi ḷng trần!
Rồi nhà Vua
lấy hai câu ấy làm đầu đề, bắt các
quan tuỳ tùng ngâm vịnh. Lúc ấy, Thân Nhân Trung,
một trong hai vị phó soái của "Tao
đàn nhị thập bát tú" có thơ
vịnh như sau:
Ngẫm
sự trần duyên khéo nực cười
Sắc không tuy bụi, hăy ḷng người.
Chày ḱnh một tiếng tan niềm tục
Hồn bướm ba canh lẩn sự đời
Bể ái ngàn trùng mong tát cạn,
Nguồn ân muôn trượng dễ khơi vơi
Nào nào cực lạc nào đâu tá?
Cực lạc là đây chín rơ mười!
Vua trao bài thơ
cho ni cô xem, ni cô chê hai câu "thực" thiếu ư
cảnh và sửa lại rằng:
Gío thông
đưa kệ tan niềm tục,
Hồn bướm mơ tiên lẩn sự đời.
Nhà Vua khen hay,
rồi đưa luôn nàng về cung. Nhưng tục
truyền, kiệu đi tới cửa Đại Hưng
th́ nàng chợt biến mất. Lấy làm lạ, Vua
liền sai dựng ở đó một cái lầu
gọi là Vọng tiên lầu để
lưu dấu người tiên.
***
***
Nhân dịp đầu năm
mới, Vua Lê Thánh Tông ăn mặc giả làm thường
dân ra phố chơi để xem xét t́nh h́nh dân chúng.
Đi tới đâu nhà Vua cũng thấy la liệt
những câu đối ca ngợi cảnh thái b́nh
thịnh trị, nên trong ḷng rất vui thích. Riêng nhà
nọ, chẳng treo đèn, kết hoa mà cũng
chẳng đối liễn ǵ hết. Vua rẽ vào
hỏi, chủ nhà trả lời rằng:
- Chả nói giấu ǵ Bác, nhà cháu làm cái nghề hèn
hạ quá, nên chẳng dám phô phang ǵ với ai cho thêm
tủi!
Vua ngạc nhiên, hỏi:
- Sao lại có nghề ǵ là nghề hèn hạ?
Chủ nhà thưa:
- Dạ, nhà cháu chỉ chuyên đi mót phân người
để bán thôi ạ!
Nghe xong, Vua cười nói:
- Nếu vậy nhà bác đây là sang trọng
bậc nhất, mà nghề của bác cũng là vẻ
vang bậc nhất. Câu đối của Bác nếu dán
lên cũng hay bậc nhất, việc ǵ mà lại kêu
là hèn!.
Rồi, Vua lấy giấy bút, đề giùm cho
một đôi câu đối như sau:
Ư, đất, nhung y, năng,
ư đảm thế gian nan sự,
Đề tam xích kiếm, tận thu thiên hạ nhân tâm.
Nghĩa là:
Khoác một áo bào, đảm
đang khó khăn thiên hạ
Cầm ba thước kiếm, tận thu ḷng dạ
thế gian
Khách qua
lại, nh́n thấy câu đối ai cũng kinh
ngạc xôn xao.
***
Khi c̣n là một chàng trai, một hôm
Lê Thánh Tông đi dạo trên bờ một con sông
đào ở vùng Thanh Hoá và t́nh cờ gặp một
cô gái đang vo gạo dưới sông. Mến
cảnh, mến người và cảm hứng chợt
đến, vị hoàng tử trẻ tuổi liền
đọc:
- Gạo trắng, nước
trong, mến cảnh lại càng thêm mến cả...
Nhưng cô gái vẫn thản nhiên
vo gạo cho đến khi xong đâu đấy
mới ngoái lại và đọc lên vế đối
của ḿnh:
- Cát lầm gió
bụi, lo đời đâu đấy hăy lo cho...
Lúc bấy giờ
đang thời buổi loạn ly, lời đối
rất chuẩn xác của cô gái như có ư nhắc làm
thân nam tử hăy lo việc lớn, để sức
trai mà cứu dân giúp nước...Không biết
lời đối đó của cô gái có tác dụng
đến đâu nhưng sau này dưới sự tŕ
v́ của Lê Thánh Tông đă trải qua những năm
tháng thái b́nh thịnh trị nhất trong lịch
sử các triều đại phong kiến Việt Nam.
***
Tết Nguyên đán.
Ở kinh thành, nhà nào nhà nấy đều treo
đèn kết hoa và dán đầy những câu đối
loè loẹt để mừng Xuân.
Tối ba mươi,
Vua Lê Thánh Tông giả làm người học tṛ,
đi chơi xem các câu đối ở phố phường.
Chợt qua cửa nhà một người đàn bà làm
nghề thợ nhuộm, thấy không có câu đối,
nhà Vua lầy làm lạ ghé vào hỏi. Người
đàn bà kêu là goá chồng, con trai đi học xa, nhà
Vua liền bảo lấy giấy bút và viết hộ
một câu đối như sau:
Thiên hạ thanh hoàng
giai ngă thủ,
Triều trung chu tử tổng ngô gia.
Dịch:
Xanh vàng thiên hạ
đều tay tớ,
Đỏ tía triều đ́nh bởi cửa ta.
Mấy ngày sau, ông
thượng thư họ Lương đi chầu,
qua nhà thợ nhuộm thấy câu đối có
khẩu khí như vậy th́ hoảng hốt vô cùng. Vào
triều, ông ta vội vă tâu ngay với Vua rằng nhà
ấy nhà nọ có ư muốn làm bá chủ thiên
hạ, cần phải cho người ḍ xét.
Lê Thánh Tông nghe
xong ph́ cười và nhận câu đối đó là
do chính tay ḿnh viết hộ, làm cho ông thượng
thư họ Lương bị một phen tưng
hửng. Nhưng rồi, để bù vào sự bẽ
bàng ấy, khi về nhà, ông thượng thư
họ Lương nghĩ rằng nhà thợ nhuộm mà
lại được thiên tử ngự giá đến,
chắc con cháu sau này sẽ giàu sang rất mực, bèn
đem ngay con gái ḿnh gả cho con trai nhà thợ
nhuộm.
|