Sáng ngày hôm đó tôi được mặc quần áo mới, vác cái cạt táp to gần nửa người và theo ba tôi đi học trường lớn.  Mà trường lớn thiệt, nhà ngang, dãy dọc, sân trước minh mông, có hơn mười cây cổ thụ, tàng rộng, lá xanh.  Từ cổng trường phải đi qua hai dãy nhà lớn mới tới sân chơi ở sau.  Các thầy giáo phụ trách lớp đều mặc một kiểu áo thụng đen, trước cổ cài một cái thẻ trắng không biết làm bằng gì.  Không có cô giáo.  Phải hơn tuần sau tôi mới biết trường tên là Institution Taberd, do các Frères (sau này gọi là các Sư huynh) dòng La Salle (La-San) điều khiển và giảng dạy.  Khi vào lớp, thầy và trò đều đứng, làm dấu thánh giá, đọc kinh xong học trò mới được phép ngồi xuống.  Bàn Frère ngồi đặt trên bục, giữa hai tấm bảng đen lớn. Tôi đã biết đọc, biết viết và làm toán, nên vào ngay lớp ba, nhưng vì không có đạo, nên rất bỡ ngỡ.  Lúc đầu phải ngó và tập theo các bạn hai bên.
 Học đến sáng ngày thứ bảy, thầy dạy lớp tôi là Frère Marcien, cho biết là "các trò có thể lên nhà thờ xưng tội."  Tôi cũng theo hai bạn ngồi kế bên lên nhà thờ ở từng cao nhứt trong dãy nhà ngang lớn.  Dũng, ngồi bên tay mặt tôi trong lớp, hỏi "mày có đạo không mà lên đây?" chừng đó tôi mới biết tôi chưa dính líu gì đến việc đi xưng tội.  Nhưng vẫn phải ngồi lại nhà thờ, chờ về chung với Dũng, vì sợ đi lạc.  Dần dà rồi tôi cũng biết là buổi sáng vô lớp đọc kinh Lạy Cha, xong đến kinh Tin Kính, kinh Cáo Mình, và kết với kinh Sáng Danh.  Ra chơi hay khi trở lại lớp chỉ đọc một kinh Kính Mừng.  Trưa lại, khi vào lớp đọc một kinh Lạy Cha và mười kinh Kính Mừng và cũng kết bằng kinh Sáng Danh.
 Học được gần một tháng, vào giờ thứ nhì chiều thứ sáu, các lớp Tiểu học lên nhà thờ "chầu Mình Thánh."  Lúc đó lớp chúng tôi đã được học hát bài "Dâng hoa," bắt đầu bằng câu "Chúng con bao xiết mừng..."  hát ngay khi bắt đầu lễ.  Trong buổi lễ, tôi thích nhứt lúc người phụ lễ rung chuông sau khi linh mục xông hương, và cả nhà thờ đều kính cẩn cúi đầu.  Lâu lâu lại lên nhà thờ vào buổi sáng, dự thánh lễ Mi-sa.  Trong năm học này tôi chẳng hiểu gì về thánh lễ, chỉ nhớ có rung chuông hai lần, và sau dó có người đi lên phía bàn thờ, quì gối, xong rồi đi trở xuống, người nào cũng nghiêm trang và yên lặng,
 Lúc đó trường còn theo chương trình bổn xứ theo Pháp (programme Franco-Indigène) nên lớp tôi học mang tên Cours Élémentaire 1, ngoài cửa lớp có ghi tấm bảng Lớp Ba 1 .  Hơn giữa năm học, mỗi tuần có một buổi học, Frère Marcien cho chúng tôi tập thi Sơ học yếu lược.  Có bài Ám tả với câu hỏi, xong làm hai bài toán đố, rồi trả lời các câu hỏi thường thức về sử ký, địa lý, vệ sinh, cách trí, và luân lý.  Tôi chỉ được dự mà không được xếp hạng, vì theo lời Frère Marcien, tôi chưa đủ tuổi nên chưa chắc được dự thi.  Ba tôi phải làm đơn xin miễn tuổi.  Qua tết tôi mới biết là sẽ được đi thi, và từ đó mới được dự vào việc xếp hạng. 
 Frère Marcien có cách dạy toán rất độc đáo.  Sau khi chúng tôi chép đầu đề bài toán, Frère cho chúng tôi đọc lại, và suy nghĩ một chút.  Xong, Frère bắt đầu từ câu hỏi của bài, cho chúng tôi viết vào tập "người ta muốn biết gì ?" thí dụ như
 số cây trồng quanh vườn ?
 = số cây trồng quanh nửa vườn X  2  (toán nhơn)
 số cây trồng quanh nửa vườn ?
 = số cây trồng theo chiều dài + số cây trồng theo chiều ngang  (toán cộng)
 số cây trồng theo chiều dài
 = chiều dài  /  khoảng cách giữa hai cây  (toán chia), biết được.
 số cây trồng theo chiều ngang
 = chiều ngang  /  khoảng cách giữa hai cây  (toán chia), biết được.
Tất nhiên là chúng tôi phải giải thích thêm là số cây từng chiều tính ra sẽ phải cộng thêm một (trồng cả hai đầu), trừ bớt một khi không trồng ở hai đầu), hay giữ nguyên, như khi  trồng giáp vòng vườn.  Và từ những cái biết được đi dần lên để tính cái cần phải biết.  Lên trung học, tôi mới biết đó là cách giải toán theo Đại số học.
 Đến kỳ thi, chúng tôi phải đi đến trường Tiểu học Đa Kao trên đường Albert Premier, sau đổi lại là đường Đinh Tiên Hoàng, để dự thi.  Có lẽ vì còn quá nhỏ để biết lo, sợ, nên chúng tôi đi thi mà cứ dửng dưng như đi chơi, không hề nghĩ đến chuyện đậu rớt.  Tôi chỉ nhớ là dường như mấy bạn cùng đi thi trong lớp tôi đều đậu.  Đến ngày bãi trường có lễ phát phần thưởng, và tôi đưọc giải nhứt về toán.  Mỗi học trò đều được một quyển Palmarès, có hình chụp chung từng lớp, có ghi tên người được giải danh dự, ba người đứng đầu lớp, và những người được giải nhứt từng môn học.  Trong những trang đầu có ghi lại các diễn biến quan trọng trong năm học, hình chụp Frère directeur (Sư huynh hiệu trưởng), các dịp du ngoạn của học sinh, vân vân.  Mỗi năm, ba tôi đều lấy quyển Palmarès tôi đem về, đưa ra tiệm để đóng bìa da, gáy có in chữ  mạ vàng, và khi lấy về, trân trọng cất vào tủ sách.
 Bãi trường từ đầu tháng 7, đến đầu tháng 9 mới đi học lại.  Tiếng là nghỉ hè, nhưng miền Nam dường như không có hè, dù nhạc sĩ Hùng Lân trong khoảng thời gian đó đã cho trời hồng hồng và ngàn phượng rung nắng ngoài sân,  nên học trò chúng tôi phải vác về nhà một cuốn tập đề Bài làm trong kỳ nghỉ bằng tiếng Pháp Devoirs de vacances.   Thành ra cứ sáng sáng, sau khi Đài Phát thanh hát chào Quốc ca xong là Má chúng tôi gọi anh em tôi lại, ngồi vào bàn, mở tập ra, làm bài, học bài, theo đề mục đã ghi trong cuốn tập Bài làm trong kỳ nghỉ.  Và năm nào cũng thế cho hết khi học tiểu học.

 

Tựu trường tôi lên lớp Ba 2 (tức Cours Élémentaire 2).  Ba tôi giải thích là học như thế, khi học xong tiểu học, học trò đã 17, 18 tuỗi, phải lo đi làm việc, kiếm sống và lập gia đình.  Nhà nước Pháp đâu có muốn dân mình học lên cao, chỉ cần có người biết đọc, viết chút ít tiếng Pháp để làm cho họ.
 Lớp tôi học với Frère Apollinaire.  Frère rất hoạt động.  Mỗi đầu tháng, chúng tôi phải đem nộp hai cuốn sách tiếng Việt để làm thư viện lớp, đặt trong một cái thùng cạt tông cũ đựng sữa.  Rồi vào ngày thứ năm, chúng tôi theo thứ tự từng bàn lên lựa một quyển, ghi tên vào sổ thư viện, mượn sách về đọc trong tuần.  Cứ thế tiếp tục cho đến đầu tháng sau, lấy sách của mình về và nộp sách mới cho thư viện lớp.  Nhờ thế mà tôi được đọc vài ba quyển sách hay, đến giờ còn nhớ như "Ba ông tướng đi tản cư" và "15 ngày trên băng tuyết" .  Frère Apollinaire còn phụ trách hội Nghĩa sĩ Chúa Hài đồng.  Tôi nghe lời Dũng, xin vào hội, được phát khăn quàng xanh, viền trắng, và sáng thứ bảy đi họp.  Tôi giấu không cho ba, má tôi biết, nhưng ba tôi cũng biết tôi vô hội.  Có điều là không bị la rầy, và ba tôi chỉ dặn, "làm gì thì làm, nhưng phải ráng lo học cho giỏi" .
 Vì có chân trong hội Nghĩa sĩ, chiều thứ năm thay vì ở nhà, tôi được vào trường, dự các trò chơi như hướng đạo.  Trong lớp Ba 2 có một nửa chưa thi Sơ học yếu lược, phải lo học thêm để đi thi.  Tôi ở trong nhóm còn lại và được chọn vào toán múa khoảng 25 trò của ba lớp Ba 1, Ba 2 và lớp nhì.  Vào dịp Giáng sinh đọc kết quả thi Lục cá nguyệt đầu, chúng tôi múa bài  "Mừng Xuân,"  và hôm lễ bãi trường múa bài "Rừng hương" câu hát đầu tiên như là "Ngàn thông reo ca trên đồi thông ..."
 Ở lớp Ba 2, chúng tôi học tiếng Pháp nhiều hơn.  Sách do một Frère người Pháp rất rành tiếng Việt, năm đó làm Préfet (Giám học) tiểu học soạn.  Mỗi bài học có phần ngữ vựng Pháp, Việt độ mươi, mười lăm chữ, phần đặt câu ngắn, bài đọc ngắn, văn phạm, lúc đầu chỉ có học chia động từ, đến giữa sách mới có học về danh từ, tĩnh từ ...  Bài đầu tiên học Bonjour Monsieur   là Chào ông, Bonjour Madame là Chào bà ... nhưng không có Chào cô !   Tôi sợ và ghét nhứt hai phần chót trong mỗi bài gồm Version (dịch Pháp văn ra Việt văn) và Thème (dịch Việt văn ra Pháp văn).  Không biết có phải là "ghét của nào trời trao của nấy" không, mà hai mươi mấy năm nay, tôi đã phải phụ trách dịch Anh, Pháp, Việt.
 Hoạt động trong hội Nghĩa sĩ, chúng tôi tập làm báo thông tin trong hội và cách in báo bằng xu xoa.  Xu soa nấu chảy ra, đổ vào khuôn cở trang giấy tập, để nguội cho đông lại.  Trang chính viết bằng mực tím, đặt lên trên mặt xu xoa, để cho mực thấm.  Gỡ ra thấy trên xu xoa có chữ, lấy giấy trắng ép lên, chữ chuyền qua giấy này, đọc cũng rõ.   Nhưng in chỉ được mươi tờ thì phải bóp vụn xu xoa ra, nấu lại và làm lại từ đầu.  Sau này lớn lên, khi in Ditto, cũng ra nét mực màu tím như thế, nhớ lại những hồi quây quần in xu xoa, khó quên lúc nhỏ.
 Trường Taberd, ở phần tiểu học, ngoài ban theo chương trình nửa Pháp nửa Việt chúng tôi còn có ban học chương trình tiểu học Pháp thuần túy, mang tên Section française, theo chương trình áp dụng bên Pháp.   Các lớp ban này ở từng trệt dãy nhà sau, bên kia sân chơi.   Mặt sau là tường gạch cao, ngăn với đường Lagrandière, sau gọi là Gia Long.  Bên ban Pháp, không có hội Nghĩa sĩ, mà có hội Coeur vaillant tức Hùng tâm.  Hội này lúc đó do Frère Firmin trông coi, mỗi sáng thứ năm vào giờ ra chơi, có bán sách hình ra hàng tuần như  Coeur Vaillant, Tintin, Spirou (và Fantasio), và các sách in thành từng tập truyện của Tintin, Pat'A'pouf, Red Ryder, Hopalong Cassidy, Buck Roger và các phi công Mỹ ...  Nhờ thế mà tôi được làm quen với các phi cơ loại Bearcat, Hellcat, P51 Mustang, Zero, Messerschmitt ...  Tôi không có tiền ăn quà nên chỉ qua hội quán Coeur vaillant xem ké sách.  Sau này lớn lên, mua Astérix và Obélix, cùng Lucky Luke, và Tintin, xem lại thấy cũng còn hay, vui nhứt là khi đi dọc bờ sông Seine, tìm được trong các quán sách nhỏ, những quyển Tintin xưa, cũ, bìa dày vẫn lành lặn và còn đầy đủ trang.

 

Khi lên lớp nhì, Cours Moyen, dường như có thay đổi chương trình học vì chỉ có một lớp Nhì chứ không có Nhì 1, Nhì 2 như các năm trước.  Chúng tôi học với Frère Léopold.  Frère viết chữ rất đẹp, và rất lo cho học trò.  Chúng tôi học Giáo lý nhiều hơn và thường được Frère Roger, giám học mới, đến giảng về Cựu ước, kể chuyện Môi Se, 12 bộ tộc Ít ra ên, và các tiên tri người Do thái cũng như vua Solomon, vua David và anh hùng Samson.  Chúng tôi mỗi ngày đều có giờ học Sách phần của địa phận Sài gòn và mỗi kỳ thi đều có thi phần Giáo lý. 
 Thường vào sáng thứ bảy hàng tuần, Frère Roger đến từng lớp.  Khi ông vào, Frère Léopold gỏ thước xuống bàn, cả lớp đứng lên chào.   Frère Roger ngồi vào ghế và bắt đầu gọi tên từng người theo hạng thứ trong lớp và phát sổ điểm hàng tuần.  Chúng tôi phải đem sổ điểm về nhà cho cha mẹ ký tên.  Chỉ có hai môn là Luân lý (Morale) và Chuyên cần (Application) tính trên 20 là không cộng vào điểm xếp hạng và thường ai nấy cũng được 20/20.   Cứ độ sáu, bảy tuần là có thi, đợt đầu là bán tam cá nguyệt, kêu điễm xếp hạng trong lớp, đợt kế là thi tam cá nguyệt.   Khi có kết quả kỳ thi này, tất cả học sinh trong ban tiểu học tập họp ở nhà chơi, ngồi theo lớp, trên các băng ghế dài, chờ nghe kêu điễm, xếp hạng, không khí rất long trọng và trang nghiêm.
 Frère Léopold nói được tiếng Anh nên có liên lạc với phòng thông tin Anh hoặc Mỹ, nhờ đó chúng tôi thường được xem chiếu phim hoạt họa trong lớp.  Tôi học thêm được chữ  The End là Hết, với chữ T viết như chữ J của Pháp.  Chúng tôi thích nhứt phim về chích ngừa, vẻ hồng huyết cầu, bạch huyết cầu đấu với vi trùng bệnh, khi gần thua, được thuốc ngừa tăng viện, giúp hồi phục sức lực, đánh đuổi vi trùng bệnh ra ngoài.  Có xe tăng màu đỏ, màu xanh đánh xe tăng vi trùng bệnh màu đen, máy bay, súng lớn, súng nhỏ, súng máy gắn trên xe mô tô, đủ hết.
 Thời gian này, hàng tháng, trường có tổ chức chiếu phim vào chiều thứ năm, vé vào cửa là 5 đồng.  Thường chiếu phim Charlot, Zorro bắn súng hay đánh kiếm, phim Tarzan, phim Les trois mousquetaires ... Có lần chiếu phim Le capitaine courageux kể về đời sống người đi biển, chuyện rất thương tâm và cảm động.  Phim thường nói tiếng Pháp, những trò trong lớp chúng tôi  nghe chữ được, chữ mất, thường đoán già về cốt chuyện, và chỉ mê say theo dỏi ông đóng tuồng, tức kép thủ vai chánh.  Năm học lớp nhì có thể nói là không mấy sôi nổi, tuy ngoài việc học, tôi vẫn tham gia hội Nghĩa sĩ.
 Học trường Taberd được ba năm tôi mới biết là có bạn cùng lớp bị điểm trung bình kém, cuối năm không được đương nhiên lên lớp trên, mà phải học hè và thi lên lớp vào khoảng hai tuần trước khi bắt đầu niên học mới.  Thi đậu mới lên lớp, còn rớt thì phải học lại.   Năm học lớp nhì, tôi chơi thân với Phước, và Phước phải thi để lên lớp nhất.  Phước may mắn được lên lớp, nhưng cho biết trong số 12 người cùng thi với Phước, chỉ có năm người đậu.  Tôi không rỏ mỗi niên học có bao nhiêu học sinh phải ở lại lớp củ, và cũng không rỏ sự hiệu nghiệm của việc bắt học sinh ở lại, học thêm một năm lớp củ.  Tôi chỉ nhớ là Phước khi lên Trung học, học rất giỏi, năm nào cũng có phần thưởng.
 Đến năm này tôi cũng được biết là trường thu học phí rất cao, lại đóng từng tam cá nguyệt, tức là tiền học thu từng ba tháng một.  Thành ra học sinh phần lớn đều là con nhà giàu, tan học ra hơn một nửa học sinh các lớp nhỏ có xe hơi và tài xế đón.  Ba tôi làm việc ở Sở hành chánh số 6 (sau này là Bộ Kinh tế, thời Đệ nhất Cng hòa) cách trường khoảng bốn trăm thước, nên tan học tôi đến đó, chờ ba tôi chở về.  Tôi nhớ cũng có lúc Cậu 12 tôi, sáng, trưa ngày bốn bận, đưa đón tôi đi học, chở tôi bằng xe đạp.  Về học phí, sau này tôi  biết là trong tiền học hai học sinh trường Taberd, sau mọi chi phí thì nhà trường có  dư  tiền để dạy miễn phí một học sinh nghèo ở một trường Nghĩa Thục của Dòng.  Đó là cách chia sẻ để bớt bất công xã hội, theo đường hướng và tôn chỉ của Thánh Gioan La-San, Sư huynh sáng lập Dòng.

 

Lên lớp Nhứt tức Cours Supérieur chúng tôi cảm thấy mình lớn hơn, có trách nhiệm và biết lo nghĩ đến kỳ thi Tiểu học vào cuối năm.  Frère Adolphe dạy chúng tôi.  Toán khó hơn, chính tả và luận văn cũng khó hơn.  Riêng có môn Compte rendu de lecture, Frère Adolphe đọc một bài bằng tiếng Pháp hoặc tiếng Việt, dài chừng 300, 400 chữ.  Chúng tôi ngồi chăm chỉ nghe vì Frère chỉ đọc một lần.  Khi đọc xong, chúng tôi phải viết lại những gì còn nhớ về bài đã đọc, thường thì phải tóm lược ý chính, chớ không chép lại nguyên câu.  Có khi tôi cũng không hiểu bài đọc đó nói về cái gì.  Những lúc như thế thì khó mà viết lại được. 
 Frère Adolphe cho chúng tôi học ngữ vựng Pháp theo chuyên đề mà Frère gọi là Vocabulaire par centre d'intérêt.  Nhờ đó mà chúng tôi biết thêm vừa tiếng Pháp vừa tiếng Việt nhiều chữ mới hoặc xa lạ với chúng tôi như then, chốt cửa, bản lề, đinh tán, cây song hồng, búa, kềm, cây xà beng vân vân  Chúng tôi còn học thêm về canh nông, cách trí, cách trồng đậu, trồng khoai, hay các chứng bệnh thương hàn, sốt rét vàng da, đậu mùa.
 Chúng tôi đã lớn nên không dự vào ban múa.  Năm đó cả lớp tập hát và được đến Đài Phát Thanh Sài Gòn thâu thanh bài hát về Giáng sinh với câu  "Đêm đông lạnh lẽo Chúa sinh ra đời."   Đến ngày lễ Giáng sinh đón nghe phát thanh bài hát và lời giới thiệu "do học sinh lớp Nhứt trường Taberd đồng ca," cũng thấy nở lỗ mũi một chút.
 Frère Adolphe cao lớn con, ông có vẻ thích kỷ luật và trật tự.  Trong giờ rảnh rỗi, ông kể cho chúng tôi nghe các trận chiến oanh liệt của Hải quân Đức, từ chiến trận Coronel đến Falkland, qua Rio de la Plata ...  Frère thích các chiến công của chiếc tàu  chiến Emden, giả dạng thuyền buôn đi bắt các thương thuyền Anh quốc.  Lúc đó trong lớp vẫn có nghe nói là Hitler còn sống, trốn ở Nam Băng Dương và dĩa bay là khí cụ thám thính của Hitler.
 Trong năm học này, trường tổ chức cho vài ba lớp đi chơi xa.  Thật ra, chỉ xa đối với chúng tôi lúc đó, vì chúng tôi đi lên trường Mossard, cũng của Dòng các Sư huynh, ở Thủ Đúc.   Xe nhà binh Pháp đến trường đón, chạy ngang qua chợ Bà chiểu,  qua Bình hòa, trực chỉ dường như là Quốc lộ 1, qua cầu Bình lợi, cầu Gò dưa, ngang chợ Thủ đúc, quẹo  mặt, chạy một đoạn nữa là đến.  Dường như khoảng cách chỉ có 15 hay 20 cây số, nhưng đi gần một tiếng đồng hồ mới tới.  Trường Mossard có hai cái đặc biệt mà trường Taberd không có, đó là sân đá banh, dài, rộng, cỏ xanh, hai đầu sân có cột gôn gắn lưới, và sau đó là hồ bơi.  Do đó chúng tôi rất mê.  Giờ nhớ lại, mỗi lớp gần 60 học sinh, chạy chơi xong rồi đi tắm, hồ bơi rộng và một đầu khá sâu, thế mà chỉ có một Sư huynh trông coi.  Công việc quả thật nặng nhọc, nhưng lúc nhỏ, ham chơi, chúng tôi đâu có để ý.
 Qua Tết ta, lớp chúng tôi bắt đầu làm đơn ghi danh thi Tiểu học.  Đơn viết tay, trên mẫu giấy dài, kèm theo khai sinh và giấy chứng nhận của trường.  Tất cả được ghim lại bằng kim gút ở góc trên, bên trái, mũi nhọn của kim phải chỉa xuống phía dưới, và đầu kim không được nằm gần lề giấy dưới hai phân !  Chúng tôi cũng được thi thử, dùng giấy thi có phách như khi đi thi thiệt.  Nhờ thế mà vào trường thi, cũng trường Tiểu học Đa Kao,  chúng tôi không bị bỡ ngỡ.  Trong kỳ thi này chúng tôi thi toàn tiếng Việt, xong có thể thi một bài ám tả tiếng Pháp, trả lời bốn câu hỏi liên quan đến bài và làm một bài luận ngắn.  Nếu được trên trung bình, trong văn bằng tiểu học sẽ có ghi chú "Avec mention française."
 Hơn một tháng sau khi có kết quả Tiểu học, một số bạn cùng lớp tôi ghi tên thi vào  lớp Đệ Thất trưòng công.  Riêng tôi, ba tôi muốn tôi vẫn theo học trường Taberd, lên lớp Sixième, chương trình Pháp.  Tôi theo học trường Taberd cho tới khi xong Tú tài 2 ban Toán.  Trong hai năm chót ban Trung học, có lẽ vì ở nội trú và đã theo học lâu năm nên tuy không có đạo, tôi vẫn được chọn giúp lễ Misa, và phụ lễ Chầu Mình Thánh.  Mỗi lần nắm chuông lắc leng keng, tôi vẫn nhớ ngày còn ngồi dãy ghế đằng sau, kính cẩn cúi đầu khi nghe tiếng chuông.  
 So với các trường khác ở Sàigòn lúc đó, trường Taberd thuộc vào loại lớn, nhưng người ta biết đến trường vì kỷ luật trường rất nghiêm.   Giờ vào lớp, giờ ra chơi, lúc nào học trò cũng xếp hàng ngay ngắn, tử tế, và nhanh chóng.   Đi vào lớp theo hàng, trật tự, và giữ im lặng.  Học trò phần lớn đều siêng học, trong lớp không nói chuyện, mà chú ý nghe lời giảng.   Mỗi Sư huynh đều có một cây roi mây dài hơn một thước rưỡi, để kế bên bàn, nhưng thường dùng để dương oai, nhắc nhở học trò giữ kỷ luật, chớ ít khi dùng để đánh.   Phạm lỗi nhỏ như nói chuyện hay lơ đãng trong lúc Sư huynh giảng bài thì bị quỳ gối sau bảng đen từ 10 phút đến nửa giờ.  Một vài trò nghịch ngợm, quấy phá quá,  hay đánh lộn hoặc không thuộc bài nhiều lần thì bị consigne (cấm túc), phải mang giấy phạt về nhà cho cha mẹ ký tên, rồi chiều thứ bảy trở vô trường vào lúc 3 giờ, trình diện Frère coi nhóm bị phạt, được giao một bài phải học thuộc lòng, hoặc chép phạt, cho đến 5 giờ mới được về.  Khi bị ba hay bốn lần consignes thì sẽ bị blâme, tức là bị gọi ra chịu khiển trách trước cả trường.  Nhưng trong suốt thới gian học Taberd, từ tiểu học cho đến hết trung học, tôi chỉ thấy có một ngưới bị blâme.

 

Tháng 11 năm 2002, khi sang Pháp, tôi được dự bữa cơm gây quỹ do nhóm Chim én tổ chức để lấy tiền giúp trường học cho trẻ em nghèo, do Sư huynh Désiré (một cựu hiệu trưởng trường Taberd) gây dựng ở Cái Nhum.  Ban tổ chức có chiếu vài âm bản hình trường Taberd, tuy vẫn còn vẻ đồ sộ, nhưng nét điêu tàn vì thiếu bảo trì và chăm sóc vẫn có thể nhận được.  Nhìn lại hình ảnh trường cũ, kỷ niệm xưa vẫn còn âm trong tâm tưởng.  Khi nghĩ đến nền giáo dục đang gặp khó khăn bên nhà, tôi không khỏi ngậm ngùi.  Ai đó có thể mơ làm Quang Trung, mang về cho đất nước một mùa Xuân lớn,  tôi chỉ mong sao bên nhà có một Gioan La-San, mang ánh sáng hiểu biết đến với các em thiếu nhi, trai cũng như gái, để các em có một tương lai sáng sủa hơn.