|
Nguyễn Du tự là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên,
biệt hiệu là Hồng Sơn lạp hộ, người
xă Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Nghệ Tĩnh.
Là ḍng dơi trâm anh thế phiệt: cha là Xuân Quận Công
Nguyễn Nghiễm, từng làm tới Tể Tướng
triều Lê mạt; mẹ là người vợ
thứ ba, nhũ danh Trần Thị Tần người
Kinh Bắc; anh là Toản Quận Công Nguyễn
Khản cũng làm tới Tham Tụng, Thái Bảo trong
triều.
Sinh ra trong một gia đ́nh quan lại, có truyền
thống văn học, năng khiếu thơ văn
của Nguyễn Du sớm có điều kiện
nảy nở và phát triển. Từ nhỏ ông đă
nổi tiếng thông minh dĩnh ngộ. Năm 1783,
Nguyễn Du thi hương đậu Tam Trường.
V́ lẽ ǵ không rơ, ông không tiếp tục thi lên
nữa.
Năm 1789, Nguyễn Huệ kéo binh ra Bắc, đại
thắng quân Thanh. Nguyễn Du, v́ tư tưởng
trung quân phong kiến, không chịu ra làm quan cho nhà Tây
Sơn.
Năm 1802, Nguyễn Ánh lật đổ Tây Sơn
Nguyễn Quang Toản, vời Nguyễn Du ra làm quan; ông
từ măi mà không được nên miễn cưỡng
tuân mệnh. Năm 1805, ông được thăng
Đông Các điện học sĩ, tước Du
Đức Hầu. Năm 1813, thăng Cần Chánh
điện học sĩ, được cử làm Chánh
Sứ đi Trung Quốc. Sau khi về nước, năm
1815, ông được thăng Lễ Bộ Hữu
Tham Tri.
Đường công danh của Nguyễn Du với nhà
Nguyễn chẳng có mấy trở ngại. Ông thăng
chức nhanh và giữ chức trọng, song chẳng
mấy khi vui, thường u uất bất đắc
chí.
Theo Đại Nam Liệt Truyện: "Nguyễn Du là
người ngạo nghễ, tự phụ, song bề
ngoài tỏ vẻ giữ ǵn, cung kính, mỗi lần vào
chầu vua th́ ra dáng sợ sệt như không biết
nói năng ǵ...''
Năm 1820, Minh Mạng lên ngôi, cử ông đi sứ
lần nữa, nhưng lần này chưa kịp đi
th́ ông đột ngột qua đời.
Đại Nam Liệt Truyện viết: "Đến
khi đau nặng, ông không chịu uống thuốc,
bảo người nhà sờ tay chân. Họ thưa
đă lạnh cả rồi. Ông nói "được"
rồi mất; không trối lại điều ǵ."
TÁC PHẨM TIÊU BIỂU
Ngoài Truyện Kiều nổi tiếng ra, Nguyễn Du c̣n
để lại
- Văn Tế Thập Loại Chúng Sinh
- Văn Tế Sống Hai Cô Gái Trường Lưu
- Thác Lời Trai Phường Nón (bằng chữ Nôm)
và ba tập thơ chữ Hán:
- Thanh Hiên Thi Tập,
- Nam Trung Tạp Ngâm, và
- Bắc Hành Tạp Lục.
ĐOẠN TRƯỜNG
TÂN THANH (Truyện Kiều)
Kiệt tác của đại thi hào Nguyễn Du là
một truyện thơ nôm viết bằng thể
lục bát, dựa theo tác phẩm Kim Vân Kiều
truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, Trung Quốc, gồm
3.254 câu thơ.
Hàng trăm năm qua, Truyện Kiều đă sống
chan hoà trong đời sống của toàn dân tộc.
Không riêng ǵ Văn học Việt Nam, mà trong Văn
học thế giới cũng hiếm có tác phẩm nào
chinh phục được rộng răi t́nh cảm
của đông đảo người đọc,
từ già đến trẻ, từ người có
học đến quần chúng b́nh dân trước
đây phần lớn bị thất học, như
Truyện Kiều.
Sở dĩ như thế là v́ ngoài nội dung phong phú
và sâu sắc của nó, Truyện Kiều c̣n là
một tác phẩm chứa đựng tinh hoa của ngôn
ngữ dân TỘC.
Ở
TRUYỆN KIỀU, NGÔN NGỮ BÁC HỌC VÀ NGÔN
NGỮ B̀NH DÂN đă kết hợp với nhau,
bổ sung cho nhau và phát huy cao độ những
mặt tích cực của nó. Một trong những thành
công khác về mặt nghệ thuật của
Truyện Kiều là sự tài t́nh của nhà thơ
trong cách sử dụng điển cố, điển
tích. Hơn 100 điển tích được cập
nhật trong chuyên mục này sẽ giúp bạn đọc
hiểu thêm về tác phẩm Truyện Kiều cũng
như ng̣i bút tài hoa của nhà thơ Nguyễn Du.
NHẬN XÉT
VỀ NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU
Tiên Phong Mộng Liên Đường Chủ Nhân:
"... Xem chỗ giấc mộng đoạn trường
tỉnh dậy mà căn duyên vẩn gỡ chưa
rồi; khúc đàn bạc mệnh gảy xong mà oán
hận vẩn c̣n chưa hả, th́ dẩu đời
xa người khuất, không được mục kích
tận nơi, nhưng lời văn tả ra h́nh như
máu chảy ở đầu ngọn bút, nước
mắt thắm ở trên tờ giấy, khiến ai
đọc đến cũng phải thấm thía
ngậm ngùi, đau đớn như đứt
ruột. Thế th́ gọi tên là Đoạn Trường
Tân Thanh cũng phải."
"Ta nhân lúc
đọc hết cả một lượt, mới
lấy làm lạ rằng: Tố Như tử dụng
tâm đă khổ, tự sự đă khéo, tả
cảnh đă hệt, đàm t́nh đă thiết,
nếu không phải có con mắt trông thấu cả sáu
cơi, tấm ḷng nghĩ suốt cả ngh́n đời,
th́ tài nào có cái bút lực ấy...''
Phong Tuyết chủ nhân: "Đem bút mực tả
lên trên tờ giấy nào những câu vừa lâm ly,
vừa ủy mị, vừa đốn tỏa, vừa
giải thư, vẽ hệt ra người tài
mệnh trong mười mấy năm trời, cũng
là v́ cái cảnh lịch duyệt của người
ấy có lâm ly, ủy mị, đốn tỏa,
giải thư, mới có cái văn tả hệt ra như
vậy...''
Phạm Quỳnh: "Truyện
Kiều c̣n, tiếng ta c̣n; tiếng ta c̣n, nước
ta c̣n...''
Dương Quảng Hàm: "trên từ các bậc văn
nhân thi sĩ, dưới đến các kẻ thường
dân phụ nhụ, ai cũng thích đọc, thích ngâm
và thuộc được ít nhiều...''
Ca dao:
Đàn ông
chớ kể Phan Trần
Đàn bà chớ kể Thúy Vân Thúy Kiều...
Huỳnh Thúc Kháng: "(Truyện Kiều) về
mặt mỹ thuật rơ là cực tốt, mà ở
trong đựng những vật có chất độc...''
Georges Boudared:
"Few poets in
the world have been able to acquire a profound resonnance among their
people like Nguyễn Du in Việt Nam. His Tale of Kiều is a
classic of Vietnamese literature, but a kind of classic that is well-known
to all people without exception"
Ít nhà thơ trên thế giới có khả năng
đạt được tếng vang sâu đậm
trong dân chúng của ḿnh như Nguyễn Du ở
Việt Nam. Truyện Kiều của ông là cuốn sách
kinh điển của văn chương Việt Nam nhưng
là một thứ kinh điển mọi người
đều biết không một ngoại lệ nào.
|