|
Đặng Trần Côn tiên sinh người làng Nhân
Mục (tục gọi làng Mọc) huyện Thanh Trà,
tỉnh Hà Đông.
Tiên sinh sinh đời Lê Dụ Tông, trong buổi
Trịnh Cương xưng chúa, cầm quyền, phong tước
An Đô Vương. Lúc bấy giờ trong thành Thăng
Long thường có hỏa hoạn có lệnh cấm
lửa. Nhưng tiên sinh hiếu học là người
hiếu học nên phải đào hầm chong đèn mà
học suốt canh khuya.
Tiên sinh ưa ngâm vịnh, nghe bà Đoàn Thị Điểm
hay chữ, hay thơ, bèn làm một bài thơ đến
yết kiến bà. Bà xem thơ, cười mà bảo
rằng: nên học thêm sẽ làm thơ. Tiên sinh
lấy làm thẹn, về ra sức nghiên tinh đàn
tứ. Về sau tiên sinh thi đỗ chức Hương
Cống (cử nhân) và vẫn chăm học, tay không
hề rời quyển sách.
Đời niên hiệu Cảnh Hưng (1740-1786) đời
Hậu Lê gặp buổi binh cách, lính thú đi chinh thú
nhiều nơi, đã diễn nên lắm nỗi
biệt ly đau đớn, tiên sinh xúc cảm làm bài
"Chinh Phụ Ngâm", theo thể thơ xưa
(Cổ nhạc phủ) từ điệu thanh tao và phiêu
dật lâm ly. Tiên sinh đem đưa ông Ngô Th́i Sĩ.
Ông Sĩ đọc xong rất thán phục mà nói
rằng: "Như bài này th́ đă áp đảo
được lăo Ngô này rồi".
Sau tiên sinh lại đưa cho bà Đoàn Thị Điểm
xem. Bà khen hay và đem diễn Nôm, điệu song
thất lục bát. Làm xong, bà đưa cho tiên sinh xem.
Tiên sinh tỏ ra kính phục tài miệng gấm ḷng
thêu của bà, chịu tôn bà làm bậc sư bá.
Bài "Chinh Phụ Ngâm" truyền tụng khắp
trong nước, lan đến bên Tàu, cũng phải
khen tài thanh-nghệ-luật của tiên sinh. Quả
thật như vậy, thơ tiên sinh cổ thể,
cận thể đă học đúng đủ các phép,
cho nên thi phái đời Hâu Lê nhờ tiên sinh d́u
dắt mà chấn hưng nhiều.
Về sau tiên sinh làm chức Huấn Đạo rồi
lần hồi thăng đến chức Ngự Sử
Đài. Tính tiên sinh rất khoáng dật, thích ngao du
với trăng gió rượu trà. Ngoài bài "Chinh
Phụ Ngâm", c̣n lắm bài thơ phú khác, như
"Tiêu Tương Bát Cảnh", "Trương Hàn
Tư Thuần Lư", "Trương Lương
Bố Y", "Khấu Môn Thanh",...
|