|
Nữ kiệt triều Tây Sơn, vợ
danh tướng Trần Quang Diệu, cháu
thái sư Bùi Đắc Tuyên, quê
làng Xuân Hòa, huyện Bình Khuê, tỉnh
Bình Định.
Bà là vị anh thư đã cùng chồng
hết lòng hết sức giúp nghĩa
quân Tây Sơn chống nhau với quân Nguyễn
ánh hơn 10 năm, chiến đấu cực
kỳ dũng cảm.
Tháng giêng năm Nhâm Tuất 1802 bà chỉ
huy 500 quân thuộc hạ góp mặt trong trận
đánh Lũy Trấn Ninh , dưới quyền
vị Thống lãnh chư quân là Nguyễn
Quang Thùy, và vị Tư lệnh cánh quân
tiên phong là Nguyễn Văn Kiên.
Trong trận này bà tấn công địch
quyết liệt, khiến quân Nguyễn Ánh hết
sức khiếp sợ.
Sang tháng 3, sau mấy phen cùng chồng lo chiêu
quân để toan gầy dựng lại nghiệp
Tây Sơn đã nghiêng đổ, hai vợ
chồng đều bị bắt tại huyện
Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, rồi bị
đem hành hình.
Về cái chế của bà, theo Thiên Nam nhân
vật chí và hầu hết các tư
liệu khác đều dựa vào
đấy mà cho bà bị lăng trì,
đốt cháy cả thi hài. Lại có
thuyết, theo tư liệu của giáo sĩ
De La Bissachère, bà và người con
gái bị hành hình bằng cách
cho voi dày ngựa xé, và bà đã
tỏ ra can đảm phi thường trước
sự trả thù tàn bạo và vô nhân
đạo ấy của Nguyễn Ánh. Trước
khi bà ra hành hình, bà quấn quanh người
nhiều lớp vải giữ chặc thân
thể.
Hiện nay, dãy gò Xuân Hòa là nơi
bà tập luyện đàn voi chiến, mặc
dù đã bị phá vỡ thành ruộng,
song vẫn còn di tích.
Công luận bình phẩm, hầu hết
đều khen ngợi oai danh và tiết
tháo của bà.
Người đời sau có vịnh thơ:
Vận nước đang xoay chuyển
Quần thoa cũng vẫy vùng
Liều thân lo cứu chúa
Công trận quyết thay chồng.
Khảng khái khi lâm nạn!
Kiên trinh lúc khốn cùng
Ngàn thu gương nữ liệt
Gương sáng hãy soi chung.
|