Giấc Mộng Ðêm Hè - Shakespeare

Tiểu sử Shakespeare

Loại kịch: Hài Kịch

Thời điểm của vở kịch: thời cổ xưa

Địa điểm: kinh thành Athens, Hy Lạp.

Lần đầu tiên trình diễn: 1595/96

Lần đầu tiên xuất bản: 1600.

Oberon: vua của các thiên thần

Titania: hoàng hậu cai quản các tiên nữ

Puck: tiểu yêu tinh quái, làm theo lệnh của vua Oberon

Peaseblossom, Moth, Cobweb, Mustardseed: các nàng tiên nhỏ, đệ tử của Titania.

Hermia: thiếu nữ yêu Lysander nhưng bị cha bắt đính hôn với Demetrius.

Helena: thiếu nữ yêu Demetrius nhưng không được yêu lại.

Lysander và Demetrius: hai thanh niên cùng yêu Hermia.

Egeus: cha của Hermia

Theseus: bá tước của kinh thành Athens.

Nick Bottom, Quince, Snug, Flute, Snout, Starveling: thuộc một nhóm công nhân

của kinh thành Athens, ưa thích đóng kịch.

Vào tháng 7 tại nước Hy Lạp, thời tiết bất thường. Trời mưa tầm tã, làm ngập úng cánh đồng, làm hư thối mùa màng. Trong thế giới thần tiên, hẳn phải có điều chẳng lành. Thực ra, đã có mối bất hòa giữa vua và hoàng hậu của các thiên thần về sự việc ai là người trông nom một đứa bé. Do sự cãi nhau này, mưa tiếp tục đổ xuống và ít có hy vọng mưa ngừng rơi vào ngày lễ cưới của Bá Tước Theseus.

Bá Tước Theseus sẽ làm lễ thành hôn vào buổi tối Ngày Giữa Hè và các công dân của kinh thành Athens không còn quan tâm tới điều gì khác hơn là thời tiết, bởi vì đây là trở ngại chính của ngày vui của họ. Trong số các người trẻ tuổi của kinh thành này, có nàng Hermia tóc đen, đang yêu thương chàng thi sĩ mơ mộng tên là Lysander. Chàng trai này cũng yêu nàng và cả hai người đã hứa hẹn sẽ kết hôn với nhau. Nhưng cha của nàng Hermia lại có ý kiến khác. Ông Egeus bảo con gái: “Chọn người chồng cho con là thuộc quyền của cha. Và cha đã chọn Demetrius, anh chàng này cũng quý phái một chút như chàng Lysander và hơn nữa, không có bộ óc mơ mộng trên tầng mây”. Hermia đã phản kháng lại: “Nhưng cha ơi, con không yêu Demetrius chút nào và hơn nữa, anh chàng này thay đổi ý kiến dễ đàng như thời tiết Mùa Hè”. Điều này quả thật đúng. Hermia đã nói lên sự thật bởi vì không lâu trước đây, Demetrius đã hứa hẹn yêu thương cô bạn thân của Hermia tên là Helena, rồi sau đó lại bỏ rơi Helena mà theo đuổi Hermia.

Ông Egeus, cha của Hermia, là con người cứng rắn, không dễ gì thay đổi ý kiến: “Hermia, con bắt buộc phải kết hôn với Demetrius hay là con sẽ bị trừng phạt”. Thật là buồn cho Hermia bởi vì theo luật lệ của kinh thành Athens, người cha có quyền chọn lựa người chồng cho con gái và nếu từ chối, cô gái này có thể bị kết án. Khi Hermia tuyên bố rằng nàng thà chết còn hơn kết hôn với người nàng không yêu, thì ông Egeus đã đưa con gái ra công lý, xin nhà cai trị địa phương xét xử. Nhưng chính vào lúc này, Bá Tước Theseus cũng sắp kết hôn nên rất thông cảm với mối tình của Hermia. Chỉ còn một giải pháp giành cho cô nàng này là vào nhà tu, sống xa cách, không bao giờ gặp lại chàng Lysander nữa!

Trước hoàn cảnh khó khăn này, nàng Hermia đã lẻn đi gặp người yêu, có lẽ lần này là lần cuối cùng: “Anh Lysander ơi, chúng ta phải làm gì? Em không thể kết hôn với Demetrius bởi vì em chỉ yêu Anh mà thôi!”. Lysander dịu dàng bảo người yêu: “Hãy lau nước mắt đi em! Tình yêu chân thật không bao giờ diễn ra một cách êm đềm cả! Nhưng anh đã có cách”.Hermia thúc giục: “Nói đi anh, em chờ nghe đây”. - “Anh có một bà cô cư ngụ bên ngoài kinh thành Athens này. Tối ngày mai, em hãy trốn khỏi nhà và gặp anh trong rừng. Chúng ta sẽ tới nhà bà cô của anh và tại nơi này, chúng ta có thể kết hôn mà không bị luật lệ trói buộc. Chúng ta sẽ... “. – “Đừng nói nữa anh, có người đi tới”.

Hermia quay đầu lại và nhận ra Helena, cô bạn có vóc người cao và gầy. Vào lúc này, Hermia không thể tươi cười với bạn nổi bởi vì đôi mắt của Helena khóc đỏ hoe, sắc mặt tái xanh! Hermia bảo bạn: “Trông bạn có vẻ đau ốm nhiều!”. Helena thở dài: “Em không đẹp bằng chị, nên không thể khiến cho Demetrius để mắt tới”. Hermia an ủi bạn: “Hãy yên tâm, bạn ạ, Demetrius sẽ không còn dịp nhìn thấy mặt chị nữa!”. rồi để làm cho người bạn này đỡ buồn rầu, Hermia đã thổ lộ dự định của mình là bỏ trốn, đi sống với Lysander.

Helena là người đã từng yêu Demetrius nhưng không đước đáp lại bởi vì anh chàng này lại chạy theo Hermia. Đây là cơ hội rất tốt, cần phải báo tin bí mật này cho Demetrius biết rằng không nên theo đuổi Hermia nữa. Helena đi tìm gặp Demetrius và kể lể với chàng rằng “Lysander và Hermia đã bỏ trốn rồi! Anh thấy không, em là người đã yêu thương Anh hơn cả!”.Nhưng Demetrius đã không chú ý tới cô nàng này và thề rằng sẽ báo thù Lysander. – “Hãy để tôi yên! Tôi không muốn nhìn thấy mặt cô!”. Helena vẫn than khóc: “Nhưng xa Anh, em không chịu nổi!”. Hai người trẻ tuổi thuộc lứa tuổi đang yêu này vừa than van, vừa đi vào trong rừng.

Cũng vào lúc lộn xộn này, một nhóm công nhân đi vào khu rừng như một đoàn lừa. Họ đang cần một nơi yên tĩnh để tập dượt một vở kịch, trình diễn nhân dịp Hôn Lễ của Bá Tước với câu chuyện tình lãnh mạn của Pyramus và Thisbe. Người điều khiển vở kịch là anh thợ mộc Peter Quince. Quince đã chọn Nick Bottom, thợ dệt, đóng vai Pyramus là người hùng trong vở kịch. Bottom thì thắc mắc: “Pyramus là một bạo chúa hay một người tình?”. Quince trả lời: “Một người tình đã tự sát vì yêu!”. Bottom hớn hở góp ý: “Rồi khán giả phải lau nước mắt! Tôi sẽ làm họ khóc như mưa! Tôi còn có thể đóng vai một bạo chúa, nổi giận như Hercules!”. Rồi anh chàng này biểu diễn cách la lối, gầm thét tới độ Quince phải năn nỉ ngừng lại, vì còn phải thảo luận về các vai khác.Vai nữ anh hùng Thisby được giao cho anh chàng sửa ống thổi Francis Flute. – “Đừng giao cho tôi vai đàn bà nhé, bởi vì tôi có râu!”. Bottom lại hăng hái đòi: “Tôi sẽ đóng vai đó, tôi sẽ che mặt và nói bằng giọng nói dịu ngọt”. Quince bèn quyết định: “Không, anh phải đóng vai Pyramus. Còn Snug, anh thủ vai con sư tử “.Bottom lại van nài: “Cho tôi vai này, tôi gầm rống lớn lắm”. Cuối cùng, Quince đã thành công trong việc chỉ định các vai tuồng và nhóm công nhân đồng ý gặp lại nhau để tập dượt vào tối hôm sau tại chính khu rừng mà Hermia và Lysander đã hẹn hò.

Trong khu rừng dưới ánh trăng, các thần tiên cũng ồn ào, bận việc.Tiểu yêu tinh quái Puck bỗng thấy một tiên nữ đi ngang qua, bèn chặn lại hỏi: “Đi đâu vậy?” - “Tôi bay lượn trên đồi, trên rừng để tìm kiếm một loại sương mai cho hoàng hậu Titania, bà ta sắp tới đây”. Puck biết ông chủ của nó, Oberon là vua các thần tiên, đang cãi nhau với hoàng hậu Titania về đặc quyền ai được giữ đứa bé da đỏ khi mẹ của cậu bé này qua đời. Vua Oberon muốn có đứa bé làm kẻ hầu còn hoàng hậu Titania từ chối vì mẹ của nó đã hầu cận bà ta lâu ngày. Hoàng hậu Titinia bảo vua Oberon: “Oberon, anh không nhận thấy rằng chúng ta cãi nhau khiến cho thời tiết thay đổi bất thường sao? Sương mù và nước ngập đang bao phủ đất trời, lúa má thối mục ngoài cánh đồng!”. – “Vậy thì hãy trả lại đứa bé cho ta”. Titania không đồng ý, gọi các nàng tiên nhỏ: “Bay đi, bỏ mặc họ ở lại đây!”. Khi không còn nàng tiên nhỏ nào gần đó nữa, vua Oberon mới quay lại bảo tiểu yêu Puck: “Tại khu rừng phía tây xa xa, có một bông hoa màu tím trên đó Thần Cupid đã làm rơi mũi tên. Giọt sương của bông hoa này khi nhỏ vào mắt ai, sẽ làm cho kẻ đó say mê người được trông thấy đầu tiên. Mi hãy đi kiếm cho ta vài giọt sương đó!”. Khi tiểu yêu Puck đã bay đi khỏi, vua Oberon tự nhủ “Ta sẽ nhỏ giọt sương này vào mắt Titania. Khi tỉnh dậy, nàng sẽ nhìn thấy bất cứ con gì, con sư tử, con bò hay con đười ươi, và sẽ yêu mê mẩn con vật này cho tới khi trao trả đứa bé, ta mới giải liều thuốc mê”.

Bỗng nhiên vua Oberon lại nghe thấy một cặp nam nữ tiến lại gần, vừa đi vừa cãi nhau. Nấp đằng sau bụi cây, nhà vua lắng nghe Demetrius la lên: “Đừng bám theo tôi nữa”. Nhưng Helena vẫn khóc lóc: “Không theo anh, em không chịu nổi! Em sẽ đeo theo anh như một con chó đi theo chủ vậy!”. – “Em không biết xấu hổ sao? Còn Hermia và Lysander ở đâu? Em nói rằng họ tới đây cơ mà?”. Demetrius tìm kiếm trong khu rừng vì vẫn còn đam mê Hermia.

Tới lúc này, vua Oberon mới nghĩ tới công dụng của loại sương hoa mà Puck đang đi lấy về. Khi tên tiểu yêu này trở lại, Oberon bảo nó: “Hãy giữ lấy vài giọt sương. Mi vô rừng, tìm kiếm một thiếu nữ đang than khóc và một chàng trai đang hắt hủi cô nàng. Mi nhận ra chàng trai này nhờ y phục quý phái của dân thành Athens. Hãy nhỏ một giọt sương vào mắt chàng này. Phần ta, ta đi kiếm Titania để thử làm cho nàng say mê”. Hoàng hậu Titania vào lúc này đang ngủ say trên thảm hoa sau khi đã xếp đặt vài tiên nữ chăm sóc các bụi hoa. Quỳ bên hoàng hậu, vua Oberon nhỏ vào mắt nàng giọt sương huyền bí.

Vào lúc này, tiểu yêu Puck cũng đang tìm kiếm anh chàng quý phái của kinh thành Athens, nó gặp ngay Lysander và Hermia đang lạc lối trong rừng. Do quá mệt nhọc, Lysander ngủ say trong khi Hermia cũng nằm xuống cách đó không xa. Khi gặp cặp tình nhân này, Puck tin rằng đây là người mà vua Oberon đã sai đi làm công tác, nó bèn giỏ một giọt sương vào mắt Lysander. Nếu khi tỉnh dậy, Hermia là thiếu nữ đầu tiên mà Lysander nhìn thấy, thì mọi việc sẽ êm đẹp biết bao! Nhưng vì Helena cũng bị lạc lối trong rừng và khi nhìn thấy Lysander nằm ngủ, cô này tưởng rằng chàng trai bị thương thay bị bệnh, bèn lay gọi: “Lysander, anh còn sống không? Hãy tỉnh dậy”. Lysander mở mắt ra, nhìn thấy Helena và do giọt sương huyền bí, bèn thốt lên: “Helena, anh chỉ yêu em!”. Quá đỗi ngạc nhiên, Helena cãi lại: “Ô, đừng nói vậy, anh yêu Hermia mà!”. Helena đã từng bị Demetrius khinh rẻ, tới lúc này, nàng cho rằng Lysander châm chọc nàng. Sợ quá, nàng bỏ chạy vào trong rừng. Lysander vẫn đuổi theo, bỏ mặc Hermia ngủ một mình bên bụi cây.

Cũng vào lúc này, Quince, Bottom và các bạn khác đang tập kịch gần chỗ hoàng hậu Titania nằm ngủ. Tiểu yêu Puck do đi gần tới nơi, bèn nghĩ ra một cách tinh nghịch. Vào lúc Bottom đi ra đằng sau bụi cây để thay y phục, thì Puck đã khiến cho anh chàng này mang đầu một con lừa. Khi xuất hiện trở lại nơi tập kịch, hình ảnh đầu lừa của Bottom đã làm cho các bạn hoảng sợ, bỏ chạy tán loạn. Bottom không hề hay biết rằng mình đã đổi thay, anh ta ca hát om sòm. Lời ca ồn ào này đánh thức Titania. Ngay lập tức hoàng hậu đam mê anh hề này. – “Hãy hát lên đi, em yêu anh lắm. Em có thể sai khiến các nàng tiên ca hát khi anh ngủ!”. Rồi Titania sai bốn tiên nữ thân cận là Peaseblossom, Cobweb, Moth và Mustardseed, đi kiếm về nào trái cây dâu tươi, nào trái mận chín và mật ong.

Trong khi tiểu yêu Puck đi tới chỗ vua Oberon để báo cáo công việc đã làm, thì nàng Hermia tìm kiếm người yêu Lysander.Do không thấy anh chàng này, Hermia cho rằng Demetrius đã ám hại người yêu của mình. - “Anh thật là hèn, hãy trả lại Lysander cho tôi!”. Demetrius cũng nổi giận, đáp lại: “Tôi không biết”. - “Tôi phải kiếm cho ra Lysander” và Hermia chạy vào trong rừng. Tới lúc này, vua Oberon nói nhỏ với tiểu yêu Puck: “Mi đã làm mê hoặc lầm người rồi”. Vua Oberon trông thấy Demetrius, bèn làm cho anh chàng này mệt mỏi, ngáp dài: “Ta phải nghỉ một lát” và khi Demetrius đã ngủ sau, Oberon giỏ một giọt sương vào mắt chàng trai này, đồng thời tiểu yêu Puck cũng dẫn được Helena và Lysander tới khu rừng trống, nơi Demetrius đang nằm. Tiếng ồn ào, cãi cọ làm cho Demetrius tỉnh dậy và khi nhìn thấy Helena, Demetrius đã kêu lớn: “Nàng tiên của anh, hãy cho phép anh hôn lên bàn tay nàng”. Tới lúc này, Helena phải than lên: “Cả hai anh cùng chế nhạo người con gái đáng thương này!”. Trong khi cặp ba người này đang năn nỉ nhau thì Hermia cũng tới nơi, choàng tay vào cổ Lysander và nói: “Tại sao anh đã để em một mình trong khu rừng đen tối?”. Lysander gỡ tay của Hermia ra: “Không phải em đâu, anh đã có người đẹp hơn em nhiều!”. Hermia bèn xô đẩy Helena: “Chị đã làm mê hoặc cả hai người này, đừng lấy trộm Lysander của tôi”. Helena cãi lại: “Cả chị nữa! Chị cũng tham gia vào trò chơi độc ác này sao?” và trong lúc này, hai chàng Lysander và Demetrius sắp sửa “đánh nhau tới chết” để chiếm quyền kết hôn với nàng Helena.

Trông thấy cảnh ngộ oái oăm này, vua Oberon nói nhỏ với tiểu yêu Puck: “Đây là lỗi của mi!”.Tên tiểu yêu cãi lại: “Tôi chỉ làm theo lệnh của Ngài, tôi nhỏ sương hoa vào mắt chàng thanh niên mặc y phục của kinh thành Athens”. – “Họ sắp đánh nhau rồi đó. Hãy ngưng thôi. Đây là chất giải độc, mi làm cho họ ngủ rồi sau đó, trận cãi nhau chỉ còn là giấc mộng”.

Trong khi Puck đi giải độc thì vua Oberon bay tới chỗ hoàng hậu Titania. Do bị giọt sương huyền bí làm mê hoặc, hoàng hậu này đang mải mê vuốt ve đôi tai lừa của chàng Bottom. Nàng không còn quan tâm tới đứa bé da đỏ nữa và vua Oberon đã mang đứa nhỏ đi khỏi. Nhìn thấy Bottom được quấn vòng hoa quanh đầu, được mơn trớn và cho ăn nhiều món ăn quý, vua Oberon không khỏi ghen tức, muốn chấm dứt trò chơi tinh nghịch, nên gọi tiểu yêu Puck lại, bảo nó bỏ cái đầu lừa khỏi nơi đầu anh thợ dệt Bottom và khiến cho mọi người tỉnh lại, coi như vừa trải qua một giấc mơ.

Khi mặt trời chiếu sáng trở lại, Bá Tước Theseus dẫn đoàn người họ nhà gái tới khu rừng để tập dượt lễ cưới. Nhóm người này hết sức ngạc nhiên khi gặp mặt hai cặp người trẻ mới tỉnh dậy sau một đêm ngủ kỳ lạ. Cha của Hermia là người tháp tùng bá tước, đã tỏ ra hết sức tức giận khi biết rằng Hermia và Lysander đã bỏ nhà, trốn đi. Nhưng tới khi Demetrius tuyên bố rằng anh chàng này bây giờ chỉ yêu Helena, khiến cho ông già Egeus dịu bớt. Cả hai cặp người trẻ này cùng trở về kinh thành Athens, cùng bàn lại những gì đã xẩy ra mà không thể biết nổi đâu là giấc mơ, đâu là sự thật.

Đêm hôm đó, dạ tiệc hôn lễ được tổ chức không những giành cho Bá Tước và phu nhân Hippolyta, mà còn cho hai cặp người trẻ. Trước các câu chuyện kỳ lạ kể lại, Bá Tước phải thốt lên: “Kẻ đang yêu và kẻ điên cùng có các bộ óc sôi động như nhau. Có người tin dị đoan rằng vào giữa Đêm Hè, nếu các người nam hay nữ đi vào rừng, họ sẽ gặp các mối tình yêu chân chính và cầu xin các tiên nữ ban phước lành cho tất cả chúng ta”. Rồi sau đó bắt đầu vở kịch kể về câu chuyện tình của Pyramus và Thisby. Quince giới thiệu các nhân vật. Vở kịch khiến cho mọi người cười lớn, hân hoan.

Sau khi các chàng rể, các nàng dâu, các khách tham dự, các diễn viên, các người hầu và tất cả dân chúng trong kinh thành Athens đã chìm vào trong giấc ngủ, thì vua Oberon và hoàng hậu Titania cùng các thần tiên nhỏ bay lượn trong kinh thành, rải rác nhiều phước lành cho mọi người đang say sưa trong tình yêu chân thật.

Chủ đề của vở kịch “Giấc Mộng Đêm Hè” (Midsummer Night's Dream) là “tình yêu không theo luật lệ nào ngoài thứ luật của chính nó”. Tình yêu (love) thường bị coi là mù quáng, vô lý và không thể biết trước được. Có người cho rằng tình yêu đôi khi như một bản nhạc, diễn tả một chủ đề bằng các nốt nhạc cao và thấp hơn, hay theo nhiều nhịp độ khác nhau. Tình yêu không xẩy ra một cách bình thường, dễ bị ngăn trở bởi các khác biệt vì giai cấp xã hội, vì tuổi tác, vì chiến tranh hay vài lý do khác.

Tình yêu và luật lệ có thể tương khắc nhau. Hermia yêu Lysander nên không nghe lời cha, không tuân theo luật lệ của kinh thành Athens, Helena càng yêu Demetrius lại càng bị anh chàng này ghét bỏ, xa lánh. Tình yêu có thể là mù quáng, là hình ảnh của thiên thần nhỏ Cupid khiến cho Titania yêu Bottom, anh chàng có cái đầu lừa. Giọt sương nhỏ vào mắt các kẻ đang yêu khiến cho họ không nhìn ra sự thật, họ đã hành động không theo lý trí và như vậy, “trái tim” và “bộ óc” không thể hiểu nổi nhau khiến cho cuộc đời thường diễn ra một cách buồn cười, không biết làm sao đoán trước.

Vở kịch “Giấc Mộng Đêm Hè” đã khai thác đặc tính hay thay đổi của tình yêu, đã đề cập tới tâm lý của “tiềm thức” (subconscience), khiến cho khán giả phân biệt “ảo tưởng” (illusion) với “thực tế” (reality), trình bày tính khả hữu của sự việc, bàn tới một thứ sức mạnh bí ẩn của con người.