Độc ác

Những bài cùng tác giả

RFI phỏng vấn Phan Huy Đường

Bạn hỏi ta :

   "Điều đáng nói nhất là sự độc ác này thường làm người gần mình nhất lãnh đủ, chứ không phải người xa lạ.
Vì sao ? Vì nó nằm trong nỗi đau không được thỏa mãn, nỗi dằn vặt với bản thân, người bên cạnh gần nhất là một phiên bản bản thân trong tiềm thức mà.
Khi độc ác với người khác, người ta cùng lúc ăn thịt mình luôn, tiêu diệt mình luôn.
Đúng không anh ? Ghê sợ thật."

Rất đúng. Cũng là một nội dung cơ bản của văn học, triết học. Và là ý nghĩa sâu sắc của cách xưng hô của người Việt qua hai ngôi "ta" và "mình". Trong tiếng Việt, "ta" có hai nghĩa : "tôi" và "chúng ta". Mình cũng có hai nghĩa : "tôi" và "chúng mình". Điều ấy không có trong cách xưng hô của Tây U. Vì thế, cái "tôi" của Tây U què quặt, cô đơn, vô vọng.
Triết gia Tây U đầu tiên nhốt cái "tôi" trong cũi triết học vô lối thoát đó là Descartes. Ngày nay, nó vẫn ảnh hưởng rất nhiều nhà tư tưởng.
Triết gia Tây U đầu tiên linh cảm được nội dung của cái "ta" kiểu VN, là Karl Marx. Chính chàng đã viết đâu đó : hình ảnh đầu tiên Pierre có thể có được về chính mình là… Paul ! Ý tưởng lừng danh của chàng : "Con người là toàn bộ những quan hệ xã hội của nó" mang nghĩa đó nếu ta hiểu rằng những quan hệ đó bao gồm toàn bộ quá khứ của "nhân loại", di sản vật chất và văn hoá mà ta đã thừa hưởng để nên người, đặc biệt là ngôn ngữ, kích thước đặc thù của con người cho phép nó vượt sinh-giới. Thí dụ : tiếng Việt, tiếng Hung, tiếng Pháp…

Qua tiếng Việt, "ta" cũng (là) "mình" và "mình" cũng (là) "ta", tất nhiên không bao giờ 100% được [1], nhưng cũng không bao giờ và không thể nào là số 0. Vì thế, độc ác với người khác đồng thời là huỷ hoại chất người ở mình. Một bản năng của con người đó. Nó là gốc hướng thiện có ở mọi người.

Trong cuộc phỏng vấn của RFI, khi tôi nói rằng quan điểm làm người của tôi là quan điểm cổ truyền của người Việt, tôi nói tới ý tưởng ấy.

Bạn thấy không, triết lý chẳng có gì khó hiểu hết, chẳng trời ơi đất hỡi tí nào. Dù muốn hay không, một cách có ý thức hay vô thức, ta đụng nó hàng ngày.
 

2008-04-19