Năm mở đầu với thảm hoạ tàu Columbia, và kết thúc
bằng việc Trung Quốc phóng thành công phi thuyền có người lái đầu
tiên. Biến động trong hoạt động nhân bản trên toàn cầu, cùng thành
tựu phục chế khảo cổ ở Việt Nam cũng là những sự kiện đáng chú ý
theo đánh giá của VnExpress.
1.
Tàu
con thoi Columbia nổ tung
|
7 nhà du hành trên tàu Columbia đã tử nạn. |
Ngày 1/2 năm nay trở thành ngày bi thảm nhất trong
lịch sử 42 năm đưa người lên vũ trụ của Cơ quan hàng không vũ trụ
Mỹ. Tàu con thoi Columbia mang theo 7 nhà du hành đã nổ tung trên
bầu trời Texas khi trở lại khí quyển, sau 16 ngày vòng quanh quỹ
đạo. Trong số 7 phi hành gia, có công dân Israel đầu tiên bay vào vũ
trụ, đại tá Ilan Ramon.
Công cuộc tìm hiểu nguyên nhân thảm họa đã huy
động rất nhiều công sức, trong đó các chuyên gia phải tái tạo lại cả
mô hình tàu con thoi để tìm ra đầu mối của vấn đề. Kết luận chính
thức được đưa ra là một mảnh xốp cách nhiệt của bình chứa nhiên liệu
bị long ra và va vào cánh trái, làm hỏng tấm sứ cách nhiệt trên thân
tàu, khiến khí nóng lọt vào.
Tai nạn thảm khốc này kéo theo một loạt những thay
đổi trong chương trình không gian, như NASA tuyên bố ngừng việc
phóng các tàu con thoi trong 1 năm, dân số trên Trạm không gian quốc
tế bị tạm thời rút gọn; đồng thời làm dấy lên nhiều lo ngại về độ an
toàn của những con tàu đưa người lên vũ trụ.
2.
Trung
Quốc chinh phục không gian bằng Thần Châu 5
Sau hàng loạt thử nghiệm với 4 phi thuyền không
người lái, 8 giờ sáng ngày 15/10, hơn một tỷ dân Trung Quốc và hàng
triệu người trên thế giới nín thở theo dõi nhà du hành Trung Quốc
đầu tiên rời bệ phóng. Dương Lợi Vĩ cùng với phi thuyền Thần Châu 5
đã đi vào lịch sử ngành hàng không vũ trụ thế giới, khi chính thức
vượt ra ranh giới bầu khí quyển trái đất.
|
|
|
|
Dương Lợi Vĩ bước vào con tàu. |
Thần Châu 5 cất cánh. |
Nhà du hành đọc sách trong khoang lái. |
Dương Lợi Vĩ bước ra khỏi Thần Châu 5. |
Bước tiến ngoạn mục này trong chương trình đưa
người chinh phục không gian của Trung Quốc đã chấm dứt kỷ nguyên bá
chủ vũ trụ của hai cường quốc Mỹ, Nga. Thần Châu, tuy được thiết kế
nhiều điểm giống tàu vũ trụ Soyuz của Nga, song đã vượt trội Soyuz
về mặt kỹ thuật, và qua mặt các tàu không gian của châu Âu già nua.
Thành công này cũng giúp Bắc Kinh tự tin tuyên bố tham vọng về một
trạm vũ trụ có người ở trong tương lai không xa.
3.
Nhân
bản động vật ồn ã -
nhân bản người chìm lắng
|
Cô cừu Dolly thọ 7 tuổi. |
Kiệt tác nhân bản đầu tiên của nhân loại, cô cừu
Dolly ra đời từ tế bào đông lạnh lấy từ tuyến vú của con mẹ, đã "ra
đi" ngày 14/2 vì bị viêm phổi. Để tưởng nhớ con vật nổi tiếng gây
nhiều tranh cãi này, các nhà khoa học đã quyết định nhồi bông và
trưng bày Dolly tại viện bảo tàng Edinburgh ở Scotland.
Nhiều hoạt động nhân bản động vật khác đã diễn ra
ở nhiều nơi trên thế giới, làm gia tăng không ngừng danh sách động
vật được sao chép - hiện gồm có chuột đồng, cừu, chuột nhắt, gia
súc, dê, lợn, mèo, la, ngựa. Đi xa hơn, nhóm nghiên cứu có mối quan
hệ với giáo phái Rael còn khẳng định đã có được bản sao con người,
tuy chưa đưa ra bằng chứng cụ thể.
Tháng 11, Liên Hợp Quốc đã tuyên bố trì hoãn lệnh
cấm nhân bản người trên toàn cầu trong vòng 2 năm, sau rút xuống còn
1 năm. Việc kéo dài thời gian này là một giải pháp thỏa hiệp cho đến
khi hai nhóm đối lập ở Liên Hợp Quốc (một ủng hộ việc cấm mọi hình
thức nhân bản và một đề nghị chỉ áp dụng lệnh cấm đối với việc tạo
ra con người) tìm được tiếng nói chung.
4.
Lần đầu tiên đo được vận tốc hấp dẫn
Tháng 1/2003, các nhà thiên văn công bố kết quả
của một thí nghiệm đột phá trong lĩnh vực vật lý: đó là
lực hấp dẫn truyền với vận tốc ánh sáng.
Isaac Newton từng cho rằng lực hấp dẫn truyền với
vận tốc vô hạn, nghĩa là lực hút từ một vật thể tác động lên một vật
thể khác sẽ được truyền đi ngay tức khắc. Tuy nhiên, Einstein và các
nhà vật lý hiện đại lại tin rằng, lực hấp dẫn chỉ có vận tốc tương
đương ánh sáng mà thôi. Ông đã xây dựng ý tưởng này thành thuyết
tương đối rộng vào năm 1915. Để kiểm chứng tính chính xác của hai
lập luận, người ta phải đợi đến ngày mặt trời biến mất hoặc đo trực
tiếp các sóng hấp dẫn, song cả hai khả năng này đều rất khó xảy ra.
Nhà thiên văn học Mỹ Edward Fomalont và cộng sự đã
tìm ra một cách đo khác. Họ lợi dụng dịp sao Mộc đi qua trước một
chuẩn tinh đang phát sóng radio, để đo sự thay đổi biểu kiến trong
vị trí của chuẩn tinh khi trường hấp dẫn của sao Mộc bẻ cong các
sóng radio của nó. Tính toán cho thấy lực hấp dẫn truyền với tốc độ
bằng 0,95 lần vận tốc ánh sáng (sai số của phép đo có thể lên tới
20%). Phát hiện này cũng đồng nghĩa với việc thuyết tương đối rộng
của Einstein đã vượt qua cuộc thử thách trong sự thành công mỹ mãn.
5.
Bài học từ việc nuôi cá chim trắng
|
Cá chim trắng (Pampus Argenteus). |
Tháng 6/2003, một chuyên gia của Quỹ quốc tế về
bảo vệ thiên nhiên WWF cảnh báo về việc người dân Đồng Nai đang nuôi
một loài cá ăn thịt cực kỳ nguy hiểm, có nguồn gốc Nam Mỹ, nếu lọt
ra ngoài môi trường sẽ đe dọa các loài bản địa và thậm chí cả con
người. Lời cảnh báo làm dấy lên nỗi lo sợ về một thảm họa sinh thái,
nếu không có những biện pháp can thiệp kịp thời.
Bộ Thủy sản đã nhanh chóng cho lấy mẫu phân tích
và khẳng định đó là loài cá chim trắng, ăn tạp nhưng không có khả
năng ăn thịt người, đồng thời yêu cầu không nên phát triển đại trà
loài cá này, trước khi có kết luận cuối cùng về sự an toàn của
chúng. Sự việc tuy chưa để lại hậu quả nặng nề, song cũng đã gióng
lên một hồi chuông cảnh báo về tình trạng chọn lựa và nhập khẩu
không kỹ càng các sinh vật lạ vào Việt Nam, như với ốc bươu vàng,
chuột hải ly... và khả năng ứng phó với những thảm họa sinh thái do
chúng gây ra.
6.
Trùng
tu thành công hai pho tượng xá lợi chùa Đậu
Công cuộc trùng tu hai pho tượng cốt người thật
độc đáo nhất Việt Nam kéo dài nửa năm ròng, với những nỗ lực không
mệt mỏi của 5 nhà khoa học, nhằm khắc phục những trở ngại từ phía
nhà chùa, thời tiết, điều kiện kỹ thuật... Thời gian và chiến tranh
đã tàn phá hai pho tượng đến mức gần như sụp đổ, đặc biệt là tượng
nhà sư Vũ Khắc Trường. Bằng việc áp dụng những kỹ thuật và chất liệu
thô sơ giống như nguyên bản (giấy dó, sơn ta, tre ngâm...), nhóm
nghiên cứu đã phục chế tượng hai nhà sư về với nguyên dạng, đủ sức
thử thách thời gian cả trăm năm nữa.
Thành công này cũng đã chứng tỏ trình độ cao của
các nhà khoa học Việt Nam, mở ra khả năng phục chế và bảo tồn những
di sản vô giá tương tự. Hai nhà sư giờ đây đã có thể yên tâm tiếp
tục ngồi thiền trong khuôn viên chùa Đậu, xã Nguyễn Trãi, Thường
Tín, Hà Tây.
|