Hôm nay đọc bài "tìm hiểu về
rượu Cognac" của Sagant Phan trên Vietsciences. Thấy
vừa đầy đủ vừa rất lý thú, bèn xin bổ sung và chỉnh
lý vài chi tiết, có lẽ cũng có ích cho các bợm nhậu,
và cho các nhà sản xuất rượu Việt Nam, để tham khảo
cách bảo vệ thương hiệu của họ.
Thương hiệu này hiện được kiểm soát nghiêm ngặt bởi
tổ chức BNIC, Bureau National Interprofessionnel du
Cognac. Một tổ chức ngành nghề phi chính phủ, do các
nhà sản xuất và buôn bán thành lập, được nhà nước
công nhận tính hữu ích công cộng. Những thông tin
trong bài này (và đặc biệt cái bản đồ) phần lớn được
đọc từ trang Web của họ :
http://www.bnic.fr/. Muốn bảo vệ hữu hiệu thương
hiệu thì trước hết phải tự mình kiểm soát nghiêm
ngặt những gì làm ra thương hiệu.
1. Vùng sản xuất
rượu :
Những rượu mạnh làm bằng nho trồng tại các vùng có
tô màu của bản đồ trên đây thuộc tỉnh Cognac (điểm
trắng trung tâm bản đồ), đều được dùng tên "cognac".
Rượu này được cất từ rượu vang làm bằng nho trắng,
có nhiều giống nho, cho những đặc trưng khác nhau.
Để ý là hai vùng "Grand Champagne" và "Petit
Champagne" nổi tiếng là ngon, trên những nhãn chai
có để hai giòng chữ này nếu cognac được làm từ 100%
nho trồng ở đó, "Grand Champagne" ngon hơn. Thường
thì ta thấy để nhãn "fine Champagne" tức là pha chế
cả hai vùng Champagne, nhưng bắt buộc phải trên 50%
Grand Champagne. Không phải là rượu đó được cất từ
rượu sủi bọt nổi tiếng "Champagne", như người ta hay
hiểu nhầm [1], Đôi khi người ta thấy chữ "Borderies"
(có nghĩa làm từ 100% nho trồng ở đấy) đó cũng là
một vùng nổi tiếng (màu vàng trên bản đồ), rượu có
vị đặc biệt. Ngoài ra thì thường không để tên vùng
rượu, tức là nhà sản xuất Cognac đã pha chế từ vang
làm ở các nơi khác nhau (nhưng vẫn phải 100% ở tỉnh
Cognac).
2. Làm Cognac :
Rượu Cognac được cất hai lần, khác với rượu Armagnac
của tỉnh bên cạnh chỉ cất một lần, vì thế "sần sùi"
hơn, cũng có vẻ riêng của nó và có người lại thích
hơn Cognac. Sau khi cất, rượu được trữ trong tônô
sồi [2] ít nhất hai năm, nhiều hơn có thể một hai
chục năm, để rượu được trộn lẫn với chất nhựa sồi
trong thùng, làm nên đặc trưng của Cognac. Trong
thời gian đó mỗi năm người làm rượu đều nếm, nếu
thấy đủ già thì chuyển sang những thùng rượu cũ (mà
chất tanin, tinh dầu, trong gỗ đã mất hết) hoặc
thùng lớn bằng thuỷ tinh hay thép đặc biệt không rỉ,
để rượu giữ nguyên chất lượng không đổi nữa. Từ khi
rượu mới ra lò đến khi hết giai đoạn "trưởng thành"
thì chất cồn bay hơi, từ khoảng 70° (độ GL) xuống
đến trên dưới 40°. Thời gian ngắn thì độ cồn còn
nặng, thời gian dài thì độ cồn có thể xuống dưới mức
40°.
Vì vậy chai rượu bạn mua [3] uống
luôn luôn
được pha chế từ nhiều thùng rượu già trẻ khác nhau
để đạt độ cồn 40°, là độ tối thiểu cho phép, (nhưng
cũng ít khi người ta bán rượu nặng hơn, 42° hay 45°,
những thứ đó thường dùng để làm bếp). Những thùng đó
có thể có xuất xứ khác nhau nếu không ghi rõ. Người
pha chế rượu có mũi và miệng rất tinh tế để mỗi lần
đều đạt được cái mùi vị đặc trưng cho nhãn hiệu
riêng của mình. Ngoài ra không cho phép thêm vào bất
cứ chất gì khác (đặc biệt là đường, hay cồn nguyên
chất, sự gian dối này ngày xưa hay xẩy ra) trừ nước
tinh khiết, cho phép để làm loãng thứ rượu mà đa
phần là những thùng "nuôỉ" ngắn ngày, độ cồn còn quá
cao.
Các thùng sồi được cất giữ trong các "chais" [4],
điều đặc biệt quan trọng là các thùng đều ghi năm
cất rượu, và các chais đều khoá bằng hai khoá. Một
của nhà sản xuất, và một do thanh tra của BNIC giữ,
như thế để bảo đảm tuổi của các thùng rượu. Khi đem
vào hay đem ra để pha chế vì thế đều phải có mặt
thanh tra BNIC. Vì trong tổ chức này có mặt mọi nhà
sản xuất cạnh tranh với nhau nên không có chuyện ai
cho phép ai gian lận.
3. Phân loại :
Các chỉ tiêu dùng được để kiểm soát chất lượng một
cách khách quan không nhiều, và cũng chỉ tương đối
hữu ích thôi. Điều quan trọng là với thời gian và
chữ "tín" trước khách hàng thì thương hiệu riêng của
một nhà sản xuất sẽ được tin cậy. Tuy nhiên vẫn phải
kiểm soát. Vì vậy trên thực chất với thanh tra của
BNIC thì chỉ có ba loại rượu Cognac, phân biệt theo
thùng rượu trẻ tuổi nhất được dùng để pha chế :
a) cognac trống trơn, hay VS, hay ba sao ( *** ) là
thứ chất lượng thấp nhất, trong đó thành phần rượu
trẻ nhất là hai hoặc ba năm. Dĩ nhiên thành phần này
nhiều hay ít, có cho thêm nước không... là điều
không ai ghi trên nhãn, người mua chỉ tuỳ thuộc tên
nhà sản xuất, giá cả, và cái gu riêng của mình để
mua về uống hay chỉ mua để làm bếp thôi.
b) VSOP là thứ chất lượng ở giữa, mà người không
sành thì cũng khó phân biệt với rượu "sang" hơn.
Thành phần rượu trẻ nhất trong VSOP là bốn hoặc năm
năm, nhưng nói chung cũng không nhiều. Các nhà làm
rượu thường dùng những thứ rượu già tuổi hơn thế
nhiều để pha chế chất lượng VSOP. Tuổi rượu cũng
không phải là yếu tố độc nhất quyết định chất lượng.
Thửa ruộng, giống nho và thời tiết của năm làm rượu
vang còn quan trọng hơn.
c) Cũng như vậy, với XO, hay Napoléon, hay "hors
d'âge" ... mà thành phần trẻ nhất không dưới 6 năm.
Ngoài ra nhà làm rượu có thể tuỳ ý pha trộn như mình
muốn, và cững có thể dùng hai tên khác nhau cho hai
chất lượng khác nhau đều thuộc loại chung là XO. Và
dĩ nhiên, một người sành rượu có thể thích VSOP của
một nhà này hơn XO của một nhà khác.
Cuối cùng nên để ý là khác với rượu nho, rượu cognac
một khi đã vào chai rồi thì để lâu cũng không ngon
hơn, và cũng không bớt ngon đi, nếu nút chặt.
[1] Chữ champagne là cách viết cũ của "campagne" chỉ
có nghĩa là "vùng đồng quê", sau đó khi đặt tên làng
tên tổng nhiều khi người ta giữ lại chữ này, bởi vậy
ở Pháp nhiều nơi có tên "champagne", cũng như ở Việt
Nam và Trung quốc có những tên như : "Hà Bắc", "Hà
Nam" tức là phía Bắc hay phía Nam một con sông nào
đó... Gọi tên như thế cũng như ta nói "rượu làng
Vân", "rượu Gò Công" v.v.
[2] Gỗ sồi thường lấy từ vùng Limousin khoảng 300 km
hướng Đông Bắc tỉnh Cognac, không phải ở trong tỉnh
này.
[3] Loại rượu làm để dùng riêng hay tặng khách quý
thì không kể.
[4] Đây không cần là hầm chìm dưới đất (cave), mà có
thể là các nhà kho "nổi" xây đặc biệt ít cửa sổ cho
đủ tối, và kiểm soát được nhiệt độ cùng độ ẩm, không
để các thứ nấm độc hại sinh sôi trên thùng sồi rồi
len vào trong.

[2]

[4]
  
|