Bịnh đậu mùa (small pox) , cũng được nhắc tới nhiều trong thời gian qua. Bịnh này cần phân biệt với chickenpox , hoặc varicella, tiếng Việt là trái rạ, hoặc thủy đậu. Chicken pox nhẹ hơn nhiều, trước đây trẻ con bị nổi mụt nước chừng vài hôm, bị sốt và ngứa , không uống thuốc cũng khỏi, chỉ bị thẹo nhẹ và ít. Trường hợp hiếm chicken pox mới gây biến chứng nặng như sưng phổi (pneumonia), sưng óc (encephalitis). Gần đây một số tiểu ban còn xuất hiện bịnh monkeypox, tạm dịch là đậu khỉ, tên và vết mụn nước ngoài da cũng dễ gây lầm lẫn với hai bịnh trên. Tuy nhiên bịnh này nhẹ hơn smallpox, do một số chuột đồng nuôi làm pet truyền sang người và chỉ xảy ra lẻ tẻ vài trường hợp.

Hiện nay, do luật đa số tiểu bang, các em đều đã được chích ngừa bịnh trái rạ (thủy đău, chickenpox). trái lại, bịnh đău mùa nguy hiểm hơn nhiều và mấy chục năm trước tất cả mọi người đều được chủng ngừa đău mùa, cho đến lúc bịnh đău mùa được Cơ quan Y tế Quốc tế (WHO) tuyên bố là đã tiệt gốc (eradicated) trên tòan thế giới năm 1980 . Cái thẹo lớn mà ai cũng mang trên vai hay đùi là do chủng ngừa đậu mùa. Sau đó, chỉ còn hai phòng thí nghiệm trên thế giới, một ở bên Mỹ, một ở Nga (Russia) còn giữ những mẫu sống của con virus smallpox. Một số virus bịnh này có thể đã lọt vào tay những kẻ có tham vọng gây chiến tranh bằng võ khí vi trùng. Do đó, đầu năm nay, chính phủ Mỹ định phát động một phong trào chủng ngừa đău mùa cho nhữngngười ở tuyến đầu mặt trận chiến tranh vi trùng ( như bác sĩ , y tá cấp cứu, nhân viên y tế, quân đội, ..) nhưng một số bịnh viện cũng như cá nhân còn ngần ngại vì các biến chứng có thể xảy ra, nhất là ở những người có hệ thống miễn dịch bị yếu kém (immunocompromised).

Ðầu năm 2003, lại xuất hiện bịnh mới là SARS, viết tắc chữ Severe Acute Respiratory Distress Syndrome, dịch là Hội Chứng Suy Hô Hấp Cấp Tính Nặng. Bịnh này phát xuất từ miền nam Trung Quốc, do một virus tên corona virus , có lẽ từ con chồn hương (civet), truyền qua những người đầu bếp làm thịt chồn, qua các bác sĩ, nhân viên y tế . Một ông bác sĩ người Tàu đem bịnh này qua Hồng Kông, lây qua cho nhiều người ở chung một từng lầu khách sạn. Những người này đem bịnh phân phối đi khăp nơi: Việtnam, Canada, Ðài loan , Singapore và luôn tới Mỹ, tuy ở Mỹ không ai bị chết. Sau khi làm tê liệt nền kinh tế Ðông N am Á cũng như Trung Quốc, thiệt hại chừng 50 tỷ đô la, bịnh này tự nhiên biến mất vào mùa hè, không biết bao giờ xuất hiện lại. Việt nam được khen là nước đầu tiên khắc phục được bịnh SARS, có lẽ một phần do hiện diện các chuyên gia y tế quốc tế ở Hà nội và Sài gòn, một phần có lẽ hệ thống điều hòa không khí tái lưu thông mầm bịnh trong bầu khí các bịnh viện ít xãy ra ở Việt nam. Ðiều đáng kể là từ trước tới nay, Tổ Chức Y Tế Quốc Tế (WHO) chỉ trông cậy vào các báo cáo chính thức của các nước liên hệ để theo dõi bịnh. Sau vụ chính phủ Trung Quốc dấu diếm các trường hợp SARS, WHO đổi chính sách và quyết định sẽ thu thập tin tức dịch học tực tiếp từ mọi nguồn không chính thức (báo chí, truyền hình, internet..) và sẽ có biện pháp ngăn chặn dịch nhanh hơn.

Bịnh cúm .

Trong những ngày cuối năm 2003 trong lúc một số nước sống về nghề du lịch Châu Á đang lo âu không biết SARS có trở lại làm tê liệt nền kinh tế thì tại Mỹ lại đang lo lắng về bịnh cúm (influenza). Năm 2003-2004 bịnh cúm đến sớm , mới tháng mười hai mà đã lan ra trên hai chục tiểu ban. Một số nơi, trẻ con chết vì cúm đã quá 40 trường hợp và là một chuyện ít khi xảy ra. Yếu tố thứ ba là strain virus cúm năm nay có hơi khác strain chứa trong thuốc chủng ngừa cho năm 2003-2004, cho nên dù được chích ngừa, tỉ suất được che chở khỏi bịnh cũng không cao lắm, có thể chỉ 50-60%.

Năm nay (mùa 2004-2005), bịnh cúm lại đến trể, đến tháng 12 rồi mà chỉ có những trường hợp lẻ tẻ thôi. Ước mong năm nay không có dịch cúm lớn vì năm 2004 thuốc chích ngừa cúm ở Mỹ giờ phút chót bị khan hiếm nặng do nhà máy sản xuất ở Anh bị đóng cửa đột ngột vì thiếu chất lượng. Nhà máy này lại cung cấp gần một nửa cho nhu cầu nước Mỹ. Những người già trên 65 tuổi , những người bịnh kinh niên và trẻ em 6-24 tháng tuổi nằm trong diện ưu tiên được chích ngừa cúm. Tuy vậy cũng phải chờ đợi rất lâu, đôi khi còn gây ấu đã.Hiện nay chính phủ đang thu mua thêm ở một số nứôc khác, và mua thêm FluMist là một loại vaccin mới dùng virus sống, xịt vào mũi, khỏi phải chích. Ðây là một tin mừng cho hãng thuốc đang bị lỗ lã vì trước đây thuốc này rất ế, vì mới tung ra thị trường, đắt tiền và ít người chịu dùng.

Một mối lo âu khác về virus bịnh cúm là cúm gà (avian flu) do virus loại (strain) H5N1 đang gây những vùng dịch (endemics) ở Việt nam và các nước lân cận làm hang tiệu gà vịt bị chết hoặc phải tiêu diệt . Cúm gà không những giới hạn ở gà mà còn ở những loài khác như vịt nuôi (domestic ducks)tuy con vịt trông vẫn mạnh khoẻ, chúng vẫn thải ra virus tạo nên một nguồn "dự trữ" (reservoir) lây các gia cầm khác. Bình thường strain virus gà chỉ nhiểm trùng gà vịt, tuy nhiên điều đáng ngại là trong một số trường hợp strain virus này lại nhảy qua gây bịnh ở người ta. Ở Việt nam đã có 20 người chết vì cúm gà vịt và 12 người khác chết ở Thái lan. Đặc biệt là ở Thái lan có trường hợp virus cúm truyền từ người lây qua người , tuy nhiên chỉ một hai trường hợp thôi.Strain từ gà vịt qua người này có thể trao đổi với những strain virus cúm khác của người và tạo nên những giống (strain) mới mà cơ thể người không có kinh nghiệm đề kháng.Hiện tượng này có thể là điểm khởi đầu cho một dịch lớn (pandemic) lan rộng toàn cầu và gây nhiều người chết vì đa số nhân loại không có sức miễn nhiểm (immunity) sẳn có để đối phó.

Trong thế kỷ thứ 20, đã có 3 pandemics bịnh cúm: năm 1918, gọi là Spanish flu làm chết 675.000 người ở Mỹ nhưng 20% đến 40% dân số toàn cầu mắc bịnh và làm 50 triệu người chết ,1957 Asian flu (cúm Á châu) chết 70.000 người ở Mỹ và năm 1968 Hong Kong flu chết 43.000 người ở Mỹ. Người ta e ngại rằng thời điểm dịch cúm toàn cầu cũng đã gần kề và thủ phạm sẽ có thể là cúm gia cầm đang tung hoành tại Đông Nam Á.

Hiện tượng toàn cầu hóa và thuốc Việt Nam tại Mỹ.

Với hiện tượng toàn cầu hóa và giao thông giữa Việt nam và Mỹ càng ngày càng gia tăng, chúng ta chắc sẽ thấy hiện tượng những bịnh xảy ra ở Việt nam lan tràn qua Mỹ hoặc ngược lại. Ví dụ số người ở Việt nam bị nhiểm HIV nay đã lên đến 300 000, và hàng ngàn người chết mỗi năm. Với mức phòng ngừa bịnh lỏng lẻo tại Việt nam, đây có thể là một nguy hiểm đáng kể cho một số người về giải trí ở quê nhà, cho vợ và cả con của họ.

Chính phủ Việt nam hiện nay hình như ý thức về mối đe dọa này và đang gia tăng giáo dục chuyên môn cho bác sĩ y tá về các phương pháp điều trị cũng như những biện pháp ngăn ngừa. Cũng có những biện pháp gia tăng ý thức của quần chúng về bịnh HIV, như giáo dục giới tính trong lớp học, phổ biến các bao cao su (condom). Chính phủ Bush cũng cho Việt nam ưu tiên trong ngân khoản trợ cấp giúp chống HIV/Aids. Tuy nhiên, do nạn mãi dâm lan rộng, phong trào du lịch ào ạt , cùng với mức khác biệt gia tăng giữa người giàu và người nghèo làm cho người ta bị cám dỗ muốn làm ra tiền nhanh chóng bằng mọi phương tiện, khó nhìn thấy được một sự ngăn chặn hữu hiệu bịnh HIV/AIDS ở Việt nam trong tương lai gần.

Sau hết, một hiện tượng đáng chú ý trong giới Việt nam chúng ta tại Mỹ. Ðành rằng càng ngày càng có một số bịnh nhân đáng kể từ Việt nam qua Mỹ chữa những bịnh phức tạp, cần khoa học kỹ thuật Mỹ. Nhưng đáng kể và đáng ngạc nhiên là một số người Việt ở Mỹ lại về VN để chữa bịnh như giải phẩu thẩm mỹ, cắt amygdale, chữa răng, mổ mắt chữa cận thị, vì rẻ hơn bên Mỹ nhiều.. Chỉ có việc đem bầu về Việt nam để sanh thì không nên thôi vì vấn đề quốc tịch rắc rối.

Một số bịnh nhân mua thuốc Việt nam hoặc Châu Âu bán ở Việt Nam đem về Mỹ xài cho mình hoặc cho con cái. Giới bác sĩ chúng ta ở đây có lẽ nên để ý tới những thuốc này. Báo chí nói nhiều về những thuốc giả đang lưu thông tại Ðông Nam Á và ngày tại Mỹ. Một số thuốc khỏe như Coramine, thuốc nhét đít được người Việt và người Pháp quen dùng mà không có hoặc không bán tự do tại Mỹ, tuy nhiên vì đa số bịnh nhân dùng bừa bãi, không đúng chỉ định, một số trường hợp có thể nguy hiểm tính mạng nhất là thuốc dùng cho trẻ con có chứa aspirin hay salicylate có thể làm ói mửa nguy hiểm (hội chứng Reye).

Nhìn kỹ, thì việc này cũng nằm trong chiều hướng chung của thị trường thế giới hiện nay. chúng ta thấy các cơ sỡ y tế tư nhân ở Việtnam quảng cáo nhiều bằng Anh ngữ trên các website, và thật ra hình như các cơ sở y tế có vẽ gần với tiêu chuẩn quốc tế hơn trước. Theo luật kinh tế thị trường , ở đâu làm rẻ thì khách đến, và cũng như trong các lãnh vực khác, sản phẩm từ Việt nam , trước đây là thủ công nghệ, tới cá catfish, tới hột điều, nay tới chuyên viên computer, các ca sĩ, có thể tới lúc các bác sĩ ở Việt nam bắt đầu có những khách hàng ngay tại Mỹ và hiện nay đang là bịnh nhân phòng mạch ở đây.

Chúng ta rời quê hương thấm thoát đã mấy chục năm, lúc thế giới còn trong thế lưỡng cực của chiến tranh lạnh, lúc chưa có CT, MRI , Sono, CD, DVD, Internet, website, cellular phone. Nay thì, thay vì ở trong "cái nhà là nhà của ta, công khó ông cha làm ra, cháu con ta gìn giữ lấy", chúng ta lại sống trong cái làng thế giới (global village), trong cái tháp Babel, đủ màu da, đủ thứ tiếng. Các thay đổi trong ngành y tế chịu ảnh hưởng từ mọi mặt của sinh hoạt cộng đồng thế giới và riêng với người Việt hải ngoại, không ít thì nhiều, bằng cách này hay cách khác, lắm lúc chúng ta lại được lạc về đường xưa lối cũ mà không hay.

Falls Church, Virginia