|
|
Là hành tinh có tỉ trọng thấp nhất (0,69), nhẹ hơn nước. Người ta biết những tin tức về Saturn nhờ vệ tinh thăm dò Voyager trong những năm 1980 và 1981.
Các vòng của Saturn được Galiléo quan sát lần đầu tiên năm 1610 nhưng mãi đến 1656 Christian Huygens mới diễn tả rõ ràng hình dáng của các vòng. Jean-Dominique Cassini khám phá ra vạch chia trong cấu trúc của vòng chứng tỏ rằng chúng không đồng thể. Năm 1785 Pierre Simon de Laplace chứng minh rằng các vòng này được cấu tạo bởi hàng loạt vòng mỏng đồng tâm vì lý do hiệu ứng các thủy triều của Saturn. Năm 1898, James Edward Keeler nhờ đo vận tốc quay các vòng nhờ hiệu ứng Doppler-Fizeau, đã chứng minh rằng các vòng quay xung quanh Saturn một cách khác nhau. Năm 1857 James Clerk Maxwell cũng chứng nhận điều này.
 |
|
Photo NASA/JPL |
Lợi dụng khi Trái Đất đi ngang qua mặt phẳng của các vòng Saturn từ năm 1980 đến 1995, các kính viễn vọng lớn và kính viễn vọng không gian Hubble đã đo được bề dày của các vòng. Cho dù chúng trải rộng trong mặt phẳng xích đạo tới hơn 300.000km tính từ tâm của hành tinh, bề dày của chúng chỉ dưới 1km.
Vòng D rất lợt và mờ, bắt đầu khoảng 7000km từ lớp trên cùng của đám mây bao Saturn, trải rộng giữa 67000km và 74.500km tính từ tâm hành tinh
Vòng C sáng hơn nhiều, gồm những giải trong suốt và những giải đậm hơn xen kẽ nhau. Vòng trải rộng giữa 74500km tới 92000km kể từ tâm hành tinh và được tách ra làm hai bởi lỗ hổng Maxwell rộng 270km.
Vòng B, là vòng sáng nhất và đục nhất, gồm những giải sáng và sậm có kích thước thay đổi, trải rộng giữa 92000 và 117.500km tính từ tâm Saturn. Vòng này rộng khảng 4700km, lớp phân cắt Cassini giữa vòng B và vòng A chứa nhiều vòng có độ sáng rất yếu.
Vòng
A, giữa 122000km và 136800km, độ sáng giảm dần từ trong ra ngoài. Vạch phân
chia Encke, rộng khoảng 325km, chia hai phần có ánh chiếu hơi khác
vòng A.
Sau lớp phân chia Pionner rộng khoảng 4000km , cách tâm Saturn 140200km, trải rộng khoảng 500km
Vòng G rất yếu và tỏa lan, trải từ 165500km đến 173800km
Từ Trái Đất ta có thể thấy tổng thể các vòng của Saturn.
Cuối cùng là vòng E rất mỏng, trải rộng cho đến khoảng cách trên 550000km kể từ tâm hành tinh
Chúng có thể là kết quả của sự tan rã của các vệ tinh vì ở quá gấn hành tinh hoặc là chất cặn bã còn lại từ đám mây nguyên thủy.
|
|
Wide View of Saturn's F Ring
(photo NASA)
|
Hình chụp được do Voyager lúc ở cách xa Saturne 5 triệu km. Không thể thấy được cảnh này nếu kính viễn vọng được đặt trên mặt đất, vì Trái Đất ở sát Mặt Trời nên chỉ thấy được một mặt được chiếu sáng của Saturne mà thôi. (Photos : NASA)
Hình này Voyager chụp Saturn ngày 3/11.1980 khi nó ở cách 13 triệu km. Saturne với hai vệ tinh Téthys (ở trên) và Dioné. (Photos : NASA)
Vệ Tinh
Trước khi có Voyager, người ta chỉ biết 9 vệ tinh. Bây giờ ta biết chắc chắn có 34 vệ tinh quay quanh Saturne
Các vệ tinh lớn:
Trừ Titan, là vệ tinh lớn nhất với đuờng kính là 2500km, Saturn chứa 7 vệ tinh trung bình (>150km đường kính), gồm một tập hợp của đá và nước đá. Theo khoảng cách tăng dần ta có thứ tự sau: Mimas, Encelade, Téthys, Dioné, Rhéa, Titan, Hypérion và Japet
Các vệ tinh nhỏ:
Những vệ tinh nhỏ hơn (<150km đường kính), có hình dạng không đều, giống các thiên thạch, người ta nghi ngờ có 10 vệ tinh
Theo khoảng cách tăng dần ta có thứ tự sau: Pan, Atlas, Prométhée, Pandore, Épiméthée, Janus, Calypso, Télesto, Hélène và Phoebé..
Năm 2000 tìm ra thêm được 12 hành tinh không đều đặn : Ymir, Paaliaq, Siarnaq, Tarvos, Kiviuq, Ijiraq, Thrym, Skadi, Mundilfari, Erriapo, Albiorix, Suttung.
Năm 2003 tìm ra đuợc một vệ tinh không đồng đều: s/2003 S1
Năm 2004 tìm được 3 vệ tinh: S/2004 S1, S2, S3
Bài đọc thêm:
Thổ tinh (Wikipedia) -Tiếng Việt
Tìm hiểu về các vệ tinh của Saturn - Tiếng Pháp
Trích dịch từ :
http://jmm45.free.fr/planetes/saturne/saturne.htm
http://perso.wanadoo.fr/pgj/planetes/saturne.htm
© http://vietsciences.free.fr Võ Thị Diệu Hằng