Làm Thế Nào Cho Máy Windows Chạy Nhanh Hơn

Võ Quang Nhân
 
 

Ðây là bài lược dịch từ bài “Speed Up Your PC” trích trong tap chi PC Magazine MAR 11, 2003 của Winn L. Rosch. Bài viết này tưong đối bổ ích cho các bạn nào đã và đang xài computer. Bài viết đòi hỏi người đọc có một ít hiểu biết căn bản về điện toán đê có thể tìm ra cách giải đáp riêng. Bài viết đăng làm nhiều kì. Ðây là kì 1

Xin lưu ý: Mỗi tiêu đề sẽ thích hợp với các Windows thích hợp. Do đó, để cho dễ theo dõi. Ngay sau mỗi tiêu đề sẽ có cá kí hiệu viết tắt là tiêu đề đó dùng cho hệ điều hành nào.
Kí hiệu: “89 “ dùng để chỉ tiêu đề sẽ áp dụng được cho Windows 98
Kí hiệu: “Me “ dùng để chỉ tiêu đề sẽ áp dụng được cho Windows Me
Kí hiệu: “2K “ dùng để chỉ tiêu đề sẽ áp dụng được cho Windows 2000
Kí hiệu: “XP “ dùng để chỉ tiêu đề sẽ áp dụng được cho Windows XP
Kí hiệu: “all “ dùng để chỉ tiêu đề sẽ áp dụng được cho tất cả Windows

Tạm dùng m ô.t số danh từ Anh ngữ cho dể viết:
click: để chỉ rằng hãy nhấp nút chuột bên trái 1 lần
right click: để chỉ rằng hãy nhấp nut chuột bên phải 1 lần
double click: để chỉ rằng hãy nhấp nút chuột bên trái 2 lần
right double click: để chỉ rằng hãy nhấp nut chuột bên phải 2 lần
reboot: làm đông tác khởi đô.ng máy trở lại (Start -> Shutdown -> Restart -> OK)

Sau đây là các tiêu đề:

1. Làm trống chỗ cho ổ cứng (all) :

  Xoá những tập tin không cần thiết. Máy sẽ chạy vô cùng chậm nếu 90% hay nhi ều hơn dữ liệu được chưá trên ổ cứng. Bạn có thể ti ến h ành b ằng c ách t ìm v à xo á c ác t ập tin tr ực ti ếp hay d ùng ch ức n ăng “Disk Cleanup” cua Windows.
Ðể chạy một cách tư động hãy double click “My Computer” -> Right click diã cứng -> Property -> General -> Disk Cleanup
Hình1: Disk cleanup (double click “My Computer” -> Right click diã cứng -> Property -> General -> Disk Cleanup)    

Trong XP có thể xếp thời khoá biểu cho việc làm sạch diã cứng: Click Control Panel -> double click Schedule Tasks -> double click Add task -> disk cleanup -> Lưạ Monthly (hay bất kì thơi khoá biểu nào) roi tìếp tục sự hướng dẫn cuả chưong trình cho đến hết.

 

2. Defragment ổ cứng (all):

Defragment sẽ giúp các tập tin đuợc chưá trong các chỗ trống liên tuc và do đó, máy sẽ tải các tập tin trong thời gian ngắn hơn. Tuy nhiên, Defragement rất là mất thì giờ, cách tốt nhất là trước khi rời máy để đi làm việc khác (như đi ngủ, đi u ống cà phê chẳng hạn) hãy tiến hành công việc Degragment:
Reboot -> Chọn Safe Mode (dùng F8 để mở menu này khi reboot. việc làm này nhằm loại bỏ những chương trình không cần thiết có thể làm gián đoan quá trình Defragment) -> Start -> Programs -> Accessories -> System Tools-> Disk Defragmenter …

 

Hình2: Disk defragmenter (Start -> Programs -> Accessories -> System Tools-> Disk Defragmenter)
 


3. Xử dụng NTFS (2K, XP):

Hệ thống NTFS có nhiều ưu việt hơn so với hệ thống FAT. Nói chung nó an toàn hơn và xử lí cac tập tin cở lớn nhanh hơn FAT. Nếu bạn vưà lăp đặt ổ diã mơí thì chỉ viêc Partition và format nó trong dạng NTFS trước khi dùng. Ðối với các ổ đang dùng trong FAT thì có thể chuyển đổi như sau -- Chú ý nếu bạn dùng boot loader khác hơn là Windows boot loader thi không nên chạy chưong trinh này (chẳng hạn như khi chay nhiêu hệ điều hành trong cùng 1 ổ FAT
Start -> Program -> Accessory -> command Promt -> Rồi gõ lệnh: CONVERT C: /FS:NTFS /V (Trong lệnh n ày, ban có thể thay tên ổ C: bằng tên các ổ khác )
 

Hình3: chuyển hệ từ FAT sang NTFS

 

4. Chỉ Số hoá (hay đia chỉ hoá -- dịch từ chữ Index) cho ổ diã để máy tìm kiếm nhanh hơn có thể làm chậm máy:

chức năng này tiện lợi khi ban làm việc trong hệ thống quá nhiêu dũ liệu và không nhớ hết các tập tin để ở đâu nhưng nếu bạn không mấy khi phải tìm kiếm các tập tin và khi ổ diã đã khá đầy thì vi ệc “indexing” sẽ cho máy chạy rất chậm. Nê’u 1 máy đã có Window Office, thì có thể máy đó đã được chỉ số hoá. Bạn có thể loại bỏ chức năng này để cho máy chạy nhanh hơn . Hơn nưã trong các hệ thống 2K và XP thì hệ điều hành đã có sẵn hệ thông chỉ số hoá riêng không cần đến hệ thống này cua Windows Office.
Bạn có thể mở hay đóng hệ thống chỉ số hoá này cuả XP hay 2K:
Start -> Settings -> Control Panel -> Administrative Tools -> Computer Management -> services and Application -> right click Indexing Service -> start/stop

Hình 4: Control Panel

 

Hình5: Administrative tools

 

Hình6: Tắt chức năng chỉ số hoá.

Bài dịch kì tới: boot nhanh, DMA, Video và Vận tốc, DirectX 5. 

=====================================================

Sau đây là các tiêu đề tiếp theo:



5. Làm nhanh vận tốc khởi động cuả máy (all):


Bạn có thể tiết kiệm một số thì giờ chờ đợi máy khởi động bằng cách sữa đổi các thứ tự ưu tiên khởi động trong các BIOS. Chẳng hạn như có thể cài cho máy tìm ổ C: trước các bộ phận khác (thông thưònh máy cuả bạn sẽ tìm hệ điều hành trong ổ A: trước, rồi đến ổ CD va sau cùng là C: -- như vậy, máy sẽ mất thì giờ hơn).
Trong các máy mới, hệ điều hành NT, 2K, hay XP cũng có chức năng “khởi động nhanh” (quick boot) trong BIOS có thể giúp máy bỏ qua các kiểm tra bật mở (power on tests) sử dụng chức năng này thì máy cuả bạn sẽ khởi đông nhanh hơn nhiều.
Ngoài ra, trong nhiều máy nhât là máy xách tay (portable, laptop) thì cũng có 1 cách để khởi động nhanh là dùng chức năng standby hay hibernate. Thay vì tắt/mở máy hãy nhấn nút stanby (hay hibernate)


6. DMA các ổ diã (all):


DMA là chữ viết tắt cuả direct memory access. dây là quá trình vận chuyển dữ liệu vào trong bộ nhớ mà không đòi hỏi sự làm việc cuả CPU. Công việc này sẽ nâng cao hiệu quả làm việc cuả các ổ cứng rất nhiều. Bạn có thể kiểm lại (và cài đặt để xử dụng DMA) như sau:
Start -> Settings -> Control Panel -> System -> Hardware -> Device Manager, sau đó double click trên IDE ATA/ATAPI controller để mở nó ra; double click Kênh IDE chính (Primary IDE Channel) click Advanced Settings. Rồi trong mục Transfer Mode chọn “DMA if available”. Trong một số trường hợp controller cuả bạn có thể không có DMA hay một số trường hợp khác la do bạn đã cài đặt chương trình Intel Application Accelerator -- Bạn có thể dùng Controll panel/ add remove mà tạm thời loại chương trình đó ra để cài đặt DMA rồi sau đó cài đặt nó trở lại.

 


7. Ðơn giản hoá màn hình (all):


Nếu monitor cuả bạn là LCD, máy có thể chạy nhanh hơn bằng cách giảm độ sâu cuả bảng màu xuống còn 16 bit thay vì 24 hay 36 bit:
Start -> Settings -> Control Panel -> Display -> Settings -> Trong đề mục color chọn High Color (16 bit).

Hình7: Chọn biểu tượng Display

 

Hình8: Giảm độ sâu cuả màu hiển thị sang 16-bit

 

8. Nâng cẩp DirectX(all):


DirectX dùng để xử lí hiển thị các hình ảnh, games… DirrectX mới hơn thì chạy nhanh hơn. DirectX mới nhất hiện tại la 9.0. Bạn có thể tải về máy (không tốn ti ền) qua điạ chi www.microsoft.com/winodws/directx và l ưạ tập tin DirectX nào đung cho hệ điều hành cuả bạn

 


9. Loại bỏ các chương trình và các tiện ít không cần thiết: (all)


Mỗi khi bạn cài đặt 1 chương trình mới, các thảo chuyên viên cũng đã thêm vào trong máy của bạn nhiều tiện ích, những tiện ích này được taỉ một cách tự động khi máy khởi động. Và cứ mồi chưong trình như vậy làm cho máy cuả bạn chậm đi 1 tí.
Trong 98, ME và XP có một lệnh tên là Msconfig.exe, có thể giúp bạn quản lí tất cả các chương trinh tự động như trên. Bạn cũng có thể tải về máy tập tin Startcop.zip từ www.pcmag.com. Chưong trình tiện ích này sẽ giúp bạn lưạ chọn những program nào sẽ đưọc tải lúc khởi động Window

 

Hình9 : Dùng Add/Remove Programs để loại bớt các chương trình không dùng nưã.

 

 

Hình10:  Xóa bớt các chương trình tự hành trong "startup" để giảm nhẹ "tải" cuả computer.

 

10. Cài đặt lại Windows: (all)


Nếu PC cuả bạn đã hơn 1 năm thì có thể nó sẽ không còn nhanh như “thưở ban đầu” nưã, Lí do chính là vi bạn đã cài đặt quá nhiều chưong trình (trong đó có có những chưong trình ban sẽ/đã không còn xài tới nưã. Máy cuả bạn có thể đặc biệt chạy châm khi bạn lên “Internet”. Lí do là đã có quá nhiều tiện ích va drivers đưoc tải nhưng … không để có tác dụng ích lợi gì hết mà còn “ăn hại thêm”. He thống “registry” cuả sẽ trở nên quá cồng kềnh. Như vây, cách tốt nhất để phục hồi lại vận tốc ban đầu là…. tái caì đặt lại Windows. Khi cài đặt lại nhớ “back up” tat cả các dữ liệu cũng như drivers cần thiết. Format lại ổ C; sẽ làm cho ô này hoàn toàn sạch sẽ. Dĩ nhiên cũng nên nhớ giữ lại các mật khẩu va ID. vì sau khi “reinstall” tất cả những cài đặt cũ sẽ bi xoá.

 

=============================================

Sau đây là các tiêu đề tiếp theo:



11. Tối ưu hoá SWAP file (all) :


Một khi memory (RAM) trên máy không đủ thì SWAP file sẽ được hệ điều hành xử dụng và còn đuợc gọi là “virtual memory”. Khác với các hệ thống file thông thường, SWAP file không bi đụng tới khi chạy “Defragment”. do đó, nếu SWAP file trở nên quá cồng kềnh và không liên tục (fragment file) thì máy sẽ chạy rất chậm.(mặc dù Microsoft có tuyên bố rằng chương trình Defragment cuả họ có áp dụng lên cả SWAP file!!!?
Ðê sưã tình trạng này thi có thể tạm ngưng dùng SWAP file, chạy Defragment tất cả ổ cứng, rồi mở SWAP file trở lại qua 3 bước sau đây: (Đề nghị các bạn hãy ngưng chạy tất cả các chương trình trên máy trước khi tiến hành -- người dịch)
Bước 1:
Cho hệ 9x và ME: Start -> Control Panel -> System Performance -> Virtual Memory -> “Let me specify my own virtual memory settings” à Viết lại con số bytes đã được cài sẵn từ trước (để sau này bạn có thể cài đặt đúng số cũ khi mở lại SWAP file) à rồi sưã con số naỳ trở thành số không (zero) để tạm ngưng SWAP file.
Cho hê 2K (hay mới hơn): Start -> Control Panel -> System  -> Advanced -> Advance -> Performance Options -> Change và rồi sưã con số naỳ (kiếm dòng chữ "paging file size for selected drive" -- người dịch) trở thành số không (zero) để tạm ngưng SWAP file.

 

Hình11: Vào "system Properties"để chỉnh SWAP files

 

 

Hình12: Thay đổi hay bỏ hẳn SWAP file (nhấn nút change)

 

Bước 2:


Reboot và sau đó chạy Defragment -- Nhớ dùng Sandisk trước khio defragment nếu máy bạn la 9x hay ME


Bước 3:


Giống như bước 1 nhưng bây giờ bạn mở lại WSAP file bằng cách cài đặt lại như cũ nhữ gì bạn đã thay đôi
Trong trương hợp bạn quên không ghi lại số Mbytes cuả SWAP file thì có thể cài cho nó 1 con số gấp 2.5 lần số RAM mà máy đang có (nghia là nếu máy có 256 MB thì cài đặt 640 MB cho SWAP file.

 


12. Khoá Kernel trong RAM (XP, 2K)


Window có khả năng SWAP code cuả chính nó (window code còn được gọi nôm na là kernel). Tuy nhiên window code lại là bộ phận được xử dụng đi lại nhiều lần cho nên SWAP sẽ làm cho máy bị chậm đi rất nhiều. Nếu như máy có ít nhất 512 MB, bạn có thể tiết kiệm thời gian cuả máy bằng cách khóa (lock) kernel cua nó ở trong RAM (nghiã là không cho phép window code bị đưa đi SWAP) :
My Computer à Local Disk (C:) à Windows à Regedit; Rồi tìm khoá
“HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Control\Session Manager\Memory Managerment” trong màn hình bên trái. Trong màn hình bên phải click DisablePagingExecutive rồi click edit và sữa con số trong ô Value Data thành số 1. click OK, rồi đóng chương trình regedit lại

 

hình13: Sửa Khoá trong Registry

 

hình14: Chuyển giá trị thành 1

 

13. Tôi ưu vận tốc của Internet: (all)


Nê’u máy nối mạng bằng modem thì không có nhiều cách điều chỉnh ngoại trừ việc mở Phone and Modem trong Control Panel va điều chỉnh vận tốc lại thành con số 115,200 bits per second
Với DSL hay dây cáp modem (cable modem) bạn có thể dùng các tiện ích để điều chỉnh lại máy như chạy Tracer.exe (có sẵn trong hệ điều hành –không phải mua) và kiểm tra lại các cài đặt qua trang WEB: http://www.broadbandreports.com Dĩ nhiên bạn cũng có thể mua (hay kiếm ra) các tiện ích có thể tối ưu hoá sự nối mạng như Dr.Speed, Turbo Surfer, và Web-rocket

 


14. Nén các tập tin


Giảm dộ lớn (nén) các tập tin riêng lẽ (individual files) thay vì nén toàn bộ ổ dia có thể cho những điều lợi rất quan trọng. Nó chứng minh được sự bền bỉ (reliability) qua nhiều năm xử dụng
Nén các tập tin sẽ tiết kiệm được thì giờ vận chuyển (file-transfer time) cũng như chổ trống (space) trên ổ dia.
Khi nén người ta còn chó cơ hội để phân nhóm các tập tin. Chẳng hạn như một luật sư có thể nén các tập tin trong cùng một vụ xử kiện lại thành một tập tin nén thì sẽ dể dàng hơn trong việc quản lí các vụ kiện. Bạn có thể dùng chương trinh sẵn có cua windows hay dùng tiện ích ngoai thị trường như Winzip, PKZip

Hãy dùng USB 2.0 (all)


Theo lí thuyết USB nguyen thuỷ (1.x) chỉ có thể cho phép 12 Mega bit/giây. Trong khi đó, USB 2.0 có khả năng lên đến 480 Mega bit/giây (40 lần nhanh hơn!!!) Như vậy nếu bạn trang bị thêm USB 2.0 cho máy (khoang 50.00 Ðôla Mỹ) để co 1 adapter PCI to USB 2.0 thi máy sẽ chạy nanh hơn rất nhiều nếu dùng các USB 2.0 device.


Bài Kì tới: Memory, BIOS, Video accelerator, và loại trừ Dial up

 

=============================================

 

Sau đây là các tiêu đề tiếp theo:



16. Ðầu tư thêm cho bộ nhớ (memory) (all) :


Một trong những cách tốt nhất để tăng vận tốc cho máy tính là tăng bộ nhớ RAM. Một khi máy tính không đủ RAM thì buộc lòng bộ nhớ ảo sẽ đuợc dùng. (bộ nhớ ảo là một phần chỗ chưá lấy ra từ các ổ cứng; vận tốc xử lí dữ liệu trong ổ cứng sẽ chậm hơn trong RAM rất nhiều lần -- người dịch) Do đó, vận tốc máy sẽ bị suy giảm khá lớn.
Nâng cấp bộ nhớ từ 128MB lên 256MB sẽ làm tăng trung bình 31% “Bussiness Winston test“ và tăng 50% “Multimedia Content Creation test”

 


17. Ðiều chỉnh BIOS


Những nhà sản xuất máy tính cá nhân lớn thườnh dấu đi hầu hết các đặc biệt cuả BIOS – Lí do là vi họ cho rằng để giúp người dùng tránh những lồi lầm đáng tiếc cua chinh mình. Nếu bạn điều chỉnh không đúng BIOS có thể dần đến máy không hoạt động được nưã. Những điều chỉnh đặc biệt này có thể tìm thấy trong thực đơn cao cấp cuả BIOS (BIOS setup‘s advance menu). Trước khi thay đổi đặc điểm cuả BIOS bạn phải nắm đươc cách để phục hồi (reset) lại những chức năng ban đầu cuả BIOS trong trường hợp bạn có nhừng thay đổi không thích hợp. Hãy đọc cuốn cẩm nang kĩ thuật cuả bo mẹ và tìm ra các phục hồi BIOS bằng các cầu nối (jumper)
Một số thay đổi nhỏ có khi làm lợi cho máy. Bạn cũng có thể “ép tăng chu ki cuả CPU” (overclock) để chạy nhanh hơn nhưng cách này sẽ có một số nguy hiểm nội tại (chẳng hạn như CPU sẽ bị nóng hơn bình thường và chu kì sống (lifetime) sẽ ngắn hơn -- người dịch). Bạn cũng có thể thay đổi CAS (column address strobe ) Giảm giá trị cua CAS từ 3 chu kì xuông còn 2 chu kì sẽ làm máy nhanh hơn 1 tí tuy không nhiều.

 


18. Gia tốc cái video card (dịch nôm na là bo xử lí hình) cuả bạn (all)


Ngoại trừ bạn chơi các trò chơi computer, bạn không phải lo gì về các video card cuả bạn. Néu cần thiết (cho chơi game hay xử lí về hình ảnh) thì bạn có thể nâng cấp lên các bo đồ thị (graphics cards) và nhớ rằng các bo này phải đủ nhanh để giải mã MPEG các video số.

 


19. Thay bo mẹ (motherboard) mới


Thay vì phải mua máy mới, bạn có thể tái dụng các bộ phận như bàn phím, chuột, vỏ máy, màn hình,…và chỉ thay bo mẹ mới nhanh hơn cũng có thể tăng vận tốc máy. Nếu máy bạn đang dùng là tiêu chuẩn ATX thì sư nâng cấp sẽ rất thuận tiện (painlessly). Dì nhiên diều cần chú ý là có đồng tiền bỏ ra có xứng đáng với vận tốc cuả bo mới hay không. Cũng có nhiều bo mẹ cho phép bạn nâng cấp CPU thay vì cả bo. Bạn nên chú ý trường hợp này phải thay đổi lại các cài đặt trong BIOS hay trong bo mẹ để đạt vận tốc mới. Với các bo mẹ tương đối mới bạn sẽ chẳng có ích lợi nhiều nếu như bo mẹ nâng cấp không xử dụng bộ nhớ nhanh hơn

 


20. Loại bỏ Dial Up(all)


Khi nối kết Internet qua đưòng dây điện thoại thì vận tốc chậm cua sự nối kết này là nguyên do chính gây ra ra tắc ách chậm trễ. Nếu như tài chính không phải là vấn đề quan trọng thì tốt nhất bạn nên xử dụng những nối kết nhanh hơn như là dùng Cable (dây cáp), DSL, hay la dùng nối kết qua vệ tinh nhân tao (satellite connection). Sự lưạ chọn còn tuỳ theo điạ phương cuả bạn có khả năng để cung cấp các kĩ thuật cao này hay không. .
PC Magazine đã tiếp tục đăng loạt bài về nâng cao hiệu quả làm việc cuả computer. Loạt bài mới sẽ có tưạ là “Registry Tweaks for Better Computing cuả tác giả Neil J. Rubenking – Tạm dịch là “Những Kỹ Xảo (lắc léo) trong hệ thống Register (Ðăng Kí) để cho máy tính được tốt hơn hơn”. Nôi dung chính là hướng dần người dùng những thay đổi trong hệ thống registry để làm cho máy chạy được như ý và tốt hơn.