Tôi xin bắt đầu bài viết bằng
cách viết tựa đề của bài viết này bằng chữ Quốc ngữ
và chữ Nôm như sau:
Quốc
ngữ: Giới thiệu cuốn sách “Giúp đọc Nôm
và Hán Việt”
Chữ Nôm:
「」
Nhìn vào hai hàng chữ tiếng Việt,
chúng ta thấy hàng chữ Quốc ngữ ngày nay trông đơn
giản hơn hàng chữ Nôm mà tổ tiên chúng ta đã từng
dùng rất nhiều. Nhưng hàng chữ Quốc ngữ diễn tả âm
thanh hay cách phát âm của ngôn ngữ, trong khi hàng
chữ Nôm cho chúng ta thấy sự diễn tả ý nghĩa (tượng
hình) của ngôn ngữ. Đó là hai đặc điểm khác biệt cơ
bản nhất của hệ thống chữ La Tinh (biểu âm) và hệ
thống chữ Hán (biểu hình).
Ngày nay, sau hơn một thế kỷ
chúng ta chính thức dùng chữ Quốc ngữ (hệ thống
phiên âm chữ La tinh) để viết tiếng Việt thay thế
hoàn toàn cho hệ chữ Hán Nôm, chữ viết của chúng ta
trở thành chữ viết rất dễ nhớ và dễ học. Tuy nhiên
chính việc dùng chữ Quốc ngữ và ngừng dạy chữ Hán
Nôm sau một khoảng thời gian dài đã càng làm cho
tiếng Việt của chúng ta ngày càng xa rời cội nguồn
của nó. Tiếng Việt của chúng ta có cội nguồn từ hệ
thống chữ viết tượng hình nằm trong khối Hán văn
(bao gồm Trung Quốc, Nhật, Triều Tiên và Việt Nam),
và cũng là một thứ ngôn ngữ có khá nhiều từ đồng âm
dị nghĩa mà vốn dĩ trước kia chúng ta dùng hệ thống
chữ Hán Nôm để phân biệt. Ngày nay dùng chữ Quốc
ngữ, sự phân biệt này thường thông qua văn cảnh. Tuy
nhiên, nếu so sánh với nguồn gốc của từ ngữ trong
tiếng Việt thì chúng ta có thể liệt kê ra nhiều từ
được viết bằng chữ Quốc ngữ được hiểu sai và dùng
sai, và khi dùng nhiều trở thành thông dụng và đương
nhiên những từ sai cũng được chấp nhận và đưa vào
trong vốn từ vựng tiếng Việt hiện đại. Hệ thống chữ
Hán là chữ tượng hình dùng để viết lên thứ ngôn ngữ
theo lối diễn tả hình tượng và ý nghĩa. Trong khi hệ
thống chữ viết theo mẫu tự La Tinh biểu diễn âm
thanh, qua âm thanh chúng ta mới hiểu được ý nghĩa.
Theo tôi nghĩ, mỗi một thứ chữ viết có những ưu
nhược điểm khác nhau. Nếu chữ viết của chúng ta ngày
nay dùng hệ phiên âm chữ La tinh có ưu điểm là dễ
nhớ dễ học, nhưng lại có nhược điểm là chỉ nhằm cấu
tạo phần âm thanh mà không làm nổi bật được đặc tính
cấu tạo hình ảnh và nghĩa. Còn chữ Hán, và chữ Nôm
của Việt Nam, tuy phức tạp nhưng lại diễn tả được
phần nghĩa và giải quyết được phần lớn hiện tượng
các từ đồng âm dị nghĩa vốn có rất nhiều trong ngữ
vựng của các ngôn ngữ khối Hán văn.
Tôi vẫn còn nhớ lúc còn nhỏ, khi
học môn Trích giảng Văn học tôi vẫn thường được thày
cô giáo giới thiệu những tác phẩm văn học cổ điển
được viết bằng chữ Hán như bài thơ Thần
của Lý Thường Kiệt,
bài Hịch Tướng Sỹ
của Trần Hưng Đạo,
, Bình Ngô Đại Cáo
của Nguyễn Trãi, rồi những tác phẩm văn học chữ Nôm
như Truyện Kiều của Nguyễn Du, những
tập thơ Nôm của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương… nhưng tôi
chưa bao giờ được nhìn thấy chữ Nôm có hình thù như
thế nào. Lý do tôi không thể tiếp cận được đến các
văn bản Hán Nôm có thể là không duy trì việc học chữ
Hán Nôm trong trường và do hạn chế kỹ thuật mà những
tác phẩm Hán Nôm không được trích dẫn nguyên văn vào
sách giáo khoa. Sau này khi lớn lên tôi có dịp học
tiếng Nhật, tôi bắt đầu tiếp xúc với chữ Hán và tìm
hiểu về chữ Hán, cộng thêm với những ký ức ngày còn
nhỏ được nhìn thấy một số chữ Hán mà ông ngoại tôi
và bạn ông viết, tôi mới hình dung ra chữ Hán là
những chữ tượng hình được hình thành, có ý nghĩa ra
sao và được viết như thế nào. Khi học được chữ Hán,
tôi mới so sánh với những thành ngữ tiếng Việt như
“ngồi vắt chân chữ Ngũ” (),
“mặt vuông chữ Điền” (),
“chân đi chữ Bát” ()…
và hiểu các thành ngữ đó có nguồn gốc và ý nghĩa như
thế nào. Khi học được chữ Hán, tôi vẫn mong ước một
ngày nào đó tôi có dịp có thể được nhìn tận mắt chữ
Nôm mà tổ tiên chúng ta đã dùng trong suốt gần 10
thế kỷ cho đến lúc chữ Quốc ngữ chính thức được sử
dụng thay thế hoàn toàn hệ thống chữ viết Hán Nôm
phức tạp. Và ngày đó, ngày mà tôi có thể nhìn được
thấy chữ Nôm của tiền nhân là ngày mà hệ thống gõ đa
ngôn ngữ ra đời, vào khoảng năm 1999-2000. Bộ gõ đa
ngôn ngữ dùng cho các ngôn ngữ châu Á là
Mojikyo ở Nhật
Bản, trang web của Hội Bảo tồn Di sản Nôm ()
và rồi bộ gõ Hán Nôm
Hanokey ra đời đã có thể giúp cho người
Việt Nam có thể học được chữ viết của tiền nhân. Hội
nghị chữ Nôm Quốc tế lần đầu tiên được tổ chức ở Hà
Nội tháng 11 năm 2004 vừa qua cũng đã thảo luận
nhiều ý tưởng và giải pháp nhằm phục hưng được hệ
thống chữ Hán Nôm. Việc phục hưng được chữ Hán Nôm
cần phải có tài liệu và công sức của nhiều người có
tâm huyết.
Với những mong mỏi muốn tận mắt
được nhìn chữ Nôm có hình dạng như thế nào, tôi đã
tiếp cận được tới một số cuốn sách và tài liệu chữ
Hán Nôm. Trong số những tài liệu hướng dẫn học chữ
Hán Nôm được xuất bản gần đây nhất mà tôi tiếp cận
tới, phải kể đến cuốn “Giới
thiệu đọc Nôm và Hán Việt” của Linh
mục Anthony Trần Văn Kiệm. Linh mục Anthony Trần Văn
Kiệm là người rất tâm huyết và đã dành nhiều thời
gian biên soạn cuốn sách này với mong muốn góp phần
vào công cuộc phục hưng chữ Hán Nôm, duy trì và bảo
tồn di sản văn hóa Hán Nôm của dân tộc Việt Nam.
Cuốn sách được ra đời lần đầu tiên vào cuối những
năm 80 với các phần chữ Hán Nôm được viết bằng tay,
và cuốn sách đã được tác giả hiệu chỉnh nhiều lần
nhằm cố gắng giảm tối thiểu những sai sót. Lần xuất
bản gần đây nhất vào năm 2004 được sự trợ giúp kỹ
thuật của Hội Bảo tồn Di sản Nôm và Nhà xuất bản Đà
Nẵng, đặc biệt của “Nhóm Nôm Na” và các “hiệp
sĩ IT” có tâm huyết với chữ Hán Nôm, đã cho ra
đời phiên bản mới nhất được soạn thảo phần chữ Nôm
bằng máy tính. Cuốn sách “Giới thiệu đọc Nôm và Hán
Việt” phiên bản mới nhất rất gọn nhẹ, với phông chữ
tiếng Việt và chữ Nôm rất đẹp mắt, dễ nhìn và dễ
đọc.
Cuốn sách “Giới thiệu đọc Nôm và
Hán Việt” của Linh mục Trần Văn Kiệm được cấu tạo có
hai phần chính: Phần I là phần giới thiệu và liệt kế
các Bộ thủ dùng viết chữ Hán Nôm, và liệt kê các chữ
Hán Nôm được sắp xếp theo Bộ thủ và các nét. Phương
pháp sắp xếp chữ Hán Nôm theo Bộ thủ giúp cho người
đọc nhanh chóng tìm được cách phát âm theo âm Hán và
âm tiếng Việt của một chữ Hán Nôm, qua đó giúp người
đọc nhanh chóng tìm được nghĩa của chữ Hán Nôm tương
ứng trong Phần II. Phần II là phần liệt kê cách đọc
của từng chữ Hán Nôm và giải thích nghĩa của từng
chữ. Phần liệt kê cách đọc của một chữ Hán Nôm bao
gồm âm Bắc Kinh (theo phiên âm
Pinjin, tác giả gọi là Phanh Âm), âm
Hán Việt và âm tiếng Việt (Nôm). Với cách biên soạn
như vậy sẽ giúp cho người đọc giảm thời gian tra cứu
cách đọc và nghĩa của từng chữ Hán Nôm. Cuốn sách
cũng giới thiệu chi tiết cách sử dụng và tra cứu các
chữ Hán Nôm dễ dàng và nhanh chóng nên có ưu điểm là
có thể giúp cho những người chưa học chữ Hán Nôm bao
giờ cũng có thể dễ dàng tiếp cận và tra cứu được.
Đặc biệt với cách sắp xếp phần tra nghĩa theo thứ tự
bảng chữ cái tiếng Việt và âm đọc tiếng Việt nên bạn
đọc có thể dễ dàng tra được chữ Nôm mà bạn muốn biết
để kiểm tra xem một chữ đọc theo âm tiếng Việt hiện
đại có thể được viết bằng chữ Nôm như thế nào và có
nghĩa ra sao. Tuy nhiên theo ý kiến của tôi nếu
người muốn học chữ Nôm mà chưa học chữ Hán bao giờ
và muốn học nhanh thì nên theo học một lớp chữ Hán
cơ bản (nếu có điều kiện) và sau đó thực hành học
với cuốn sách “Giới thiệu đọc Nôm và Hán Việt” có
thể đạt hiệu quả nhanh hơn. Còn nếu không, bạn có
thể tự học chữ Hán qua máy tính và mạng Internet.
Một trang web mà bạn đọc có thể dùng học chữ Hán cơ
bản và tìm hiểu về chữ Hán ở địa chỉ sau:
http://www.freewebs.com/hanosoft/
Cuốn sách “Giới thiệu đọc Nôm và
Hán Việt” gọn nhẹ nhưng chứa đựng nhiều thông tin và
số lượng lớn chữ Hán Nôm. Cuốn sách này có thể giúp
các bạn đi vào tìm hiểu thế giới Hán Nôm đầy “huyền
bí” nhưng rất thú vị, và nó cũng có thể giúp các
bạn tìm hiểu và nghiên cứu được kho tàng tư liệu
sách vở Hán Nôm vẫn còn nằm trong các thư viện ở
Việt Nam và trên thế giới. Theo tôi thì đây là một
trong những cuốn sách quý hiếm dùng để tra cứu và tự
học chữ Hán Nôm mà các bạn ham muốn học chữ Hán Nôm
nên đọc.
Bạn có thể mua được cuốn sách này
tại địa chỉ:
Nhà xuất bản Đà Nẵng,
17 Quang Trung – Đà Nẵng,
Email:
nxbdanang@dng.vnn.vn
Tel: (84-511)-822434, 821082,
Fax: (84-511)-891496
Hoặc
bạn có thể liên lạc tới tác giả, Linh mục Anthony
Trần Văn Kiệm, tại địa chỉ sau:
St. Patrick Church
P.O.Box 934
Seadrift, Texas 77983 USA
Email:
KVincentVN@aol.com
Để giúp cho bạn có thể gõ được
chữ Hán và chữ Nôm, bạn có thể tham khảo trang web
của Hanosoft cho ở trên và tải xuống bộ gõ Hanosoft
miễn phí, và tham khảo thêm trang web của Hội Bảo
tồn Di sản Nôm sau:
http://www.nomfoundation.org
Ngày nay nếu chúng ta phục hưng
lại được việc học Hán Nôm, các thế hệ mai sau sẽ có
được nhiều lợi ích:
* phát
triển tiếng Việt và giữ gìn sự trong sáng của tiếng
Việt,
* giúp
cho việc dịch thuật tìm từ ngữ dễ dàng hơn,
* hiểu
và bảo tồn được những tác phẩm cổ điển được viết
bằng chữ Hán Nôm của tiền nhân,
* có
thêm cơ hội giao lưu dễ dàng với các doanh nghiệp
của các nước dùng Hán văn như Trung Quốc, Triều
Tiên, Nhật Bản, Singapore…
Có chút hiểu biết về chữ Hán Nôm,
tôi nghĩ rằng chúng ta có thể hiểu được sự thâm thúy
trong lối chơi chữ, và viết thơ ngày trước của các
tài tử thơ văn và những học giả. Xin chép tặng lại
các bạn bài thơ “Vịnh người chửa hoang” của nữ thi
sĩ Hồ Xuân Hương bằng chữ Nôm để chúng ta biết được
tài chơi chữ nữ thi sĩ:
Vịnh Người Chửa Hoang
Cả nể cho nên hóa dở dang
Nỗi lòng chàng có biết chăng chàng
Duyên thiên chưa thấy nhô đầu dọc
Phận liễu sao đà đẩy nét ngang
Cái tội trăm năm chàng chịu cả
Chữ tình một khối thiếp xin mang
Quản bao miệng thế nhời chênh lệch
Không có nhưng mà có mới ngoan.
Hồ Xuân Hương
(Theo “Spring Essence – The
Poetry of Hồ Xuân Hương”, Copper Canyon Press, 2000,
có chỉnh lại chữ Chửa thành
chữ Chửa hoặc có
chữ hoặc
bộ có
phần hợp lý hơn.)
Cuối cùng, xin chúc các bạn học
chữ Hán Nôm thành công.
,.
Nguồn đọc thêm về chữ Hán Nôm:
http://www.nomfoundation.org/people/vFatherAnthony.html
http://www.nomfoundation.org/projects/vprojects.html
http://www.tudienkanji.com
http://www.freewebs.com/hanosoft/
|