Vĩnh biệt GS Nguyễn Mộng Hùng

•  Người Việt Nam công bố nhân bản vô tính trước Wilmut
• Lý lịch khoa học Gs Nguyễn Mộng Hùng
• Phỏng vấn GS Nguyễn Mộng Hùng về việc trị bệnh bằng tế bào gốc

 1  Người Việt Nam công bố nhân bản vô tính trước Wilmut

Thật đau xót khi nghe tin GSTS Nguyễn Mộng Hùng vì qua đời đột ngột . Cả giới khoa học thương tiếc ông vì ông đang là một trong những người tiên phong trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc ở Việt Nam.

Ít ai biết rằng chính tờ Nature- tờ báo danh tiếng đã công bố (năm 1997-1998) công trình nhân bản vô tính tạo ra cừu Dolly của Ian Wilmut- đã đăng công trình nhân bản vô tính cá chạch của ông (cộng tác với nhà khoa học Nga Nikitina) trong số báo ra ngày16-8-1979. Công trình được công bố trước Wilmut 17- 18 năm này có ý nghĩa đột phá trong lĩnh vực nhân bản vô tính (cloning) nên trước đó đã được báo Công nghiệp Xã hội chủ nghĩa (Nga) số ra ngày 21-12-1978 đã dành hẳn 1 trang để giới thiệu về nhà khoa học Việt Nam trẻ tuổi này. Ít ai biết rằng để có được khám phá quan trọng đó ông đã trải qua 1500 lần thí nghiệm lặp đi lặp lại với những kim vi thao tác tự chế tạo.

Ông đã đi trước Wilmut rất lâu nhưng là thực hiện trên cá nên không nổi tiếng như thực hiện trên cừu (động vật có vú). Dù sao đó cũng là một vinh dự rất to lớn cho giới khoa học Việt Nam. Về nước tham gia giảng dạy tại Khoa Sinh trường Đại học Tổng hợp (nay là ĐHKHTN thuộc ĐHQG Hà Nội) ông đã không ngừng xây dựng đội ngũ nghiên cứu, trang bị lại phòng thí nghiệm và đặc biệt quan tâm đến việc trợ giúp các nhóm học sinh đi thi quốc tế về Sinh học. Những tấm huân chương của các cháu học sinh có mồ hôi, công sức quý giá của thầy Hùng.

Tôi cộng tác với ông trong việc thẩm định sách giáo khoa Sinh học bậc phổ thông nhưng cũng rất băn khoăn như ông vì không có quyền đóng góp về chương trình Sinh học (một chương trình rất không hợp lý và chả giống nước nào). Trong bất kỳ công việc nào ông cũng nhiệt tình, sôi nổi nhưng với thái độ rất nhã nhặn , hiền từ. Gần đây ông dấn thân vào sự nghiệp nghiên cứu tế bào gốc phục vụ y tế và lôi cuốn các nhà khoa học nhiều trường, nhiều viện cùng tham gia. Nhà nước đã bắt đầu quan tâm và đầu tư khá thỏa đáng cho nhóm nghiên cứu của ông. Những thành công bước đầu của ông đã được báo Khoa học & Đời sống lựa chọn là một trong số 10 sự kiện khoa học nổi bật trong nước năm 2005.

Ông đã công bố 26 bài báo khoa học và tham gia biên soạn 10 cuốn giáo trình và sách khoa học . Ngoài lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc ông còn tham gia vào nhiều đề tài có giá trị phục vụ ngay cho sản xuất. Chẳng hạn ông đã nghiên cứu cắt bỏ tuyến androgen ở tôm càng non nước ngọt để đảo giới tính tôm đực thành loại tôm cái giả. Hy vọng từ kết quả nghiên cứu này sẽ có thể tạo ra quần thể toàn là tôm càng đực (trọng lượng khi trưởng thành cao hơn tôm càng cái tới 30%)…

Biết bao thành tựu mà những đồng nghiệp và học trò của ông đang cần tới sự tư vấn thông minh và sáng suốt của ông. Các chương trình nghiên cứu về tế bào gốc đang ở giai đoạn tăng tốc thì ông lại vội vã đi xa. Vẫn biêt tử sinh lá quy luật của muôn đời nhưng ông ra đi quá đột ngột để lại cho tất cả chúng tôi biết bao xót thương và tiếc nuối. Cầu mong hương hồn ông thanh thản nơi vĩnh hằng.

2 Lý lịch khoa học Gs Nguyễn Mộng Hùng

(ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI) 

I - Sơ lược tiểu sử bản thân.

1. Họ và tên:                Nguyễn Mộng Hùng               

2. Ngày, tháng, năm sinh:         15 – 01 – 1942,  Giới tính: Nam, Dân tộc : Kinh

3. Đảng viên Đảng CSVN: Không

4. Quê quán:    Song hồ, Thuận thành, Bắc ninh

5. Chỗ ở hiện nay:        611 Đường La thành, Tổ 2B, phường Thành công, Ba đình, Hà nội

6. Địa chỉ liên hệ:          Bộ môn Tế bào-Mô-Phôi và Lý sinh học, Khoa Sinh học

                                   trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà nội

7. Cơ quan công tác hiện nay:  Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên

                                                           Đại học Quốc gia Hà nội.

8. Địa chỉ cơ quan:                   334. Nguyễn Trãi, Thanh xuân, Hà nội

9. Điện thoại:    Cơ quan (04)5588479, Nhà riêng: (04) 7843631, Di động: 0904243556

10. Địa chỉ E-mail:                   monghung333@hn.vnn.vn

11.  Chức vụ hiện nay: Giáo sư, Trưởng Phòng Công nghệ Tế bào Động vật Chức vụ cao nhất: Chủ nhiệm Bộ môn (1997-2003)

12. Năm được cấp bằng đại học: 1967, thuộc ngành: Động vật học, chuyên ngành: Phôi sinh học

      Năm được cấp bằng thạc sỹ: 1967, thuộc ngành: Động vật học, chuyên ngành: Phôi sinh học

       Năm được cấp bằng tiến sỹ: 1978, thuộc ngành: Động vật học, chuyên ngành: Phôi sinh học

13. Năm được phong Phó Giáo sư: 1991, phong Giáo sư : 2005

14. Hệ số lương hiện nay:                    7,64

II. Quá trình công tác

III. Thành tích khoa học

1. Các hướng khoa học hoặc đề tài khoa học chủ yếu đã nghiên cứu :

-  Nghiên cứu ảnh hưởng của điều kiện khí hậu nóng ẩm lên sinh lý sinh sản chuột.

-  Sản xuất chế phẩm có hoạt tính sinh học:  Huyết thanh ngựa chửa

-  Tạo dòng vô tính  ở cá xương

-  Mẫu sinh ở cá .

-  Điều khiển giới tính động vật

-  Công nghệ tế bào gốc động vật

2. Các sách đã biên soạn:

Phôi sinh học hiện đại.  NXB Khoa học và Kỹ thuật.  Tác giả Bodemer. Dịch từ tiếng Nga. 1978

1.      Di truyền học . NXB Nông nghiệp, 1982. Tác giả :Petrov. Dịch từ tiếng Nga

2.      Những vấn đề Sinh lý sinh thái cá. 1983. Viết cùng một số tác giả khác.

3.      Bài giảng Sinh học Phát triển. NXB KH và KT , 1993.

4.      Sinh học. NXB Giáo dục, 1997. Sách dịch từ tiếng Anh. Hiệu đính toàn bộ và tham gia dịch một phần.

5.      Công nghệ tế bào phôi động vật. 2004. NXB Đại học Quốc gia.

6.      Thực tập sinh học Phát triển. (Chủ biên). 2004. NXB Đại học Quốc gia.

7.      Công nghệ sinh học tế bào (Vũ văn Vụ, Lê Hồng Điệp, Nguyễn Mộng Hùng), 2005, NXB Giáo dục

8.      Công nghệ sinh học phân tử . NXB KH&KT , 2007. (sách dịch từ Molecular Biotechnology. Tác giả Glick B.R., Pasternak J.J. . ASM press, Washington DC, 2003)

3. Một số các công trình khoa học chủ yếu

1.      Nguyen Mong Hung, Gasaryan, K.G. Transplantation of somatic cell nuclei in the activated teleostean (Misgurnus fossilis L.) eggs. The soviet Journal of Developmental Biology, V. 9, N⁰. 1, (1978).

2.      Gasaryan, K.G., Nguyen Mong Hung, Neyfakh, A.A., Ivanenkov, V.V. Nuclear transplantation in teleost Misgurnus fossilis L. Nature, Vol. 280, pp. 585-587 (1979).

3.      Nguyễn Như Hiền, Nguyễn Mộng Hùng, Lê Xuân Cương, Nguyễn khắc Khánh. Điều chế và sử dụng huyết thanh ngựa chửa ở Việt nam. Tuyển tập các công trình nghiên cứu, Viện Chăn nuôi, NXB Nông nghiệp, (1980).

4.      Hung N.M., Ivanov, E.A., Dabagyan, I.V. Transplantation of nuclei of the goldfish blastomeres in the loach eggs. The soviet Journal of Developmental Biology, V. 12, N⁰ 4, (1981).

5.      Nguyễn Mộng Hùng. Nghiên cứu mẫu sinh ở cá trê ta Clarias fuscus và cá trê phi Clarias lasera. Tạp chí Khoa học và Kỹ thuật Nông nghiệp, Số 2, (1985).

6.      Nguyễn Mộng Hùng. Nghiên cứu áp dụng kỹ thuật cấy nhân trên cá trê Clarias fuscus L. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 3, (1993).

7.      Nguyễn Mộng Hùng, Nguyễn Lai Thành. Nghiên cứu sự lưỡng tính ở lươn sống ở các khu vực ngoại thành Hà nội. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 3, (1995).

8.      Nguyễn Mộng Hùng, Nguyễn Lan Hương. Nghiên cứu kiểu nhân của lươn, Monopterus albus (Zuiew), sống ở hai miền Nam và Bắc Việt nam. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 4, (1996).

9.      Nguyễn Mộng Hùng, Hoàng Minh Hòa. Nghiên cứu hình thái và kiểu nhân cá sóc Orizias latipes (Temminsk & Schlegel, 1846) sống ở các khu vực ngoại thành Hà nội. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 1, (1997).

10.  Nguyễn Mộng Hùng. Nghiên cứu khả năng mẫu sinh ở loài cá diếc Carassius auratus L. hồ Tây. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 2, (1999).

11.  Võ Thương Lan, Nguyễn Mộng Hùng, Nguyễn Dương Dũng. Nghiên cứu sự sai khác di truyền giữa hai tập đoàn lươn Monopterus albus (Zuiew) thuộc hai miền nam và bắc Việt nam bằng kỹ thuật RAPD-PCR. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 2, (2000).

12.  Nguyễn Mộng Hùng, Võ thương Lan, Nguyễn Lai Thành,Trịnh Đình Đạt. Nghiên cứu sự sai khác di truyền giữa hai tập đoàn lươn, Monopterus albus (Zuiew), thuộc hai miền Nam và Bắc Việt nam. Tuyển tập công trình Hội nghị Sinh học Quốc gia tháng 8 năm 2000, NXB Đại học Quốc gia Hà nội, tr. 386-389 (2000).

13.  Nguyễn Mộng Hùng, Bùi Việt Anh. Ăn rau răm (Polygonum odoratum Lour) ảnh hưởng lên cấu trúc mô học tinh hoàn và buồng trứng chuột thí nghiệm. Tạp chí Y-Dược học quân sự, Tập 28, Số 3, tr. 23-26 (2003).

14.  Nguyễn Mộng Hùng, Chu Văn Trung. Ảnh hưởng của cắt mắt tới cấu trúc tuyến androgen ở tôm càng Macrobrachium nipponens de Haan. Tạp chí Sinh học, Tập 25, Số 2A, tr. 146-148 (2003).

15.  Nguyễn Mộng Hùng. Hình thái và cấu trúc tuyến androgen ở tôm càng Macrobrachium nipponens de Haan. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 1, (2003).

16.  Nguyễn Mộng Hùng, Lê Thị Nam Thuận. Nghiên cứu một số đặc điểm của quá trình phát triển mô học của dịch hoàn cá trê Clarius fuscus (Lacepède, 1803) ở tỉnh Thừa thiên – Huế. Tạp chí Sinh học, Tập 25, Số 1A, (2003).

17.  Nguyễn Mộng Hùng, Bùi Việt Anh. Cắt bỏ tuyến androgen gây chuyển đực sang cái ở tôm càng Macrobrachium nipponenese De Haan. Tạp chí Di truyền và ứng dụng, Số 1, tr. 31-36 (2004).

18.  Nguyễn Mộng Hùng, Chu Văn Trung, Bùi Việt Anh, Phan Ngọc Quang, Vũ Minh Đức, Hà Minh Hiệp, Thân Thị Trang Uyên, Nguyễn Hoàng Thịnh. Nuôi cấy tế bào gốc phôi gà (Gallus Gallus Domesticus) in vitro. Những vấn đề nghiên cứu cơ bản trong sự sống định h­ướng sinh-y học. Tuyển tập Báo cáo Khoa học. NXB KH&KT, tr. 235-238 (2004).

19.  Nguyễn Mộng Hùng. Theo dõi tế bào gốc sinh dục trong phát triển phôi sớm ở gà và chim cút. Tạp chí Khoa học-Khoa học Tự nhiên và Công nghệ. Đại học Quốc gia Hà nội. T.XXI, Số 1, tr. 19-23 (2005).

20.   Nguyễn Mộng Hùng, Chu Văn Trung, Hà Minh Hiệp, Bùi Việt Anh, Phùng Đức Tiến, Bạch thị Thanh Dân, Phạm Nguyệt Hằng, Nguyễn Duy Điều. Tạo gà ác tiềm khảm Lương phượng bằng vi tiêm tế bào gốc phôi. Tạp chí Khoa học- Khoa học Tự nhiên và Công nghệ. Đại học Quốc gia Hà nội, T.XXI, Số 2, tr. 1-4 (2005).

21.   Phan Tuấn Nghĩa, Nguyễn Mộng Hùng, Nguyễn Thị Vân Anh, Nguyễn Quốc Trung, Nguyễn Thị Thảo, Nguyễn Tuấn Anh, Vũ Phương Ly. Xác định giới tính gà bằng kỹ thuật PCR. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, KHTN&CN. T.XX. Số 2 PT, tr. 156-161 (2004).

22.   Nguyễn Mộng Hùng, Phan Ngọc Quang, Nguyễn Thị Thơm. Phân lập và nuôi cấy tế bào gốc sinh dục ở gà. Tuyển tập báo cáo. Hội nghị khoa học toàn quốc 2005 – Công nghệ Sinh học trong nghiên cứu cơ bản – Hướng 8.2, Hà nội, tr. 241-244 (2005).

23.   Nguyễn Mộng Hùng, Nguyễn Hoàng Thịnh, Bùi Việt Anh, Nguyễn Thị Hoa. Phân lập và nhân nuôi tế bào gốc phôi chuột nhắt trắng dòng Swiss. Tạp chí Di truyền học và ứng dụng, Số 3, tr. 17-21 (2005).

24.   Nguyễn Hoàng Thịnh, Bùi Việt Anh, Nguyễn Mộng Hùng. Sử dụng mô hình chuột chiếu xạ để nghiên cứu vai trò tạo máu của tế bào gốc phôi. Tuyển tập báo cáo. Hội nghị khoa học toàn quốc 2005 – Công nghệ Sinh học trong nghiên cứu cơ bản – Hướng 8.2, Hà nội, tr. 309-311 (2005).

25.   Nguyen Mong Hung. Obtaining chicken chimera Actiem-Luong phuong by the injection of embryonic stem cells. Proceeding of the 2^nd Asian Reproductive Biotechnology Conference, Bangkok, Thailand. pp. 18-21 (2005).

26.   Lê Văn Ty, Hoàng Nghĩa Sơn, Nguyễn Mộng Hùng. Tạo phôi trâu đầm lầy Việt nam bằng thụ tinh in vitro. Tạp chí Sinh vật học, 27 (3), tr. 82-87 (2005).

27.  Tran Ngoc Tung, Nguyen Van Nhuong, Bui Viet Anh, Nguyen Hoang Thinh, Nguyen Mong Hung. The transfection of pAcGFP1-actin vector into culturing chicken embryonic stem cells. Proceedings of the 3^th annual conference of the Asian Reproductive Biotechnology Society, Hanoi, Vietnam, pp. 20-23 (2006).

28.   Nguyen Hoang Thinh, Bui Viet Anh, Nguyen Mong Hung. The use of mouse model for the study of the haemopoietic role of the embryonic stem cells. Proceedings of the 3^th annual conference of the Asian Reproductive Biotechnology Society, Hanoi, Vietnam, pp. 122-124 (2006).

29.   Lê Văn Ty, Hoàng Nghĩa Sơn, Nguyễn Mộng Hùng. Kích thước quần thể nang nguyên thuỷ và phản ứng trả lời sự kích thích gây rụng nhiều trứng ở trâu và bò. Tạp chí Sinh vật học, 29, Số 1, tr. 51-54 (2007).

4. Công tác đào tạo

o Hướng dẫn nhiều luận văn và khoá luận tốt nghiệp

o Hướng dẫn thành công 3 luận văn thạc sỹ khoa học

o Hướng dẫn thành công 1luận án tiến sỹ khoa học

o Đang hướng dẫn 2 luận án tiến sỹ khoa học

IV. Khen thưởng:

- 1 huy chương vì sự nghiệp Thuỷ sản, - 1 huy chương vì sự nghiệp Giáo dục, - 1 huy chương vì sự nghiệp Khoa học Công nghệ - 7 bằng khen của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong công các huấn luyện và dẫn đoàn học sinh Việt nam đi thi Olympic quốc tế sinh học

3 Trị bệnh bằng tế bào gốc còn quá xa vời?

07:43' 23/01/2008 (GMT+7)

Đã có nhiều tiến bộ hơn, kể cả ở Việt Nam trong nghiên cứu chữa bệnh với nguồn "thuốc điều trị" từ tế bào gốc. Tuy nhiên, khả năng ứng dụng còn phụ thuộc nhiều yếu tố. Trong đó, đáng kể nhất là yếu tố luật pháp. Xoay quanh vấn đề trị bệnh bằng tế bào gốc, GS-TS Nguyễn Mộng Hùng, Khoa Sinh học, ĐH Khoa học Tự nhiên Hà Nội (ĐH Quốc gia Hà Nội), một trong những chuyên gia hàng đầu ở Việt Nam về lĩnh vực tế bào gốc trả lời phỏng vấn của phóng viên VietNamNet.   - Gần đây, đã có một số công bố về việc tạo tế bào gốc từ da người, hay từ phôi thai người, động vật... Có phải, điều này cho thấy nhân loại ngày càng tiến gần hơn đến ứng dụng các phương pháp trị liệu bằng tế bào gốc? - GS-TS Nguyễn Mộng Hùng: Tế bào gốc là loại tế bào chưa biệt hoá, có nhiều tiềm năng - có thể biến thành nhiều loại tế bào khác. Phân biệt tế bào gốc từ phôi, từ thai và từ cơ thể trưởng thành. Thường người ta phân lập các tế bào gốc từ giai đoạn phôi. Những thành tựu khoa học mới đây nhất đã cho thấy, từ cơ thể trưởng thành chúng ta đã có thể tách thành các tế bào gốc và từ đó có thể chuyển hoá thành nhiều loại tế bào khác. Cụ thể, là từ tế bào da của người trưởng thành chuyển hoá thành các tế bào gốc, thông qua phương pháp chuyển - mở một số gen trong nhân tế bào và làm cho chúng trở thành dạng sơ khai, dạng gốc ban đầu. Việc này đưa lại nhiều triển vọng rất lớn trong trị liệu, ví như khi cơ thể của một ai đó bị thoái hoá các cơ tim chẳng hạn, thì người ta lấy tế bào gốc của chính người đó để chuyển hoá thành tế bào cơ tim và nuôi dưỡng chúng thành các cơ tim rồi làm các thủ thuật thay thế. Việc này đối với khoa học ngày nay là có thể làm được. Đặc biệt và mang tính cách mạng trong y sinh học là gần đây người ta đã có thể giữ lại bộ khung tim, gieo cấy tế bào gốc vào bộ khung đó và tạo được tim hoạt động. Trong quá trình nghiên cứu, người ta đã phân lập ra được tế bào gốc từ nhiều loại tế bào khác nhau, từ phôi, thai, từ máu, từ tế bào máu kinh, gần đây là từ tế bào da của người trưởng thành. Và từ tế bào gốc, các nhà khoa học cũng đã nghiên cứu thành công việc chuyển hoá chúng thành các loại tế bào, các loại mô, cơ khác nhau của cơ thể như tế bào thần kinh, tế bào máu, cơ tim, giác mạc mắt v.v... Với tế bào gốc từ cuống dây rốn, người ta đã có thể chữa được một vài bệnh như bệnh liệt, tuỷ sống, bỏng... Trên báo chí đã từng viết về những thành công như vậy trên người tại một số nơi trên thế giới, còn trên các tạp chí chuyên ngành hẹp thì việc công bố những thành tựu khoa học như vậy chưa có nhiều, thậm chí tôi còn chưa gặp. - Hiện ở Việt Nam đang có những dự án thành lập ngân hàng tế bào gốc (NHTBG).... Như vậy, triển vọng trị liệu bằng tế bào gốc ở nước ta là một hiện thực rất gần. Là một chuyên gia, ông có nhận thấy đúng là như vậy không? - Mặc dù khoa học đã có khá nhiều thành công trong việc nghiên cứu tế bào gốc, nhưng không phải là mọi sự đã thuận lợi - vì khoa học còn chưa biết được - liệu các tế bào gốc sau khi được chuyển hoá thành các loại mô, cơ, tế bào khác thì sẽ tồn tại được bao nhiêu lâu, chúng có bị thoái hoá không, chúng có thể tiếp tục phát triển sang một hướng khác như trở thành các tế bào ung thư hay không v.v... Tất cả những điều này phải chờ thời gian và chờ những nghiên cứu thực nghiệm tiếp theo mới rõ được. Hơn nữa, hầu hết các nghiên cứu tế bào gốc trong quá khứ về cơ bản là được làm trên động vật, còn các nghiên cứu thực nghiệm trên người chỉ mới gần đây và còn rất hạn chế do nhiều yếu tố. - Nhưng với các ngân hàng tế bào gốc sắp được thành lập ở Việt Nam theo như được biết thì các tế bào gốc sẽ được khai thác từ nguồn cuống dây rốn do các đối tượng gửi vào... Điều đó có mang lại một triển vọng lạc quan hơn? - Việc chữa bệnh với nguồn "thuốc điều trị" từ tế bào gốc của chính cơ thể người bệnh hay từ cơ thể người khác, là còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó đáng kể nhất yếu tố luật pháp. Luật không cho phép thì không thể làm gì được - và nếu điều luật không "kín kẽ" sẽ dẫn đến việc người ra lợi dụng để buôn bán, thương mại hoá. Về luật pháp, nhiều quốc gia trên thế giới không cho phép sử dụng phôi người, thai người (ngay cả thai đã được "nạo" bỏ đi) vào việc nghiên cứu hay sử dụng nó để tạo ra các sản phẩm thương mại... Còn với tế bào gốc khai thác từ cuống dây rốn (từ máu dây rốn, từ màng dây rốn, từ máu kinh nguyệt phụ nữ....) chắng hạn thì công việc thuận lợi hơn nhiều.  Nhà khoa học Phan Toàn Thắng đã nghiên cứu thành công trong phân lập, nhân nuôi và cho biệt hóa các tế bào gốc màng dây rốn và có patent (bằng sáng chế) nữa, nhưng việc chuyển giao các thành quả nghiên cứu này về nước cũng còn khá nhiều yếu tố cần quan tâm như ai tiếp quản, điều kiện tiếp quản, ai sẽ là người tiếp tục nghiên cứu hay ứng dụng thành quả nghiên cứu này... Bên cạnh đó là nếu chúng ta thành lập NHTBG từ dây rốn của các cơ thể sơ sinh, thì phải làm quy củ, và thậm chí là phải mua công nghệ chứ. Đặc biệt, tế bào gốc từ dây rốn có thể chữa các bệnh về bỏng rất tốt, thay thế nhanh và do biểu bì da không có máu, tính xung khắc miễn dịch không cao... cho nên nếu sử dụng vào chữa bỏng thì rất tốt, hiệu quả - sau này nếu có chuyện đào thải của cơ thể thì cũng không sao vì khi đó các vết bỏng đã lành, các lớp biểu bì mới sẽ thay thế và đẩy lớp cũ đi.     Sơ đồ tạo tế bào gốc từ da người... Một thành tựu đáng chú ý trong lĩnh vực nghiên cứu tế bào gốc trong năm 2007. (Ảnh: NY Times)   - NHTBG gốc ở Việt Nam sẽ hoạt động như thế nào để đáp ứng nhu cầu trị bệnh? - Khi chúng ta có NHTBG thì mọi chuyện tiếp theo cũng đơn giản thôi. Các tế bào (từ cuống dây rốn của trẻ sơ sinh chẳng hạn) được tách ra, nuôi cấy và được lưu giữ trong ni-tơ lỏng. Những việc tiếp theo chỉ đơn giản là cần trả phí khoảng 100 USD/năm/1 hồ sơ là ổn. Với hàng vạn, hàng triệu hồ sơ tế bào gốc từ cuống dây rốn của các trẻ sơ sinh, thì trong tương lai chúng ta có nhiều triển vọng hợp tác với các nước trên thế giới trong việc chữa bệnh cho chính những người có hồ sơ trong NHTBG - hoặc cho những người có dữ liệu về sinh học tương đồng. - Khi đã có tế bào gốc trong NHTBG, thì việc thay thế một tổ chức cơ quan nào đó cho người bệnh được tiến hành có thuận lợi không, thưa giáo sư? - Việc thay thế một cơ quan nội tạng nào đó dựa trên nguồn tế bào gốc trên thực tế chỉ có thể áp dụng trong một số trường hợp, và cũng cần cả thời gian nữa, chứ không phải bệnh nào cũng chữa được. Trong trường hợp cần thay tim ngay do tai nạn chẳng hạn, thì không thể chờ nhân nuôi và phát triển cả một quả tim từ tế bào gốc được. Tuy nhiên, ứng dụng sẽ dễ dàng thành công trong trường hợp các bệnh có thời gian để... chờ, như với bệnh suy tuỷ xương, hay vá da do bỏng, ghép giác mạc chẳng hạn..., nói tóm lại là với những loại bệnh không bị sức ép thời gian... - Trên trường quốc tế, việc hình thành NHTBG của Việt Nam có đem lại điều gì đặc biệt không, thưa giáo sư? - Khi thành lập NHTBG, chúng ta sẽ hoà vào với cả mạng lưới NHTBG của thế giới, với những xét nghiệm, những cơ sở dữ liệu đầy đủ cho mỗi hồ sơ. Từ đó, khi gặp những ca bệnh cần chữa trị thì việc đối chiếu các xét nghiệm, đối chiếu hồ sơ qua hệ thống dữ liệu của toàn hệ thống sẽ tìm ra được những hồ sơ tế bào gốc nào là thích hợp nhất, ít gây ra xung khắc miễn dịch nhất để đưa ra hướng giải quyết, điều trị bệnh. Ví dụ như bệnh nhân A ở Ấn Độ có thể trao đổi, điều đình với chủ nhân B của hồ sơ tế bào gốc tại Việt Nam thông qua luật sư, khi vấn đề được giải quyết, cũng đồng nghĩa với việc có thu nhập. Tức là việc thương mại hoá vấn đề này trong tương lai là hoàn toàn có thể.  - Hiện ngày càng có nhiều thông tin về thành tựu nghiên cứu tế bào gốc trên thế giới... Ở Việt Nam, các nhà khoa học đã có đạt được những kết quả gì trong lĩnh vực này? - Từ năm 2003 đến nay, trong quá trình nghiên cứu về tế bào gốc, chúng tôi đã đạt được một số thành quả đáng kể. Có thể kể ra đây đề tài khoa học cấp nhà nước KC 04.24 về nghiên cứu công nghệ tế bào gốc với đối tượng nghiên cứu là gà và chuột. Chuyện tạo ra những chú gà khảm là một ví dụ. Các tế bào gốc từ phôi gà Lương phượng (gà có lông màu đỏ) đã được các nhà khoa học tiêm cho phôi của gà ác tiềm (gà có lông trắng hoàn toàn). Gà con nở ra là gà khảm (con gà ác với bộ lông của gà Lương phượng). Một ví dụ khác của nghiên cứu với những con chuột được chiếu xạ liều 900 Rơnghen. Chỉ sau 1 tuần, chúng bị chết hết do tuỷ xương, hồng cầu, bạch cầu và các tế bào tạo máu bị phá huỷ. Tuy nhiên, khi lấy tế bào gốc từ phôi chuột tiêm vào những con chuột bị chiếu xạ đó thì chúng được cứu sống - chứng minh được là tế bào gốc của chuột có thể tạo máu, hay nói cách khác, có thể thay thế các tế bào bị chết trong cơ thể bằng tế bào gốc. Điều này mở ra triển vọng điều trị nhiều căn bệnh trên người bằng tế bào gốc.    Những chú gà khảm 1 ngày tuổi được các nhà khoa học VN tạo ra với mục đích dùng gà để sản xuất thuốc (Ảnh: Tạp chí Hoạt động khoa học)      Nói gọn thì trên thế giới có 2 hướng liên quan đến công nghệ tế bào gốc: hướng nghiên cứu tế bào gốc nhằm mục đích trị liệu (đang được nhắc đến nhiều trong dư luận xã hội) và hướng nghiên cứu thứ hai (ít được nói đến hơn) - đó là hướng nghiên cứu tế bào gốc để tạo ra những loài động vật chuyển gen. Thực tế giải Nobel vừa rồi là đi theo hướng thứ hai này - tạo những động vật chuyển gen, nhưng là những mô hình bệnh, nếu sử dụng tế bào gốc để xử lý, để nuôi tế bào gốc in-vitro rất thuận lợi (ví dụ tế bào có gien gây bệnh thiếu máu, gien gây bệnh Alhizemer...) và đánh bật gien gây bệnh ra bằng cách thay gien lành vào, Các tế bào này sẽ cứu sống được con vật đó - Đó cũng là triển vọng rất lớn của hướng nghiên cứu này (dùng tế bào gốc để tạo động vật chuyển gien). Hướng nghiên cứu của chúng tôi nhằm mục đích dùng động vật để tạo ra những protein của người (ví như việc sử dụng chuột để sản xuất kháng thể, có thể chữa được bệnh cho người là chuyện khoa học đã giải quyết được rồi...) - Để phát triển các nghiên cứu về tế bào gốc thì kinh phí đầu tư kinh phí tối thiểu là bao nhiêu, và có điều gì cần bàn quanh vấn đề khung pháp lý không, thưa giáo sư? - Một số quốc gia trên thế giới như Hàn Quốc ủng hộ việc tạo ra phôi người qua nhân bản vô tính, rồi từ đó tách tế bào gốc để điều trị bệnh. Kinh phí đầu tư lên tới hàng trăm triệu đôla, với đội ngũ chuyên gia lên tới hàng trăm người. Còn với chúng ta, việc đầu tư cho các trang thiết bị nghiên cứu là không lớn, để có được một phòng thí nghiệm có thể nghiên cứu về tế bào gốc thì tối thiểu cần 5-7 tỉ đồng. Nhưng có nhiều việc đằng sau chuyện đầu tư kinh phí, ví như cơ chế tuyển người làm việc, hay quyền của người chủ trì công việc giữ lại những chuyên gia tay nghề cao do chính mình đào tạo chẳng hạn, thì lại rất quan trọng. Làm các nghiên cứu về tế bào gốc trên động vật thì đơn giản hơn. Nhưng sau này, khi tạo ra những sản phẩm dược liệu (tế bào hay dược chất) có thể đem ứng dụng chữa bệnh cho người được thì rất cần đến nhiều xét nghiệm mà khung pháp lý đòi hỏi. Ngoài việc đưa ra các số liệu về lợi ích, về thành quả của các nghiên cứu của mình, nhà khoa học cần phải tính toán đến cả những yếu tố trái chiều để cảnh báo xã hội. - Xin cảm ơn Giáo sư. Hà Hiệp thực hiện