|
Điểm sách
Tên sách: Hồ Tuyết Nham *****
LỜI NÓI ĐẦU
Những hiểu biết về Hồ Tuyết Nham bắt nguồn từ việc tìm hiểu Tả Tông Đường. Lúc đầu tôi không có kế hoạch viết về Hồ Tuyết Nham. Về sau, có người viết về Hồ Tuyết Nham và bắt đầu lưu truyền trong xã hội, thậm chí coi đó là kiểu mẫu thương gia, có học có hành tất sẽ giàu có! Vì vậy, tôi cũng nảy ra ý định trở lại với những gì người đó nhìn thấy. Nên tôi mới viết về Hồ Tuyết Nham. Câu chuyện lưu truyền trong xã hội về Hồ Tuyết Nham, nói ngắn gọn thế này: Thứ nhất, sở dĩ Hồ Tuyết Nham có thể từ một anh chàng chân chạy trở thành một thương gia hàng đầu, là vì ông từng giúp đỡ một người tên là Vương Hữu Linh; làm ơn tất sẽ được người trả ơn, Vương Hữu Linh liền giúp Hồ Tuyết Nham trở thành một tên tuổi lớn. Thứ hai, Hồ Tuyết Nham có được đường hướng kinh doanh, và đường hướng kinh doanh đó là gì? Để ý kĩ, chẳng qua là “uống rượu”, “chơi hoa”, “chai lì”, “vung tiền”; thật là lạ, ngày nay những kẻ như vậy cũng không thiếu, vậy tại sao bọn họ chẳng những không giàu có mà còn lũ lượt phạm pháp phải vào tù? Thứ ba, sở dĩ Hồ Tuyết Nham sa sút, là vì sự xuất hiện của động cơ hơi nước; hình như động cơ hơi nước không những có thể biến nhiệt năng thành cơ năng, mà còn có thể biến kẻ giàu thành tội phạm; nếu thật sự có được chức năng đó thì đã tốt, còn làm cách mạng làm gì nữa? Chỉ cần có ngài Watt là xong. Vì thế, tôi lại càng có mong muốn viết lại câu chuyện về Hồ Tuyết Nham. Lịch sử đã chứng minh, Hồ Tuyết Nham sở dĩ từ một anh chàng trông coi cửa hàng vàng bạc trở thành một thương gia nổi tiếng, là vì vừa sẵn có trí thông minh và đầu óc linh hoạt, vừa có được cơ hội ngẫu nhiên mà nên sự nghiệp. Ai đã tạo cơ hội cho ông? Có phải là Vương Hữu Linh, người từng được ông giúp đỡ? Có thể khẳng định rằng: không phải. Vương Hữu Linh quả có thông lên bề trên mà mở rộng cơ đồ, nhưng chỉ làm quan huyện, làm châu phủ, về sau làm tuần phủ Chiết Giang mới được 1 năm thì quân Thái Bình đánh vào thành Hàng Châu, liền thắt cổ tự tử. Xin hỏi, một viên quan địa phương nhỏ xíu, sao có thể nâng đỡ một đời phú thương? Rõ ràng là, người viết truyện cũng quá mơ hồ về điều này. Người tạo cơ hội cho ông chính là Tả văn Tương Công Tả Tông Đường, một vị tướng ái quốc tài ba trăm trận trăm thắng. Tả Tông Đường đã cho Hồ Tuyết Nham bốn cơ hội làm giàu: cơ hội đầu tiên là để ông phụ trách quân trang, quân lương xây dựng đội tinh binh, cấp cho ông khoản tiền mua vũ khí đạn dược; cơ hội tiếp theo là lệnh cho ông phải giúp xây dựng xưởng đóng thuyền Mã Vĩ, cấp cho ông khoản tiền nhập kĩ thuật và thiết bị; cơ hội tiếp nữa là lệnh cho ông xây dựng trạm tiếp vận Thượng Hải, lo liệu vật tư và quân trang cần thiết cho đội quân Tây chinh, cấp cho ông khoản tiền tiếp vận; cơ hội thứ tư là lệnh cho ông nhập vũ khí hiện đại cần thiết từ bên ngoài để thu phục Tân Cương, lại cấp cho ông khoản tiền nhập vật tư. Vì thế, không có Tả Tông Đường, tất không có Hồ Tuyết Nham lừng lẫy một thời. Hồ Tuyết Nham có đường hướng kinh doanh của riêng mình không? Đương nhiên là có. Không những có, mà cách làm của ông, cho đến tận ngày nay, vẫn là hợp thời. Có điều tuyệt đối không phải là kiểu uống rượu chơi hoa, mà tựu trung thể hiện một tay gây dựng trăm năm bền vững với sự nghiệp làm thuốc trong nhà Hồ Khánh Dư. Một loạt tư tưởng “chân thực”, “đúng giá”, “chọn mua hàng tốt”, “bào chế hàng thật”, “vì chữ tín”, “cội nguồn đời sống” mà ông triển khai trong nhà Hồ Khánh Dư, đều là cách thức hiện đại rất có lợi cho công việc, lấy chữ tín để lập nghiệp. Ngay đến “quảng cáo nhân tâm” cũng là sáng tạo của Hồ Tuyết Nham. Sau khi bào chế được thuốc hay, ông chưa vội bán, mà đi tìm cả trăm kẻ lang thang lớn nhỏ, vác lên “túi thuốc Thái Bình” đem phân phát miễn phí dùng thử tại các bến chợ, và phát liên tục trong vòng ba năm, mất toi mười vạn lạng bạc trắng! Sức hấp dẫn của việc quảng cáo rộng rãi, chiến thắng bằng sự chân thực như thế, e rằng ngay cả một số ông chủ nhà máy thời nay cũng chẳng dám bắt chước. Ý thức cạnh tranh của Hồ Tuyết Nham rất lớn. Để chinh phục hai hiệu thuốc khác ở Hàng Châu, trong việc dùng người, kinh doanh, đầu tư, giá cả, ông đều khiến đối thủ chưa lạnh đã run. Đối thủ bảo trong thuốc của ông không có nhung hươu thật, ông liền công khai giết hươu, mà còn tuyên bố trước ngày giờ, bằng cách công khai cho mọi người thấy, dùng cái thật đập lại cái giả, ông đã làm cho đối thủ phải xấu hổ. Về phương diện đối xử với người làm thuê trong xưởng thuốc, Hồ Tuyết Nham cũng là người Trung Quốc đầu tiên áp dụng khoa học hành vi. Lúc đó, ông đã thực hiện “dương phụng” và “âm phụng”, không những nghỉ hưu có lương hưu, mà sau khi chết còn được cấp một khoản. Còn Hồ Tuyết Nham lưu truyền trong xã hội, rõ ràng là hiểu biết chẳng đến đầu đến đũa về phương diện thể hiện đường hướng kinh doanh của mình. Tại sao Hồ Tuyết Nham lại sa sút? Rõ ràng là, dùng động cơ hơi nước thì không thể biết chắc được. Nghiêm khắc mà nói, sở dĩ Hồ Tuyết Nham lụn bại, bị khám nhà và tịch thu đồ đạc, gây ra tai họa là vì khi thu hút vốn từ bên ngoài, ông đã tâu không đúng lãi suất, bỏ túi khoản hoa hồng. Nhưng nguyên nhân thật sự là ông đã từng bước hoàn thành thời kì quá độ từ tư bản mại bản và tư bản quan liêu sang tư bản dân tộc, giáng đòn mạnh mẽ vào cuộc xâm lược kinh tế Trung Quốc của người châu Âu. Để chống lại việc người châu Âu bóc lột những người dân Trung Quốc trồng dâu nuôi tằm, ông đã bỏ ra khoản tiền lớn, bắt đầu từ việc bao tiêu vườn dâu, bao tiêu tơ tằm, rồi nâng giá bán cho thương nhân châu Âu, khiến cho thương nhân châu Âu vô cùng khó khăn. Hành động của Hồ Tuyết Nham thậm chí làm chao đảo cả thị trường London thời bấy giờ. Sự bực tức của người châu Âu, cộng với cuộc tranh giành giữa Lý Hồng Chương và Tả Tông Đường, tự khắc khiến Lý Hồng Chương phát ra mật lệnh “muốn đánh đổ Tả phải đánh đổ Hồ trước”, khiến Hồ Tuyết Nham trở thành vật hi sinh trong cuộc tranh giành chính trị. Nên bình luận như thế nào, có thái độ ra sao đối với nhân vật lịch sử Hồ Tuyết Nham vốn vô cùng phức tạp và khó đánh giá này, từ trước đến nay mỗi người mỗi ý. Nhưng vô vàn những ghi chép sử sách và tấm lòng tưởng nhớ tới ông của người dân quê nhà đã thể hiện tương đối khách quan con người ông trước mắt độc giả, mà vẫn không mất đi giá trị nhận thức và ý nghĩa hiện thực. Đặc biệt là trong công cuộc phát triển mạnh mẽ nền kinh tế hàng hoá xã hội chủ nghĩa ngày nay, thì điều đó càng đúng. Khi đến thăm phủ Hồ Khánh Dư ở Hàng Châu, người viết đã mời một số thầy lang tuổi ngoài 80 đến toạ đàm. Bậc sinh thành ra họ dù là người làm thuê cho Hồ Tuyết Nham, thì vẫn có thể nói lưu truyền ngàn đời, chuyện cũ luôn mới. Ngay cả những thầy lang cao tuổi cũng vô cùng thương nhớ ông tổ của nhà Hồ Khánh Dư này, điều này không thể không có lí. Lịch sử là lịch sử, tiểu thuyết là tiểu thuyết. Nhưng diễn giải cũng nên có mức độ. Chính vì xuất phát từ những suy nghĩ này, nên chúng tôi viết lại về Hồ Tuyết Nham, gửi tới bạn đọc, mong nhận được ý kiến đóng góp phê bình.
CHUNG NGUYÊN Vườn Phương Nguyên Bắc Kinh, tháng 10 năm 1996
LỜI GIỚI THIỆU
Nghiên cứu và học hỏi gương danh nhân thế giới luôn là một cách thức cầu học đáng trân trọng đối với người Việt Nam. Và chúng tôi - những con em nội ngoại dòng họ Hồ Việt Nam trong tập đoàn Mai Linh - cũng mong muốn được góp phần vào dòng chảy ấy của văn hóa dân tộc bằng việc ủng hộ dịch và xuất bản bộ tiểu thuyết lịch sử Hồ Tuyết Nham từ tiếng Trung sang tiếng Việt. Cuốn sách dựng lại cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Tuyết Nham. Từ một chân chạy việc, ông đã tạo dựng cho mình một tên tuổi lừng lẫy trong giới thương gia, sở hữu trong tay hàng loạt các ngân hiệu, các tiệm cầm đồ và đặc biệt là Hồ Khánh Dư đường, góp phần thay đổi diện mạo, uy thế của nền kinh doanh Trung Quốc thời đó trước các thế lực kinh tế hùng mạnh của Tây phương. Với ý chí tiến thủ, sự thông minh và lòng dũng cảm, Hồ Tuyết Nham đã tạo nên một sự nghiệp lớn lao từ hai bàn tay trắng. Đạo đức kinh doanh của ông được xây dựng bằng nhân tâm, bằng chữ tín. Và tính sắc sảo, quyền biến, lòng vị tha của ông được thể hiện qua những chiến lược kinh doanh, chính sách nhân sự, hưu bổng… có thể nói cho đến nay vẫn là những tham khảo rất đáng quý. Trong giai đoạn hiện nay, đất nước đang đòi hỏi doanh nhân Việt Nam phải nỗ lực trên cả hai phương diện trí tuệ và đạo đức kinh doanh: Làm thế nào để điều hòa lợi ích với các đối tác? Làm thế nào để đồng thời đạt được hiệu quả cao mà vẫn giữ được uy tín? Làm thế nào để doanh nghiệp luôn bền vững trong sự phát triển của dân tộc và trong hội nhập quốc tế?... Với những lý do đó, chúng tôi hi vọng cuốn sách này sẽ mang lại nhiều lợi ích cho bạn đọc.
Hà Nội, xuân Mậu Tý
***
LỜI DẪNMùa đông ở Giang Nam khiến người ta không có chỗ để trú ẩn, chỉ có lá cành là tồn tại, mà cái lạnh thì thấu xương. Trời vừa tảng sáng, con phố Nguyên Bảo trong thành Hàng Châu bắt đầu trở lại một ngày mới. Một ông lão dáng vẻ sợ hãi, vừa đi vừa ngáp, chân bước xiêu vẹo mang dáng vẻ tất bật trên mặt đường lát đá xanh ướt đẫm, cứ nhìn trước ngó sau, với đôi mắt căng thẳng. Ông chính là Liễu Thành Tường tổng trợ lí của ngân hiệu* Phụ Khang nổi tiếng bậc nhất. Đến trước cửa nhà Hồ Tuyết Nham, ông vừa vẫy tay ra hiệu cho người gác cửa vào phủ bẩm báo, vừa quay người lại, khuôn mặt ướt đẫm dõi nhìn tám chiếc kiệu hoa lắc lư theo sau. Tám chiếc kiệu hoa dừng lại trước cổng phủ. Liễu Thành Tường lại vội vã đến trước mỗi kiệu lần lượt vén tấm màn che bằng gấm lam, miệng nói không ngớt: “Mời bà vào phủ, mời bà vào phủ...” Các cô gái xinh tươi từ trong kiệu bước ra, họ đều là thê thiếp của Hồ Tuyết Nham ở ngoài thị trấn. Các cô chưa khỏi sợ hãi trước cảnh cửa hàng cửa hiệu lần lượt đóng cửa ngoài thị trấn, thì đã khiếp hãi trước toà nhà cổng đá đang hiển hiện trước mắt này. Ai nấy cúi đầu khép nép, tuy không biết nhau, nhưng đều hiểu rằng số phận đã khiến họ gặp nhau. “Lão gia đang đợi trong phủ, mau vào đi!” - Liễu Thành Tường bước tới lần lượt khom lưng cúi đầu mời vào. Tám thiếu phụ đành nắm tay nhau, sợ run bần bật, dò dẫm từng bậc bước vào cánh cổng đá xanh đồ sộ. Bước vào cánh cổng thứ hai, họ đến trước một khoảng sân rộng, một quý bà tuổi ngoại tứ tuần đang nghiêm mặt chờ đợi. Bà chính là vợ cả của Hồ Tuyết Nham. Một đám a hoàn tay bưng tráp đồng bên trong đựng hộp gỗ gụ đứng sau lưng. Liễu Thành Tường vội tiến đến bẩm báo: “Thưa bà, họ đều đến cả rồi.” Rồi quay lại vẫy gọi: “Mau lên, đến chào bà lớn!” “Thôi miễn, đến nước này rồi, khéo tụ rồi khéo tan thôi!” - Hồ phu nhân lùi ra phía sau lưng đám a hoàn, để chúng phân phát những chiếc tráp châu báu cho những cô vợ bé mới đến. Đúng lúc những cô vợ bé đón lấy mấy chiếc tráp định quay về kiệu, thì ngoài cổng bỗng đánh rầm một tiếng! Một toán lính Thanh tay cầm vũ khí xông vào. Toán lính tiến lại phía những cô vợ bé. Trong tiếng kêu thất thanh của các cô, thứ sử Tạ Trạm Khanh dìu Hình bộ Thượng thư già yếu Văn Dục, sải bước về phía phủ Hồ. Trong gian thờ Phật phủ Hồ Tuyết Nham, bà Hồ Thị - mẹ Hồ Tuyết Nham đang tọa thiền. Hồ Tuyết Nham mặc triều phục nhất phẩm, quỳ trước mặt mẹ. Văn Dục đá toang cửa gian thờ Phật, trông thấy bà Hồ Thị im, không chút phản ứng, liền nắm chặt tờ thánh chỉ trong lòng bàn tay. “Người đâu!” - Văn Dục rít qua kẽ răng ra lệnh. “Có ạ!” - Tạ Trạm Khanh sải bước tiến lên. “Tước mũ của quân chó trước!” “Dạ!” - Tạ Trạm Khanh vươn vai, hất ống tay áo lên, bước tới Hồ Tuyết Nham đang quỳ trước mặt mẹ. Đúng lúc Tạ Trạm Khanh vươn tay tới mũ của Hồ Tuyết Nham, Hồ Tuyết Nham đột ngột đứng dậy. Ông quay lưng lại phía những người đến, nhẹ nhàng bỏ mũ xuống. Thế là, thương gia mũ đỏ đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc được cấp hoàng bào mã quái, được phép cưỡi ngựa vào cung đã bị đánh đổ. Đúng là:
Đến tay trắng về trắng tay đổ cũng sạch trơn, ***
TRÍCH SÁCH
“Những cái lợi bất nghĩa và những tiền có được do đầu cơ cũng đều là tiền bạc cả, nhưng chúng ta không thể thu nhận. Hồ Tuyết Nham ta chim nhạn bay đến thì vặt lông nhưng chỉ vặt lông nơi sáng sủa, không phải là tiền cứ qua tay mình là nhất định phải kiếm chác lợi lộc. Dựa vào kiểu mua không bán khống để phát tài, chúng ta không làm.” (Chương 7, Quyển 1)
“Ta vốn dĩ là người rất rành việc làm ăn buôn bán, cũng như hiểu rõ những mánh khoé để kiếm lời, nhưng chưa bao giờ ta coi tiền tài như sinh mệnh..." (Chương 19, Quyển 2)
“Mặc dù ta đã có trong tay một gia tài lớn lên đến hàng vạn, nhưng điều làm cho ta lo lắng nhất chính là Khánh Dư đường! Tiền tài chỉ là một thú chơi nghệ thuật, không mang đến cho người ta mạng sống, cũng không mang cái chết đi cho người chơi nó. Đời người ngắn ngủi, lập nghiệp không ít khó khăn. Chẳng nói gì chính sản nghiệp của ta đây, cũng không thể nói trước được gì, có thể một ngày nào đó sẽ thuộc về tay kẻ khác cũng không chừng. Ta kỳ thực đã nghĩ thông rồi, tất cả đều kệ nó thôi! Đời người vạn việc, vạn vật, tài sản tích cóp cả một đời người, cho đến vợ con, tất cả có mà lại là không có, không có lại là có. Nhưng nếu có người hỏi ta rằng, hỏi Hồ Tuyết Nham ta có cái gì không thể từ bỏ được không? Ta sẽ không do dự mà trả lời ngay rằng có, thứ đó chính là tiệm thuốc Hồ Khánh Dư này! Tại sao ta lại trả lời như vậy ư? Bởi chính tiệm thuốc này đã cho ta thấy được chính mình, cũng chính tiệm thuốc này đã cho tôi có cơ hội được ở cùng với tất cả các chư vị, cũng giống như lúc tôi mới bắt đầu khởi nghiệp, được sánh vai cùng tất cả mọi người...” (Chương 19, Quyển 2)
|
