E I N S T E I N

Vietsciences-Trần Kung     01/04/2007

Điểm sách

biaxanh

 

Tác giả :

 Nguyễn Xuân Xanh

NXB Tổng hợp Tp Hồ Chí Minh – tháng 02.2007, khổ 13.5x21, 389 trang, giá 62.000 đồng.

 

 

Nếu như Bach (J. S.) không phải là một «con suối», mà là cả một Đại Dương mênh mông !

Thì Einstein không phải là «một hòn đá», mà là cả một núi Thái Sơn !

 

Năm 2005 là năm kỷ niệm 100 năm Thuyết tương đối của Einstein, giả thuyết lượng tử ánh sáng, cũng là “năm thần kỳ”, và kỷ niệm 50 năm ngày mất của ông. Tuy hoạt động kỷ niệm đã lắng xuống, nhưng tấm gương cao cả của Einstein vẫn bất diệt, vẫn tiềm tàng trong trái tim của hàng triệu con người thiết tha với một nền khoa học kỹ thuật tiến bộ và nhân bản. Quyển sách Einstein của Nguyễn Xuân Xanh vừa ra đời ở VN nằm trong tình hình đó. Không biết có phải đây là lần đầu tiên tại Việt Nam mới xuất hiện một loại sách chuyên đề nhưng lại mang tính chất «tiểu thuyết chuyên khảo» về một nhà khoa học được cả thế giới ngưỡng mộ và đánh giá là một trong những «Con Người» vĩ đại nhất của loài người nói chung và của thế kỷ 20 nói riêng hay không. Những thể loại sách kiểu này, hình như chưa phổ biến lắm ở Việt Nam ?

Cầm quyển sách trên tay, người đọc cảm nhận được ngay tính nghiêm túc và giá trị của nó với hình thức trình bày bìa đẹp, đơn giản nhưng trang nhã và ấn tượng, kèm theo lời giới thiệu của bốn tác gỉa tên tuổi : giáo sư Jürgen Renn, giám đốc viện Max-Planck nghiên cứu Lịch sử Khoa học tại Berlin, chuyên gia thế giới về Einstein và là người đã tổ chức lễ kỷ niệm Einstein đồ sộ ở Đức, chủ biên nhiều đầu sách quan trọng về Einstein trong năm 2005 với sự tham gia của rất nhiều nhà khoa học, nghiên cứu quốc tế; ba nhân sĩ đầy uy tín trên lãnh vực giáo dục, văn hoá, kinh tế và khoa học ở Việt Nam mà ai cũng biết đến : tiến sĩ Lê Đăng Doanh, giáo sư Hoàng Tụy và nhà văn hoá Nguyên Ngọc. Nói như Gs Jürgen Renn, tác giả đã đặt Einstein vào bối cảnh lịch sử của ông, mà ở đó, “thời gian và không gian”, Einstein và các “diễn viên” chính của thời đại cùng tham gia trên sân khấu diễn, như trong thuyết tương đối rộng của ông, với không-thời gian bị cong nơi đâu mà Einstein đặt chân đến. Hàng ngàn người chen chúc đến nghe Einstein diễn thuyết không phải để cốt hiểu lý thuyết khoa học của ông, mà cốt để chứng kiến không gian bị cong xung quanh con người đầy huyền thoại ấy! Và đồng thời tác giả đã thời sự hoá được những vấn đề xung quanh Einstein theo đúng tinh thần kỷ niệm 100 năm vừa qua. Báo Tuổi Trẻ trong nước đã trích đăng ngay quyển sách Einstein trong 5 kỳ liền. Điều đó càng khẳng định tính chất thời sự của sách trong tình hình Việt Nam và sự thành công của nó. Tiến sĩ Lê Đăng Doanh đã viết như một lời kêu gọi: “Mong rằng cuốn sách này sẽ chắp cánh cho trí tuệ và tâm hồn các thế hệ trẻ Việt Nam trên bước đường chinh phục những đỉnh cao của khoa học, đóng góp xứng đáng cho công cuộc phát triển đất nước và chấn hưng dân tộc”.

Tác giả Nguyễn Xuân Xanh đã miệt mài lao động hơn ba năm trời – về đêm, vì ban ngày anh phải đi làm kiếm sống – để «xử lý» cả một «kho» tài liệu, sách vở nghiên cứu xuất bản tại các nước Âu-Mỹ về cuộc đời và sự nghiệp khoa học của Einstein, với những cuốn sách xuất bản rất sớm từ 1921 và rải rác đến năm 2006, để cô đọng lại trong gần 400 trang sách với một lối viết, giọng văn bình dị, dễ hiểu nhưng lôi cuốn, trong đó có rất nhiều đoạn «căng thẳng» như một tiểu thuyết trinh thám. Một quyển sách viết về một đề tài khoa học vốn rất khó «nhai», khó hiểu nhưng lại nhẹ nhàng và thanh thoát với những tình tiết éo le, gay cấn khiến ta luôn hứng thú đọc liên tục từ trang này sang trang khác mà không thấy «ớn», ngay cả ở những trang miêu tả thuần khoa học về thuyết tương đối, thuyết lượng tử, về hạt, sóng, diễn giải Copenhagen, tác dụng buộc chéo ma quái EPR, định lý Bell, v.v. mặc dù không hiểu được nhiều, nếu không có trình độ chuyên môn – điều này được cả Nguyên Ngọc và Lê Đăng Doanh nêu rõ trong lời giới thiệu. Viết một quyển sách về khoa học (vật lý lý thuyết), về một nhân vật khoa học như Einstein mà được như vậy thì quả là rất trình độ, bản lãnh, tương đối hiếm trong giới học giả Việt nam trong và ngoài nước mà tôi có dịp đọc qua. Nếu Einstein bảo rằng tình yêu chính là người thầy quan trọng hơn ý thức trách nhiệm, thì có lẽ cũng đúng khi chúng ta nói rằng tác giả Nguyễn Xuân Xanh đã thực hiện được tác phẩm công phu này cũng chính từ tình yêu đối với khoa học, với Einstein, và có lẽ không quá lời, tình yêu đối với đất nước.

Quyển sách Einstein của Nguyễn Xuân Xanh «là một đóng góp rất quý báu đối với độc giả Việt Nam thuộc mọi lứa tuổi», hoặc «Bạn đọc trẻ có thể học được từ cuốn sách những đức tính quý báu cho cuộc đời mình...» như Ts Lê Đăng Doanh và Nhà văn Nguyên Ngọc đánh giá rất đúng, nhưng tôi lại nghĩ thêm rằng nó rất quý báu đối với sinh viên, với những người làm khoa học, với những người làm công tác giảng dạy, nghiên cứu ... và nhất là những vị có trách nhiệm trong lãnh vực «giáo dục và đào tạo», «tư tưởng văn hoá» trong những bộ máy quan trọng của đất nước Việt Nam, bởi vì nó như sợi chỉ đỏ xuyên suốt nhiều vấn đề rất quan trọng, rất thời sự và đang nóng bỏng của xã hội ta hiện nay :

  • giáo dục (học – hành – thi cử – bằng cấp ...),
  • tinh thần khoa học,
  • tự do tư duy, óc suy nghĩ độc lập, sáng tạo,
  • tinh thần thảo luận, tranh luận tự do dân chủ và xây dựng (tôn trọng ý kiến khác biệt, không “cả vú lấp miệng em” ...),

  • sự cầu thị, quý trọng và biết sử dụng người tài đức (không phân biệt đối xử vì lý do khác chính kiến, không thuộc về tổ chức ...)

Tấm gương Einstein, qua cuốn sách, cho thấy thế nào là một nhà khoa học đầy cá tính, yêu tự do, nhưng đã dấn thân với tất cả lương tâm và trách nhiệm của mình trước những vấn đề lớn của xã hội và thế giới. Nhà khoa học biết “chia thời gian giữa phương trình và chính trị”.

Tác giả Nguyễn Xuân Xanh, tiến sĩ habil ngành toán xác suất, làm nghiên cứu và dạy học tại Đại học Bielefeld và Đại học kỹ thuật Berlin trước khi về nước sống từ mười mấy năm nay. Là một trí thức “tả phái”, chính xác là một trong những người người anh đầu đàn của Phong trào Sinh viên và Việt kiều tại CHLB Đức trong những năm 60 và 70, anh đã từng «được» chính quyền VNCH đưa ra Toà án quân sự đặc biệt tại Sàigòn «tặng» cho bản án «7 năm khổ sai và 20 năm biệt xứ, tước quyền công dân và gia tộc» vào năm 1969 về tội «phản bội chính nghĩa quốc gia, làm lợi cho Cộng sản v.v.». Trái tim của anh luôn thổn thức với những thăng trầm của đất nước. Có lẽ lo âu trước tình hình phát triển kinh tế, giáo dục và nghiên cứu khoa học tại Việt Nam, anh đã bỏ nhiều công sức và tâm huyết soạn quyển «Einstein» này. Nó rất xứng đáng được trân trọng, đánh giá cao, đáng được xem là một quyển sách không thể thiếu của mọi «tủ sách gia đình», là một người bạn đồng hành cho tất cả sinh viên, người làm khoa học, những người «thích động não» để «đọc đi đọc lại nhiều lần vì vô số những suy ngẫm sâu xa ...» (Nguyên Ngọc) hoặc để tạo và củng cố cho mình một nhân sinh quan tiến bộ, một tinh thần yêu mến khoa học, yêu mến sự thông thái rất cần thiết cho cuộc đời mỗi người.
 

Cần nói thêm, đây là cuốn sách thứ hai của tác giả. Cuốn sách đầu tay, Nước Đức thế kỷ XIX, Những thành tựu khoa học và kỹ thuật, xuất bản năm 2004 với sự hỗ trợ tài chánh của Tổng lãnh sự quán Đức tại Thành phố Hồ Chí Minh và Viện Văn hoá Đức Goethe Inter Nationes, được giới thiệu trên đài VTV1 đúng vào ngày quốc khánh Đức 3 tháng 10 năm đó, cũng là dịp cựu Thủ Tướng Gehard Schröder đến thăm Việt Nam. Cuốn sách nói về cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật tại Đức, đặc biệt cuộc cải cách đại học nổi tiếng của Wilhelm von Humboldt làm sức bật nhằm giải phóng sức mạnh trí tuệ của các nhà khoa học Đức. Những ai đã ở Đức đọc quyển sách nhỏ này sẽ hiểu thêm nước Đức mình đã sống mấy mươi năm trên đó.

Mua sách và tặng sách

Một số bạn đọc đã hỏi chúng tôi làm sao mua được sách này. Chúng tôi đã liên hệ với trong nước và được biết kể từ ngày hôm nay (7-3-07), nhà sách Vinabook có bày bán trên mạng. Bạn đọc ở các nơi (trên thế giới) có thể đặt mua và trả tiền bằng thẻ tín dụng một cách an toàn.

Có bạn đọc hoan nghênh ý kiến "1000 cuốn sách Einstein cho Việt Nam" và hỏi làm sao tham gia. Xin trả lời chung : xin các bạn vui lòng viết thư về diendanonline@gmail.com  Chúng tôi cố gắng nghiên cứu "tính khả thi" của ý kiến này và sẽ thông báo cụ thể hơn với bạn đọc.

Tuy nhiên, có một điều «nhỏ» cần nêu lên : giá bìa sách 62 ngàn đồng chắc chẳng là bao đối với Việt kiều, tính ra 3 euro, bằng một ly cà phê buổi sáng ở châu Âu, hay chưa bằng chi phí hai người ăn phở 24 và uống cà phê tại Việt Nam, tất cả đều quá rẻ so với giá trị của cuốn sách và những gì tác giả đã đầu tư vào, nhưng đó có thể lại là một số tiền khá lớn đối với nhiều em sinh viên và những người ham đọc sách xuất thân từ những gia đình nghèo. Trong những trường hợp này, một chính sách «bao cấp» cho văn hoá và khoa học chắc chắn là điều tốt và cần thiết. Hay là chúng ta hãy kêu gọi các nhà hảo tâm đóng góp mua sách tặng các thư viện trường và đại học? Nên chăng chúng ta phóng tay với mục tiêu “1000 cuốn sách Einstein cho Việt Nam” (3000 euro) để làm quà tặng tinh thần rất có ý nghĩa ?

Diêm Tuyền - Hồng Sơn, tháng 3.2007

Trần Kung

nguồn: Diễn Đàn

http://vietsciences.free.fr  và http://vietsciences.org