Lịch sử Tết Halloween

Vietsciences-KCPKT     01/11/2009
   

 

Nghe đài VOA đọc Nguồn gốc và lối ăn mừng lễ Halloween tại Hoa Kỳ.

Sự Liên-Hệ Giữa Tết Halloween, Tết Trung-Thu, và Tết Trung-Nguyên

 

 I. Tết Halloween

 Ngày lễ Halloween nhằm ngày 31 tháng mười dương-lịch. Ngày lễ này thực ra phải được coi như ngày Hội Halloween hay ngày Tết Halloween bởi vì nó vui-vẻ và nhộn-nhịp vô-cùng, nhất là đối với trẻ em.

Tối hôm trước của ngày lễ Halloween, tức là 30 tháng 10, được gọi là “đêm ma-quỉ” (devil’s night). Thường-thường các thanh thiếu-niên hay phá-phách trong đêm này, gây thiệt-hại đến tài-sản và tính-mạng của người dân. Bởi thế cho nên lực-lượng cảnh-sát đã phải tăng-cường mạnh để giữ trật-tự an-ninh trong “đêm ma-quỉ.” Các bậc phụ-huynh cũng được nhắc-nhở coi-chừng con em trong đêm kinh-hoàng này. 

Hằng năm cứ đến đầu tháng mười, các học-sinh, nhất là những học-sinh mẫu-giáo và tiểu- học đã nôn-nao chuẩn-bị mừng Tết Halloween. Trẻ em đều thích mua hay đi hái bí-ngô tươi (pumpkin) để đem về đẽo làm lồng-đèn “Jack-o’-Lantern.” Chúng còn thích sắm
trang-phục đặc-biệt để mặc và mua mặt-nạ đeo để hóa-trang thành quỉ hay con thú vào tối ngày Tết Halloween trong lúc đi đến từng nhà xin kẹo bánh, gọi là đi “trick-or-treating.”

Chính vì để hòa vào nếp-sống nơi định-cư với ý nghĩa “nhập-gia tùy-tục,” chúng ta hãy cũng nhau tìm-hiểu thêm về ngày “Tết Halloween” này.

1. Nguồn Gốc Tết Halloween 

Tết Halloween bắt nguồn từ ngày lễ “The Celtic Festival of Samhain” của dân-tộc Celts. Dân-tộc Celts sống cách đây khoảng hai ngàn năm ở phần đất bây giờ gọi là nước Anh (Great Britain), Ai-Nhĩ-Lan (Ireland), và phía bắc nước Pháp (France). Tết của dân-tộc Celts nhằm ngày 1 tháng 11 dương-lịch. Buổi lễ “The Celtic Festival of Samhain” được tổ-chức vào tối đêm trừ-tịch, đêm trước của năm mới, tức là 31 tháng 10 dương-lịch để tưởng-nhớ và vinh-danh Thánh Samhain, vị chúa-tể cai- quản những linh-hồn người chết. Người Celts tin rằng Thánh Samhain cho phép các linh-hồn người chết trở về dương-thế thăm gia-đình và ăn tết vào đêm trừ-tịch trong ngày tết của họ.

Vào năm 43 dương-lịch, dân tộc Celts bị người La-Mã chinh-phục và cai-trị lãnh-thổ của họ mà ngày nay gọi là nước Anh (Great Britain) trong khoảng 400 năm. Trong thời-kỳ này, hai ngày Hội-Mùa-Thu của người La-Mã được tổng-hợp với ngày hội kỷ-niệm Thánh Samhain của dân-tộc Celts. Một trong hai ngày Hội-Mùa-Thu này có tên là Feralia được tổ-chức vào cuối tháng 10 dương-lịch để vinh-danh người chết. Ngày hội thứ hai dùng để vinh-danh Thần Pomona, tức là Nữ-Thần Hoa-Quả và Cây-Cối.

Tục-lệ đoán vận-mệnh tương-lai được sử-dụng trong trò-chơi thi nhau cắn quả táo treo ở đầu một sợi dây hay thi nhau cắn quả táo được thả trong chậu nước vào ngày lễ Halloween có thể do tục-lệ của hai ngày Hội-Mùa-Thu này mà ra.

Tên Tết Halloween lấy từ tên của ngày lễ “All Saints' Day” bởi vì ngày 31 tháng 10 được gọi là “All hallows' Eve.

Nhà thờ Thiên-Chúa-Giáo lấy ngày 1 tháng 11 dương-lịch để thiết-lập Ngày-Các-Chư-Thánh (All Saints' Day). Ngày-Các-Chư-Thánh là một ngày linh-thiêng đã được những người theo đạo Thiên-Chúa tôn-trọng để vinh-danh các Thánh của đạo Thiên- Chúa, đặc-biệt đối với những Chư-Thánh không có ngày dành riêng để kỷ-niệm. Ngày Các Chư Thánh được tổ chức lần đầu tiên vào ngày 13 tháng 5 năm 609 (610?) dương-lịch khi Hoàng Đế Phocas tặng đức Giáo Hoàng Boniface IV ngôi đền cổ của người La-Mã để dùng làm nhà thờ.

Ở Anh trước đây, đêm Halloween đã từng được gọi là “Nutcrack Night” hay “Snap Apple Night” tức là một đêm dành cho gia-đình ngồi bên đống lửa hồng để nghe kể chuyện, ăn các hạt trái cây và ăn táo hay bôm.

Vào Ngày-Các-Chư-Thánh, những người nghèo đi ăn xin, tiếng Anh gọi là A-Souling, thường được người ta cho một thứ bánh gọi là bánh linh-hồn (soulcakes) với điều-kiện là những người ăn mày này phải cầu-nguyện cho người chết.

Khi người Tô-Cách-Lan (Scots) và người Ai-Nhĩ-Lan (Irish) đến định-cư ở Bắc-Mỹ, họ mang theo những phong-tục của họ. Tuy-nhiên, ở Bắc-Mỹ, Tết Halloween mới được thịnh-hành kể từ thế-kỷ thứ 18 trở đi mà thôi.

2. Phong Tục Trong Ngày Halloween 

a. Trick-Or-Treating 

            “Trick-or Treating” được coi là một trò chơi chính của hầu-hết các trẻ em ở Bắc-Mỹ trong ngày Tết Halloween. Những trẻ em mặc các trang-phục hóa-trang và đeo mặt-nạ rồi đi từ nhà này qua nhà khác, gõ cửa để gặp chủ nhà và nói “trick-or-treat.” Câu này có nghĩa là: “Nếu muốn chúng tôi không chơi xấu thì hãy đãi chúng tôi cái gì đi.” Để tránh bị chơi xấu, chủ nhà đãi chúng kẹo, bánh-trái, và ngay cả cho tiền chúng nữa.

b. Gây Quỹ Cho UNICEF

Có những em học sinh, nhân ngày này, đi quyên-tiền gây-quỹ cho cơ-quan UNICEF. UNICEF là chữ viết tắt của United Nations International Children's Emergency Fund, một cơ-quan do Liên- Hiệp-Quốc thành-lập vào năm 1946 để giúp-đỡ các trẻ em trên toàn
thế-giới về thực-phẩm, thuốc-men, v.v.  Các trẻ em mang hộp giấy có hai màu, màu da cam và màu đen, đã được Liên-Hiệp-Quốc công-nhận để đi quyên-tiền về nộp cho cơ-quan này hầu dùng vào việc cứu giúp trẻ em nghèo khó trên khắp thế-giới.

Cơ-quan UNICEF đã và đang cung-cấp những dịch-vụ căn-bản về y-tế, giáo-dục, đồ ăn, thức uống, và vệ-sinh cho trên 140 nước trên thế-giới.  Có vào khoảng 2 triệu học sinh Canada mang hộp đi quyên-tiền cho UNICEF vào mỗi dịp Tết Halloween.  Kể từ năm 1955, Canada đã gây-quỹ được tất cả là $58.3 triệu cho UNICEF. Có vào khoảng 55 phần trăm trẻ em tiểu-học ở Canada tham-gia mỗi năm vào việc gây-quỹ này trong dịp Halloween.

Theo  mục “UNICEF” của tờ báo The London Free Press, số ngày 31-10-96,  cơ-quan thống kê Angus Reid đã tiết lộ rằng có 85 phần trăm trong số những người được phỏng-vấn trên toàn lãnh-thổ Canada đã giúp cơ-quan UNICEF qua việc cho tiền trong dịp Halloween.

Sở-dĩ cơ-quan UNICEF dùng cái hộp có màu da cam và màu đen vì đây là hai màu tượng trưng cho Tết Halloween. Trang-phục trong ngày Halloween thường có hai màu chính là màu da cam và màu đen. Ta thấy quả bí pumpkin màu cam và con dơi màu đen cũng được coi là màu tiêu biểu cho Halloween. Người ta còn gọi ngày Halloween là ngày “Orange and Black Day.

c. Biện-Pháp An-Toàn Cho Trẻ Em và Người Lớn trong Đêm Halloween

Đã có rất nhiều tai-nạn xảy ra trong Tết Halloween. Chính vì thế, người ta đã dự-trù kế-hoạch an-toàn cho trẻ em đi “trick-or-treating” trong ngày tết này bằng cách:

 - Khuyên các em đeo băng phản-chiếu ánh-sáng lên quần áo để báo hiệu cho xe-cộ khỏi đâm vào hầu tránh tai-nạn.

 - Nên mặc đồ hóa-trang ngắn gọn và khó bén lửa để tránh vấp ngã và khỏi bị cháy. Để tránh bị lạnh khi đi “trick-or-treating,” nên mặc quần áo thật ấm ở bên trong đồ hóa-trang.

 - Nên vẽ mặt thay vì đeo mặt-nạ để tránh bị mặt-nạ che mất tầm quan-sát khi đi ở ngoài đường. Nếu đeo mặt-nạ trong khi đi thì nên đẩy mặt-nạ lên trán để dễ nhìn.

 - Khi các em nhỏ đi “trick-or-treating,” các phụ-huynh nên đi theo. Nhớ mang đèn pin (flashlight), và chỉ đến các nhà nào có đèn sáng mà thôi. Nên cho trẻ ăn cơm chiều, ăn cho đỡ đói mà thôi, trước khi đi để tránh cảnh “bụng đói cật rét.” Khi đói và rét, trẻ em dễ bị cảm.

- Trẻ em chỉ nên đi “trick-or-treating” ở những nhà quanh hàng-xóm mà thôi.

- Chỉ đi vào nhà người ta bằng cửa trước và tránh dùng cửa hậu hay cửa bên hông nhà để tránh các bất-trắc xảy ra.

- Chỉ nên qua đường ở chỗ ngã-tư hay ngã-ba và tránh  sang ngang đường ở khoảng giữa hay đi giữa hai xe đang đậu ở vệ đường và phải quan-sát kỹ hai chiều trước khi qua đường để tránh tai nạn xảy ra.

 - Nhớ cho trẻ mang theo ít tiền trong túi và giấy tờ có biên địa-chỉ, số điện-thoại, và tên cha mẹ để phòng khi trẻ lạc thì có người giúp đưa về.

 - Phụ-huynh dặn trẻ đừng nên ăn bất cứ thứ gì khi người ta cho mà phải đợi đến khi về nhà để cha mẹ xem xét kỹ trước khi ăn. Thấy những gói kẹo nào nghi-ngờ có gì bất thường, phụ-huynh có thể đến nhà thương để nhờ kiểm-soát lại bằng quang-tuyến X. Có nhiều nhà thương họ làm chuyện này miễn-phí và họ khuyến-khích dân-chúng cứ lại nhờ nếu cần. Nếu có muốn ăn kẹo bánh người ta cho trong lúc đi đường, chỉ ăn những kẹo bánh còn nguyên trong gói để tránh ngộ-độc.

 - Khuyên các chủ nhà phải cẩn-thận đề-phòng hầu tránh bị kẻ bất-lương lợi-dụng dịp Halloween để ăn-cướp và bắt-cóc trẻ em. Để đèn ở trước cửa nhà cho sáng, khóa xe và khóa cửa nhà để xe (garage). Nếu thấy gì khả-nghi, phải báo ngay cho cảnh-sát.

 - Nếu phụ-huynh không đi “trick-or-treating” với trẻ, phải biết rõ lộ-trình chúng định đi để theo-dõi khi cần. Nhắc trẻ phải chịu trách-nhiệm về mọi hành-động của chúng.

 - Nên để ý kiểm-soát sinh-hoạt của con em ở tuổi vị-thành-niên trong đêm “Devil's Night,” 30 tháng 10, để ngăn-ngừa các em khỏi đi tụ-họp làm các việc phạm-pháp.

           d. Đèn Bí-Ngô “Jack-O’-Lantern”

Trong ngày Tết Halloween hiện nay, mỗi nhà thường trang-trí cây đèn-lồng làm bằng quả bí-ngô pumpkin. Người ta mua những quả pumpkin về khoét rỗng ruột, đẽo vỏ ngoài thành hình một cái mặt có đủ mắt mũi mồm để khi đốt nến (đèn cầy) bên trong, ánh-sáng có thể tỏa ra giống như cây đèn. Cây đèn làm bằng quả bí pumpkin trong ngày Tết Halloween được gọi là Jack-o'-Lantern. Có nhiều người mua cây đèn Jack-o'-Lantern làm bằng nhựa màu vàng da cam có bán sẵn ở các cửa tiệm.

Ngày xưa ở Anh và Ai-Nhĩ-Lan, người ta dùng củ cải đỏ, khoai tây và củ cải tây để làm lồng-đèn trong ngày Tết Halloween. Sau khi phong-tục này được du-nhập vào Bắc-Mỹ, những quả bí-ngô pumpkin mới bắt đầu được sử-dụng làm lồng đèn như hiện nay.

Theo chuyện thần-thoại Ai-Nhĩ-Lan, Jack-o'-Lantern là biệt-hiệu của một người đàn ông tên là Jack. Anh Jack này khi chết không thể lên thiên-đàng vì lúc còn sống anh là người bần-tiện và bủn- xỉn. Anh ta cũng không thể xuống địa-ngục vì anh ta đã chế-riễu quỉ-sứ
ma-vương. Kết-quả là linh-hồn anh chàng Jack phải đi lang-thang trên dương-thế với cái đèn lồng cho đến Ngày Phán Xử (Judgment Day).

Theo sách Tân-Ước (New Testament), Ngày Phán-Xử là ngày tận-cùng của một thời-đại. Theo Gospels và sách Book of Revelation, vào ngày này quả đất và bầu trời ở trong tình-trạng ồn-ào hỗn- độn, người chết trỗi dậy từ những nấm mồ, và Chúa Jesus hiện ra để phán-xử tất cả những người sống cũng như người chết. Trong việc phán-xét hạnh-kiểm của họ, Chúa xem xét những hành-động mà con người đã làm cho nhau, cả điều tốt cũng như điều xấu.

   đ. Tục Bói-Toán Bắt Nguồn Từ  Tết Halloween 

Một vài cách bói-toán để đoán tương-lai đã có ở Âu-Châu từ hàng trăm năm trước đây đều bắt nguồn từ Tết Halloween mà ra. Chẳng hạn những vật như đồng tiền xu, cái nhẫn, và cái đê (cái đê dùng để đeo ở đầu ngón tay trong khi khâu cho kim khỏi đâm vào) được đem bỏ vào bánh nướng hay đồ ăn khác. Người ta tin rằng trong khi ăn, nếu ai ăn nhằm phải cái bánh trong có đồng tiền xu sẽ trở nên giầu sang, gặp cái nhẫn sẽ sớm có vợ hay chồng và gặp cái đê sẽ ở góa suốt đời.

Ngày nay, ngoài cách bói-toán cổ-truyền trên, người ta còn dùng phương-pháp bói bài Tây hay xem chỉ bàn tay để đoán tương-lai trong Tết Halloween.

   e. Các Tục Lệ Khác Của Ngày Tết Halloween 

Tục cắn quả táo ở trong chậu nước có lẽ được bắt đầu ở Anh. Ngày nay người ta còn gắn tiền vào quả táo để tưởng-thưởng thêm cho ai cắn được quả táo. Nhiều người còn tin là vào ngày Tết Halloween, ma-quỉ đi lang-thang khắp nơi trên dương-thế và các mụ phù-thủy cũng họp nhau vào ngày 31 tháng 10 dương lịch. Đối với những người không tin ma-quỉ và phù-thủy, họ vẫn coi những trang- phục có vẽ  hình dáng mụ phù-thủy và ma-quỷ là tượng-trưng cho Halloween.

 II. Tết Halloween, Tết Trung-Thu, và Tết Trung-Nguyên 

             Chúng ta có thể nói Tết Halloween bao gồm một phần của ngày Tết Trung-Thu và một phần của ngày Tết Trung-Nguyên của ta.
Trong Tết Halloween, người ta cầu-nguyệu cho những người chết giống như trong tục-lệ Tết Trung-Nguyên, tức là Tết Rằm Tháng Bảy hay Lễ Vu-Lan. Cả hai ngày"Tết Halloween” và “Tết Trung-Nguyên” đều là ngày để người ta tưởng nhớ và vinh-danh người đã chết. Tết Halloween cũng là dịp để trẻ em vui chơi thỏa-thích giống như ngày Tết Trung-Thu của ta.

Văn-hóa Đông và Tây gặp nhau ở một điểm là đều công-nhận có linh-hồn sau khi người ta chết. Nhưng có một điều khác biệt là người Việt-Nam ta coi trọng linh-hồn của người thân hơn. Chính vì vậy nên mới có cúng lễ, cầu siêu, đọc kinh báo hiếu cũng như đốt vàng mã cho cha mẹ, ông bà, tổ-tiên trước khi cầu-nguyện cho những linh-hồn của người vô thừa-nhận vào dịp Tết Trung-Nguyên. Ở Âu-Tây người ta phần lớn theo đạo Thiên-Chúa nên trước đây việc cúng lễ hay cầu-siêu cho ông bà cha mẹ không được coi làm trọng. Ngày nay tuy có phần đổi mới hơn trước, nhưng vẫn còn trong tình-trạng giao-thời.

Ghi-Chú: “Trung-Nguyên” nghĩa là rằm tháng bảy. “Vu Lan” là tên cái giường. Giường vu- lan được làm bằng tre, có ba chân, và dùng để treo tiền của cùng đồ bằng mã (đồ làm bằng giấy để giả làm đồ thật) lên mà đốt.

Theo cuốn Việt-Nam Phong-Tục của Phan Kế Bính, Tết Trung-Nguyên được định nghĩa như sau: “Rằm tháng bảy gọi là Tết Trung-Nguyên. Ta tin theo sách Phật, thường cho hôm ấy là ngày vong-nhân xá tội, nghĩa là người dưới âm-phủ được tha tội một ngày hôm ấy. Bởi vậy nhiều nhà mua vàng mã cúng gia-tiên, các nhà có người mới mất, cũng hay đốt mã làm chay vào hôm ấy.

Theo cuốn Luân-Lý Giáo-Khoa Thư, Lớp Sơ Đẳng, của Việt-Nam Tiểu-Học Tùng-Thư, Tết Trung-Nguyên được định-nghĩa như sau: “Tết này ăn vào ngày rằm tháng bảy. Cứ theo sách nhà Phật, thì ngày ấy các vong-nhân ở dưới Am-phủ được xá-tội, nên các nhà làm cơm cúng và mua vàng mã đốt cho ông bà ông vải (ancestors).”

 Ngày nay người ta làm cho ngày Tết Trung-Nguyên có ý-nghĩa hơn bằng cách đề cao chữ hiếu và gọi ngày này là Ngày Báo-Hiếu. Thật là một việc làm đầy ý-nghĩa. Người ta còn cụ-thể-hóa ý- nghĩa này bằng cách cài bông hồng vào áo để nhớ đến công ơn mẹ cha; bông màu trắng tượng trưng cho cha hay mẹ đã mất và bông màu đỏ dành cho cha hay mẹ còn sống. Thật diễm-phước cho những ai được đeo hai bông hồng màu đỏ trong ngày Tết Trung-Nguyên vì “phụ-mẫu tại tiền như Phật tại thế.” 

Cái đặc-biệc của ngày Tết Trung-Nguyên thời nay là “sự báo-hiếu,” không những báo-hiếu cho những người đã nằm xuống mà còn báo hiếu đối với người còn sống. Nhờ vào khía cạnh tâm-lý của việc tiếc nhớ người quá-vãng để củng-cố tình gia-đình đối với người còn sống. Đây cả là một nghệ-thuật giáo-dục chúng-sinh.

Đành rằng chữ hiếu chỉ có ý-nghĩa trong khi cha mẹ ông bà còn sống, nhưng người ta vẫn coi thường và lơ-là cái gì hiện có mà chỉ ăn-năn hối-hận khi sự đã rồi. Ngày Tết Trung-Nguyên hiện nay có cái tác-dụng nhắc con cháu phải có bổn-phận đối với ông bà cha mẹ ngay khi còn sống để khỏi hối- tiếc về sau.

Người Tây-phương vì quá bận-rộn với đời sống vật-chất cá-nhân nên đời sống đại gia-đình có vẻ lỏng-lẻo. Chính vì thế người ta mới đặt ra “Ngày của Bố” (Father’s Day) và “Ngày của Mẹ”(Mother’s Day). Việt-Nam ta thì con cái có bổn-phận “định-tỉnh thần-hôn” tức là sáng viếng tối thăm (thần là buổi sớm, hôn là buổi tối; định-tỉnh là thăm hỏi cha mẹ).  Ngày nào cũng là ngày dành báo-hiếu cho bố cho mẹ nên không cần có ngày đặc-biệt nào dành cho bố cho mẹ như người ở Bắc-Mỹ này.Nhưng rồi dần-dà vì nhu-cầu đời-sống vật-chất càng ngày càng tăng, con cái người Việt-Nam lại quên cả bố lẫn mẹ. Bởi vậy ngay nay, Tết Trung-Nguyên mới trở-thành “Mùa Báo-Hiếu.” Cái may-mắn là ngoài mùa báo-hiều, các bậc cha mẹ người Việt lại được con cháu nhớ đến vào các ngày “Mother’s Day” và “Father’s Day” nữa. Nhờ đó các bậc làm cha mẹ cũng được an-ủi phần nào trong thời buổi  “văn-minh vật-chất nước người làm mời nhân-nghĩa làm phai
cương-thường
” này.

 III. KẾT LUẬN

Giữ cái hay của mình và học cái hay của người là điều quý-hóa nhất để duy-trì và phát-huy văn-hóa của chúng ta. Chúng tôi hy-vọng với bài viết này một phần nào sẽ giúp cho những ai muốn tìm hiểu về Tết Halloween, Tết Trung-Thu và Tết Trung-Nguyên để đời-sống của chúng ta và con cháu chúng ta có thêm ý-nghĩa.

Đăng lần đầu : 31/10/2005

Lần 2: 01/11/2009

Hàng tỉ đô la vẫn được chi cho Halloween ở Hoa Kỳ


30/10/2009

 
Trick-or-treaters dress as Frankenstein and Bride of Frankenstein
Doanh thu dịp Halloween ở Hoa Kỳ tăng lên khoảng 6 tỷ đôla trong năm nay.
 
Trong lúc tỉ lệ thất nghiệp tại Hoa Kỳ vẫn cao và chưa có dấu hiệu hạ giảm, người ta dự đoán là lễ Halloween sắp tới sẽ không mấy vui vì mọi người đều có khuynh hướng thắt chặt hầu bao.

Thế nhưng qua một số bài được loan tải trên báo Mỹ thì dự đoán này có lẽ không đúng. Mời quí vị nghe Lan Phương trong Câu Chuyện Nước Mỹ hôm nay nói về các khoản chi mà người Mỹ dành cho lễ này trong năm nay và lý do tại sao nhiều người vẫn sẵn sàng mua sắm tham dự lễ hội.

Thưa quí vị, trong lúc nền kinh tế tại nước Mỹ chỉ mới có dấu hiệu hồi phục đôi chút và nhìn chung thì tình hình tài chính của các gia đình chưa có dấu hiệu lạc quan hơn nhưng theo các phân tích gia của công ty nghiên cứu công nghiệp IBIS World thì số doanh thu của những sản phẩm dành cho ngày lễ hội Halloween năm nay sẽ đạt mức kỷ lục, tăng 4,2% ,từ 5,77 tỉ vào năm ngoái lên đến khoảng 6 tỉ đô la trong năm nay. Theo như suy đoán của giới phân tích thì nhờ kinh tế đã có đôi chút dấu hiệu phục hồi, giới tiêu thụ cũng lên tinh thần và muốn chi tiêu chút đỉnh để vui chơi.

Những mặt hàng bán cho dịp lễ Halloween có rất nhiều thứ, nhắm đến trẻ em, người lớn và ngay cả chó mèo trong nhà, gồm quần áo giả trang, phấn son hóa trang, tóc giả, những thứ để trang hoàng trong nhà cũng như ngoài cửa, thiệp, và dĩ nhiên là quả bí đỏ và kẹo để phát cho trẻ em.

Trong một bài báo của tờ Time, cô Nicole Amaya sinh viên đại học 20 tuổi vừa học, vừa làm để kiếm sống, đã chi ra đến 200 đô la để góp chung với bạn bè mở hội vui chơi trong ngày lễ Halloween. Cô Amaya cho biết số tiền 200 đô la là một khoản chi khá lớn đối với cô nhưng với áp lực của đời sinh viên vừa học, vừa làm việc, cô thấy cần phải vui chơi trong ngày hội để quên đi những căng thẳng của đời sống.

Lại có những nguời biết rằng thời buổi kinh tế khó khăn thì phải chi tiêu ít đi nhưng vẫn có những người sẵn sàng bỏ ra 100 đô la để mua một bộ quần áo hóa trang trong đêm lễ hội chỉ vì ý thích đã thắng tất cả những suy nghĩ đắn đo, như cô Sophia Soloway chẳng hạn, bởi vì Halloween là ngày hội mà cô thích nhất. Năm nay cô sẽ hóa trang thành cô dâu của một… xác chết!

Sự đương cự mạnh mẽ của Halloween trước cơn suy thoái kinh tế cũng có một lý do của nó: Vui chơi trong ngày này tương đối rẻ, và chẳng ai nỡ lòng nào hạt tiện chút đô la để tước đoạt mất niềm vui của con trẻ đến cửa xin kẹo.

Tuy được coi là lễ hội chính của con trẻ nhưng những gì dùng cho trẻ con trong ngày này lại không phải là yếu tố chính làm gia tăng doanh thu của ngày hội này. Theo ông Nick Pardasani, tổng giám đốc chấp hành của cửa hàng bán lẻ trên internet có tên là costumes4less.com thì trước kia quần áo giả trang cho trẻ con vẫn là doanh thu chính. Giờ đây thì chỉ còn một nửa thôi, nửa kia là của người lớn.

Ông Pardasani cho biết năm nay doanh thu của ông tăng 40%. Những kiểu quần áo giả trang bán chạy nhất trong mùa lễ hội Halloween năm nay là Michael Jackson, Bernie Madoff (tay lừa đảo hạng nặng hiện đang ngồi tù) và y tá Kate Gosselin (nhân vật có thật ngoài đời được đưa lên truyền hình).

Tại sao những người trong lứa tuổi từ 18 đến 34 cũng đua nhau sắm sửa quần áo giả trang cho lễ hội này? Theo lý giải thì điều thứ nhất, người ta muốn trốn chạy thực tế. Họ muốn trở thành một người hấp dẫn như cô ý tá truyền hình hay các ngôi sao nhạc rock chẳng hạn. Thế nên Halloween cho họ quyền được thể hiện và sống với điều mà họ mơ ước, cho dù chỉ một đêm thôi.

Điều thứ hai là yếu tố tâm lý: đó là lòng hoài niệm muốn tìm về tuổi thơ đã mất. Cô sinh viên Amaya cho biết: khi còn nhỏ, năm nào cô cũng hóa trang đi xin kẹo vào ngày này. Khi bước vào tuổi choai choai, quần áo giả trang và lễ hội không còn hấp dẫn cô nữa. Đến bây giờ qua tuổi mười lăm, mười bảy rồi thì cô lại muốn trở lại thời kỳ còn thơ dại.

Và quí vị nào còn thắc mắc là tại sao kinh tế chưa khá mà mọi người Mỹ lại sẵn sàng chi cho ngày hội năm nay? Xin thưa: năm ngoái người ta chi ra để vui chơi, quên đi sầu muộn của nền kinh tế suy thoái, năm nay chi hơn để mừng một số dấu hiệu kinh tế phục hồi.

Còn lý do cuối cùng là thiên thời: năm nay ngày lễ rơi đúng vào thứ bảy, mọi người không bị vướng bận với công ăn việc làm, có thể thảnh thơi dẫn trẻ đi xin kẹo lâu trong buổi tối mùa thu gió lạnh lả tả lá vàng bay, hay sống cho chính họ qua một đêm vui chơi thỏa thích với những hội hè hóa trang tưng bừng mà đôi khi cũng ma quái, kinh dị và lạnh gáy nữa.  

Bài đọc thêm:

Lịch sử lễ Mẹ

 

**Nguồn gốc và lối ăn mừng lễ Halloween tại Hoa Kỳ.
 
Tháng 10, mùa thu, trẻ em Mỹ đang háo hức chờ ngày lễ Halloween, được coi như lễ nhi đồng taị nước này. Lá thư Mỹ Quốc mời quí vị nghe tường thuật về một chút nguồn gốc và lối ăn mừng lễ này của trẻ em tại Hoa Kỳ.

Đến tháng 10 khi cây lá ở miền đông bắc Hoa Kỳ đã ngả vàng, người ta thấy ở khắp các thị trấn, thành phố và vùng quê đều có những hình ảnh về ngày lễ Halloween. Hình người bù nhìn bằng rơm, bằng vải nằm bên cạnh mấy chùm bắp khô, bà phù thủy mũi nhọn hoắt mặc áo đen ôm cán chổi, quả bí ngô, còn gọi là bí rợ hay bí đỏ, được tỉa theo hình mặt người cười toét miệng, nhe mấy cái răng cửa khấp khểnh, hình những con ma, con dơi, được dán lên cửa kính hay cửa sổ trước nhà. Bước vào các siêu thị, các cửa hàng bách hóa bán đồ gia dụng và các tiệm thuốc tây không ai không thấy hàng núi kẹo đủ loại, đủ kiểu, đủ màu được bày bán cùng với các loại y phục để mặc hóa trang trong ngày này, nào là mặt nạ quỉ nhe nanh, ma cà rồng miệng bê bết máu, cho đến những mặt nạ, hay những bộ y phục tương đối hiền lành hơn rập theo các nhân vật trong những phim hoạt họa ăn khách v..v..

Lễ Halloweeen tại Hoa Kỳ được trẻ con đón mừng nồng nhiệt nhất, nhưng không phải nó chỉ dành riêng cho các em. Trẻ con mừng vui được cha mẹ, anh chị dẫn đi xin kẹo vào tối ngày 31 tháng 10 là điều dĩ nhiên, nhưng những nguời lớn trong lứa tuổi từ 18 đến 24 vẫn thường hay mở tiệc hay đi dự dạ tiệc hóa trang vào đêm cuối cùng của tháng 10. Số người trong lứa tuổi từ 25 đến 44 thì dẫn con em đi xin kẹo hoặc ở nhà tỉa quả bí ngô thành hình mặt người cười, người Mỹ gọi là Jack-O’Lantern. Và hầu hết những người trên 45 tuổi thì ở nhà để phát kẹo khi trẻ con gõ cửa đến xin.

Nói chung, Halloween là lễ được nhiều người trang hoàng và ăn mừng đứng vào hàng thứ nhì trong các lễ hội mùa đông. Họ tiêu tiền khá nhiều và trung bình trong nnhững năm trở lại đây, các nhà bán lẻ đã thu về tổng cộng trên 40 triệu đô la cho toàn mùa lễ này. Riêng năm nay dự đoán sẽ có 55,8% dân Mỹ ăn mừng lễ và sẽ chi chừng 41 triệu 770 ngàn đô la cho lễ Halloween.

Nhưng tại sao ngày lễ Halloween lại rơi vào 31 tháng 10 và tại sao phải có những hình ảnh, trang phục ma quái cho ngày Halloween ?
Theo một trong những truyền thuyết bắt nguồn từ văn hóa của người Celt thời cổ Ái Nhĩ Lan thì 31 tháng 10 là lúc cbính thức chấm dứt mùa hè, chấm dứt mùa của sự sống dương gian. Chuyện kể rằng vào ngày này những hồn ma vất vưởng chết trong năm đó sẽ trở lại trần thế tìm một người nào đó mà nhập xác để còn được tồn tại sau khi chết. Thế nhưng người dương thế thì lại không muốn bị ma bắt hồn nên đến tối ngày 31 tháng 10 họ tắt đèn, tắt bếp lửa để cho nhà cửa lạnh lẽo như cõi âm. Họ còn mặc quần áo giả trang cho lẫn lộn với đám ma quỉ và khua động khắp xóm làng để đuổi tà ma.

Thế còn còn quả bí ngô, còn gọi là bí đỏ hay bí rợ tỉa theo hình mặt người cười toét miệng thì sao ?

Tại Hoa Kỳ các bà nội trợ đã mang quả bí này ra khoét ruột tỉa hình mặt người trên đó từ hàng trăm năm nay. Cũng theo truyền thuyết của người Ái Nhĩ Lan thì xưa có một anh chàng biệt danh là Jack Hà Tiện, một hôm anh chàng Jack này mời quỉ đi uống rượu. Nhưng Jack Hà Tiện vắt cổ chày ra nước lại không muốn trả tiền rượu, nên chàng ta bèn dụ dỗ con quỉ hãy hóa phép tự biến thành thành đồng tiền để Jack hà tiện mua rượu cùng nhậu cho vui. Khi quỉ nghe bùi tai biền thành đồng tiền thì Jack nhặt ngay lấy bỏ vào túi áo trong đó có sẵn một thánh giá bằng bạc khiến quỉ không thể trở lại nguyên hình quỉ được nữa. Nhưng rồi sau Jack đã giải phóng cho quỉ với điều kiện là quỉ không được quấy nhiễu Jack trong suốt 1 năm, và nếu Jack chết, quỉ cũng không được thu linh hồn của Jack. Cho đến năm sau Jack lại đánh lừa được quỉ để quỉ leo lên cây cao hái quả. Trong lúc quỉ còn đương loay hoay trên cây thì Jack khắc ngay một thánh giá vào thân cây, thế là quỉ sợ không dám leo xuống cho đến khi quỉ hứa không được quấy nhiễu Jack thêm 10 năm nữa rồi Jack mới bóc chỗ vỏ cây có khắc thánh giá đi.

Chẳng bao lâu sau đó thì anh chàng Jack Hà Tiện qua đời. Hồn ma của Jack đến gõ cửa thiên đường nhưng thượng đế không nhận cho một kẻ tinh ranh láu cá như vậy lên cõi trời. Xuống địa ngục thì gặp quỉ bị lừa khi trước còn tức tối nên Jack muốn vào địa ngục cũng không xong. Tuy nhiên giữ lời hứa không bắt hồn Jack, quỉ đuổi jack đi và chỉ cho Jack một cục than hồng để mà dò dường trong đêm tối. Jack Hà Tiện bỏ cục than cháy đỏ vào trong một củ cải tròn khoét ruột làm đèn và từ đó cứ luẩn quẩn khắp cõi dương gian. Người Ái Nhĩ Lan gọi là Jack of the Lantern, tức là Jack lồng đèn, và sau biến thành Jack-O’Lantern.

Người Ái Nhĩ Lan khoét ruột củ cải tròn hoặc củ khoai tây theo hình mặt người cười láu cá như vậy đem bày ở bệ cửa sổ hay gần cửa ra vào để xua đuổi những hồn ma vất vưởng như Jack Hà Tiện khỏi xâm nhập vào gia cư của họ. Khi những di dân từ Ái Nhĩ Lan và Anh quốc tới Hoa Kỳ, họ thấy rằng quả bí đỏ, tức bí ngô hay bí rợ, một thổ sản đầy rẫy ở vùng đất mới, là nguyên liệu thích hợp nhất để họ khoét ruột tỉa hình mặt anh chàng Jack-O’Lantern.

Quả bí đỏ, xưa nay vẫn tượng trưng cho sự phong phú của mùa màng miền bắc Mỹ, được trồng rất nhiều tại Hoa Kỳ và hằng năm vào trước lễ Halloween mấy tuần, các nông gia mở hội thi xem ai trồng được quả bí to nhất.

Năm nay giải này lọt về tay ông Steve Daletas, một phi công hàng không dân dụng vẫn dành thửa đất rộng 3 sào của ông làm nơi trồng loại bí đỏ khổng lồ để đem dự thi chỉ vì sở thích mà thôi.

Quả bí khổng lồ chiếm giải nhất phá kỷ lục từ trước đến nay nặng 1180 pounds tức là hơn 536 kilô, cao gần 1 mét và chu vi gần 4 mét rưỡi.

 
 

© http://vietsciences.free.fr  và http://vietsciences.org KCPKT