Bài đọc thêm:
 |
 |
| Giác mạc - hình của Patrick Carrier | cornée = giác mạc |
Giác mạc là mô trong suốt duy nhất của cơ thể sinh vật. Tính chất này có được là nhờ tổ chức cơ cấu của nó rất đều đặn nên cho ánh sáng qua được. Từ rất lâu, người ta đã nhận thấy nhiều khó khăn khi giác mạc bị mờ và nguời ta đã tưởng tượng các cách chữa trị khác nhau để chữa sự rối loạn này hầu giúp những bệnh nhân nhìn tốt hơn. Cuộc giải phẫu này có nhiều tiến bộ lớn, giúp nhiếu bệnh nhân có được cuộc sống bình thường như mọi người.
Thời xa xưa
Chắc là người Ai Cập thán phục sự trong suốt của giác mạc nên họ để các bức tượng có cái nhìn sâu thẳm với giác mạc trong suốt
Galien : Y sĩ Hy Lạp Galien nói rằng có thể gỡ phần ngài của giác mạc - Kératectomie superficielle (Abrasio cornea). Giải phẫn này chắc chắn là rất khó thực hiện thời bấy giờ
Guillaume Pellier de Quengsy (1751-1835) là bác sĩ nhãn khoa ở tỉnh Montpellier Pháp. Năm 1789 ông có in quyển sách tưa đề "Précis ou Cours d'Opérations sur la Chirurgie des Yeux" nói rằng có khả năng thay thế giác mạc bị hỏng bằng miếng kính đặt trong một cái vòng bằng bạc được gắn liền với sclère bằng chỉ coton. Việc này đã hìh dung trước giác mạc nhân tạo mà ngày nay các nhà khoa học nghiên cứu. Pellier de Quengsy học Nhãn khoa từ cha ông và được xem là chuyên môn khó nhất của các ngành giải phẫu.
Erasmus Darwin (1731-1802) tưởng tượng thủ thuật khoan xương (trépanation) để gỡ giác mạc mờ, như này ngày nay đang dùng
Thời Hiện đại
Phải chờ đến năm 1847 Sir William Bowman (1816-1892) mới mô tả rõ ràng mô giác mạc. Tên ông được đưa vào - màng Bowman- để chỉ cái màng ở giữa biểu mô (épithélium) và stroma, phần sâu hơn của giác mạc.
Sự xuất hiện của đèn có khe (Lampe à fente) cuối thế kỳ
XIX và đầu thế kỳ XX cho phép nghiên cứu giác mạc in
vivo bởi vì kính hiển vi sinh học này giúp cho nghiên cứu
tinh vi giác mạc.
Alfred Vogt (1879-1943) là một trong những người dẫn đầu nghiên cứu giác mạc nhờ đèn này
Các nhà giải phẫu mắt đầu tiên:
Hình như một trong những nhà giải phẫu mắt đầu tiên là Johan von Autenrieth (1772-1835). Ông thực tập giải phẫu trên thú vật.
Năm 1824 Reisinger (1768-1855) đề nghị thay thế một giác mạc hỏng bằng giác mạc thú vật.Ông đặt tên cuộc giải phẫu này là "Kératoplastic" , từ mà ngày nay người ta vẫn dùng để chỉ phép ghép giác mạc. Thất bại liên tục của ông làm các nhà giải phẫu nghi ngờ. Các đồng nghiệp của ông cũng không thành công.
Năm 1834, luận án của Wilhelm Tohmé tựa đề là "De Corneae Transplantatione" diễn tả một kỹ thuật mới để rạch (incision) giác mạc nhưng số lần thất bại vẫn còn cao. Tuy vậy tác giả luận án này vẫn khuyến khích những y sĩ đương thời nên kiên trì theo con đường này
Sự gây mê toàn thân bằng éther năm 1846 và bằng chloroforme năm 1847 cho phép cải thiện các điều kiện giải phẫu.
Gây mê bằng cocaïne do Carl Koller (1858-1944) đưa ra cùng với sự khử trùng. Tất cả chuẩn bị cải thiện ngành giải phẫu .
Năm 1841 Konigshofer cho đăng một biên khảo trong đó ông tả sự ghép từng lớp (greffe lamellaire) giác mạc tưởng tượng bởi Philipp Franz von Walther (1782-1849). Với phép này, nguời ta chỉ gỡ lớp ngoài cũng của giác mạc ra và để lại lớp phía sau đó là cơ chất (stroma) và màng Descemet. Kết quả khả quan hơn.
Cải thiện kỹ thuật
Máy khoan tròn Trépan
Arthur Von Hippel (1841-1916) áp dụng nguyên tắc của
Theodor Leber (1840-1917) giải nghĩa sự trong suốt của giác
mạc là do tính toàn vẹn của nội bì (endothélium} khi tiếp xúc
với dịch pha lê (humeur aqueuse), và màng Descemet. Ông
chỉ thực hiện phép ghép từng lớp mỏng (greffes lamellaires)
với kết quả đáng ghi nhớ.
Sự phát minh ra máy khoan tròn Trépan tự động để cắt giác mạc của người cho và giác mạc người nhận làm kỹ thuật ghép giác mạc tiến một bước khá xa.
Henri Power (1829-1911) khác hẳn Von Hippel, ông thích ghép nguyên cả bề dày của giác mạc, gọi là kératoplastie transfixiante. Vị bác sĩ nhãn khoa người Anh này cho rằng các giác mạc của thú vật quá khác biết so với giác mạc người nên ông khuyên người ta dùng các giác mạc lấy từ các con mắt bị rớt tròng vì những nguyên nhân khác nhau. Mặc dù vậy vẫn thường xuyên thất bại.
Tìm hiểu hiện tượng
Ernst Fuchs (1851-1955) nghiên cứu trên phương diện mô học những
phép ghép giác mạc. Khác với Von Hippel, ông không nghĩ là sự lu mờ của mắt sau khi ghép giác mạc là do dịch pha lê thấm xuyên qua mà cho rằng đó là do các tế bào của giác mạc người cho ùa đến.
F. Salzer, giữa những năm 1900 và 1937 mô tả các phép ghép khác nhau: autoplastie trên cùng một người, homoplastie trên những động vật cùng loài, hétéroplastie giữa các loài. Đương nhiên ông khuyên là nên dùng những giác mạc người
Ngày 7/12/1905, Eduard Konrad Zirm (1887-1944) ghép thành công kératoplastie transfixiante đầu tiên cho người. Một bệnh nhân 45 tuổi gần như mù do các vảy cá vì bị phỏng. Vị bác sị nhãn khoa này gỡ giác mạc của con mắt bị tai nạn một đứa bé trai 11 tuổi (cơ thể lạ intra-oculaire) Ông có thể ghép hai bên của tròng mắt bằng cách cắt giác. Gây mê toàn thân mạc người cho ra hai phần. Giải phẫu thành công tốt đẹp và bệnh nhân thấy rõ ràng và vống cuộc đời bình thường.
Mặc dù sự thành công rực rỡ này, người ta phát triển ghép từng lớp giác mạc (kératoplasties lamellaires) và phải đợi đến những công trình của Anton Elschnig ở Prague.
Năm 1914 Anton Elschnig giải phẫu thành công kératoplastie transfixiante. Trong suốt cuộc đời ông đã thực hiện 180 cuộc ghép bằng cách dùng máy trépan của Von Hippel và làm 22% bệnh nhân của ông được thấy được.
Tiếp theo, Vladimir Filatov (1875-1956) thực hiện 3500 giải phẫu mắt và thành công 65% trong các trường hợp. Ông cải thiện các dụng cụ máy móc khác nhau và trình bày sự ích lợi của giác mạc các tử thi.
Các nhà nghiên cứu nhãn khoa phát triển ngành ghép giác mạc nổi tiếng như Arruga, Barraquer, Castroviejo, Franceschetti, Sourdille hay Vannas.
Ngày nay
Từ năm 1960, thành công tiến bộ rõ ràng với Alberth nhờ dùng các corticoïdes. Năm 1963, giác mạc ghép của Strampelli (kératoprothèse de Strampelli ) cải tiến phép chẩn đoán
Kỹ thuật được cải tiến, có ngân hàng giác mạc và các dụng cụ phẫu thuật tinh vi , lại nữa, kính hiển vi nghiên cứu sinh học do Maurice cho ra ggời năm 1968 để quan sát nội bì và đếm các tế bào bội bì.
Ngoài ra ngày nay người ta dùng tia laser đễ giải phẫu mắt cận thị, gọi là lasik
Trang web đọc thêm:
http://www.snof.org/chirurgie/lasik.html
http://www.snof.org/chirurgie/keratoplastie.html
http://www.snof.org/histoire/histoire.html
© http://vietsciences.free.fr Võ Thị Diệu Hằng