David J. Gross (ảnh) và David Politzer, Frank Wilczek đoạt giải Nobel Vật lý 2004.

David J. Gross, H. David Politzer và Frank Wilczeck đã chính thức trở thành chủ nhân của giải Nobel Vật lý năm nay với những khám phá về lực hạt nhân mạnh - loại lực giúp liên kết các hạt nằm trong nhân nguyên tử.

Nhận xét về công trình của bộ ba, đang làm việc tại Đại học Santa Barbara (bang California), Viện công nghệ California và Viện công nghệ Massachusetts, ban giám khảo cho biết họ đã có những phát hiện quan trọng về mặt lý thuyết "liên quan tới lực hạt nhân mạnh", loại lực chủ yếu ở cấp độ nhân nguyên tử.

Vật lý hiện đại biết rằng các proton và nơtron không phải là thành phần nhỏ nhất cấu tạo nên nguyên tử. Thay vì thế, chính chúng lại được cấu thành từ ba hạt nhỏ hơn, đó là các hạt quark. Lực hạt nhân mạnh chính là lực giúp các quark “dính” với nhau ở bên trong các proton và nơtron, cũng như giữ chặt chính các hạt này với nhau bên trong hạt nhân nguyên tử.

Nghiên cứu của ba nhà khoa học chỉ ra rằng không giống như các lực khác, chẳng hạn lực điện từ hay lực hấp dẫn (mạnh lên khi hai hạt tiến lại gần nhau), lực hạt nhân mạnh lại suy yếu đi khi hai quark tiến về một chỗ. Hiện tượng đó giống như thể các hạt được nối với nhau bằng một dải cao su, mà lực kéo giữa chúng càng mạnh khi chúng càng ở xa nhau.

Phát hiện của ba nhà nghiên cứu, công bố năm 1973, "đã dẫn đến lý thuyết về quantum chromodynamics (hay QCD) - lý thuyết góp phần quan trọng cho sự ra đời của Mô hình Chuẩn", hội đồng khen thưởng nhấn mạnh.

Mô hình chuẩn là lý thuyết về các hạt cơ bản và cách thức chúng tương tác với nhau. Nó mô tả tất cả các hiện tượng vật lý có liên quan đến lực điện từ (tương tác giữa các hạt tích điện), lực hạt nhân yếu (chi phối quá trình phân rã phóng xạ) và lực hạt nhân mạnh (tương tác giữa các quark).

Năm ngoái, người vinh dự nhận giải Nobel Vật lý là Vitaly L. Ginzburg người Nga và hai nhà vật lý Mỹ A. Abrikosov và Anthony J. Leggett, với công trình về chất siêu dẫn và siêu lỏng.

Sau giải Nobel Y học hôm qua, giải Vật lý hôm nay, tên của người đoạt giải Nobel Hóa học 2004 sẽ được công bố vào giờ này chiều mai (6/10).

Thuận An (5/10/2004, theo vnexpress.net , AP, AFP)