Vào năm 1631, ông Etienne nhường chức vụ của mình cho người
khác rồi dọn nhà lên thành phố Paris để chăm sóc sự học vấn
của con. Ông tự đảm trách việc giáo huấn và vì vậy, Pascal
không có thầy giáo nào khác ngoài người cha thân yêu tài ba.
Cậu được dạy cách quan sát, suy tưởng và thường học được
những kiến thức qua các cuộc đàm luận với cha. Khởi đầu, ông
Etienne quyết định dạy con tiếng La Tinh và Hy Lạp cho đến
năm 12 tuổi, tuy nhiên trong các thời giờ nhàn rỗi, ông
Etienne cũng kể cho con trai nghe các câu chuyện về Khoa Học
nhưng những điều này không bao giờ làm cho Pascal thỏa mãn,
cậu luôn luôn khao khát những lý lẽ cuối cùng của sự vật.
Vì muốn con chuyên tâm về tiếng La Tinh và Hy Lạp là hai
ngôn ngữ rất khó học, nên ông Etienne đã cất dấu tất cả
những sách về Khoa Học và Toán Học. Nhưng rồi một hôm, khi
bước vào phòng, ông thấy con trai đang loay hoay dùng phấn
chứng minh trên nền nhà định luật thứ nhất trong 32 định
luật của Euclide. Sau khi nghe con thuật lại cách chứng
minh, ông Etienne đã phải bỏ nhà, chạy sang nhà ông hàng xóm
Le Pailleur để "khóc lên vì sung sướng".
Xưa nay, ông Etienne chưa từng dạy cho con học Toán bao giờ,
vả lại định luật của Euclide đó là một bài toán rất khó đối
với người lớn, không phải dành cho trẻ em 12 tuổi. Pascal đã
chứng minh được rằng tổng số các góc trong một tam giác bằng
hai góc vuông, đúng như Euclide đã từng phát biểu. Cũng vì
chưa từng học Hình Học, Pascal đã gọi đường tròn là "cái
tròn" (un rond), đường thẳng là "cái thước kẻ" (une barre).
Từ đây, Pascal mới được cha cho phép đọc các cuốn khái luận
của Euclide. Do trí thông minh sẵn có, Pascal đọc tới đâu,
hiểu tới đó mà không cần một ai giảng giải. Cậu còn giải
được nhiều bài toán khó. Sự tự tìm hiểu do ý thích đã khiến
Pascal chẳng bao lâu trở thành một nhà toán học có hạng.
Thời bấy giờ, ông Etienne thường gặp gỡ nhiều nhân vật danh
tiếng về Khoa Học nên Pascal cũng được tham dự vào các buổi
hội thảo, cậu được làm quen với Cha Mersenne là một nhà bác
học thời đó, cũng như với những nhà khoa học danh tiếng
khác, chẳng hạn như Desargues, Fermat, Roberval. Tại các
buổi họp này, Pascal đã góp ý kiến về các tư tưởng, các lý
luận, các lời phê phán những tác phẩm của các nhà bác học
đương thời. Cậu cũng trình bày những điều do mình khám phá.
Theo phương pháp Hình Học của Desargues, Pascal đã hoàn
thành cuốn "Khảo Sát về Thiết Diện Côníc" (Traité des
sections coniques, 1640) khi chưa tới 16 tuổi. Tác phẩm này
bao gồm các công trình của Apollonius, nhưng đã được Pascal
tự tìm ra và lại chứng minh bằng một phương pháp luận lý vừa
đơn giản hơn, vừa tổng quát hơn. Tác phẩm của Pascal đã
khiến rất nhiều nhà toán học tài ba đương thời phải khâm
phục, kể cả Cha Mersenne và Descartes, và ai cũng đồng ý
rằng cuốn sách đó xứng đáng là công trình của một bậc thầy
chứ không phải là của một thiếu niên chưa đủ 16 tuổi. Nhiều
người đã thúc dục Pascal đưa in tác phẩm nhưng do lòng khiêm
tốn, cậu đã từ chối vì vậy ngày ngay người ta chỉ còn lưu
giữ được hai cuốn sách đầu tay của nhà thiên tài toán học
Pascal.
Năm 1638, khi chính phủ Pháp ra lệnh giảm bớt lợi tức của
Tòa Đô Chính Paris, một nhóm người đã đứng lên phản đối
trong đó có người cha của Pascal. Vì vậy ông Etienne bị Thủ
Tướng Richelieu cho người theo dõi và phải trốn về miền
Auvergne. Lúc bấy giờ, Pascal 15 tuổi và cô em gái
Jacqueline 13. Giống như anh trai, Jacqueline cũng nổi tiếng
là một thần đồng về thơ văn. Khi lên 11 tuổi, Jacqueline đã
sáng tác được một kịch thơ 5 hồi và tác phẩm thơ này đã được
giới văn nghệ Paris ưa chuộng. Rất nhiều người và ngay cả
Thi Hào Corneille đều ưa thích đọc thơ của Jacqueline.
Nhờ tài năng về Thơ Phú, Jacqueline được phép đóng kịch
trước Hồng Y Giáo Chủ Richelieu. Vị Thủ Tướng này đã không
tiếc lời khen ngợi cô bé và hỏi thăm về gia cảnh. Nhân lúc
này, Jacqueline liền ngâm một bài thơ xin ân xá cho cha và
Thủ Tướng đã nhận lời. Ông Etienne nhờ vậy được phép trở lại
Paris và lại được cử giữ chức vụ Giám Đốc Thuế Vụ miền
Rouen. Nhưng trách nhiệm này làm ông Etienne mệt mỏi vì sổ
sách kế toán quá nhiều. Để giúp đỡ cha, Pascal đã sáng chế
ra một chiếc máy tính mà nguyên tắc của nó còn được áp dụng
cho các loại máy tính tối tân ngày nay. Phát minh này đã làm
dang tiếng của Pascal vang lừng.
Vào các năm trước, gia đình Pascal tuy ngoan đạo nhưng tôn
giáo chưa được coi là quan trọng cho tới năm 1646, dòng tu
khổ hạnh (Jansenism) của Cơ Đốc Giáo đã ảnh hưởng tới vùng
Pascal cư ngụ. Đây là nhóm tôn giáo chủ trương do ông
Cornelis Jansen, một giáo sư thần học gốc Hòa Lan, sống tại
Louvain. Các niềm tin của giáo phái này khác hẳn với các lời
rao giảng của các giáo sĩ Dòng Tên (the Jesuites). Ông
Etienne Pascal, do không ưa thích tôn giáo, nên đã mang gia
đình dọn lên thành phố Paris. Tới khi ông Etienne qua đời
vào năm 1651, cô em gái Jacqueline của Pascal liền vào nhà
tu tại Port Royal. Do ảnh hưởng này, Pascal đã để tâm tới
tôn giáo cũng như tới các vấn đề thần học.
Cũng vào năm biết tới dòng tu Khổ Hạnh, Pascal đã thực hiện
lại các thí nghiệm của Torricelli và phổ biến các điều khám
phá của mình trong tác phẩm "Các thí nghiệm mới liên quan
tới khoảng chân không" (Nouvelles expériences touchant le
vide, 1647). Pascal đã dựa vào thí nghiệm rồi dùng lý luận,
đánh đổ các quan niệm cổ xưa của Aristotle về chân không và
ông cũng đưa ra những khám phá mới về áp suất không khí.
Pascal đã tìm thấy kết luận rằng càng lên cao, áp suất của
không khí càng giảm đi. Để kiểm chứng điều này, Pascal đã
nhờ người anh rể là Florin Perier lên ngọn núi Puy-de-Dome
thực hiện nhiều thí nghiệm cần thiết. Các kết quả của Perier
đã xác nhận lời tiên đoán của Pascal. Do khám phá này của
Pascal, các nhà khoa học đã chế tạo được các phong vũ biểu
và các cao độ kế.
Trong khi nghiên cứu các thí nghiệm của Torricelli, Pascal
còn tìm cách tổng quát hóa những ý niệm về chất lỏng. Ông đã
thiết lập nhiều định luật về áp suất của chất lỏng để rồi
phổ biến qua tác phẩm :"Khảo sát sự cân bằng chất lỏng"
(Traité de l 'équilibre des liqueurs). Cuốn sách này được
hoàn thành vào năm 1651 nhưng mãi tới năm 1663 mới được xuất
bản và căn cứ vào đó, nhiều nhà khoa học đã coi Pascal là
một trong những người sáng lập ra môn Thủy Động Học
(Hydrodynamics).
Sau khi người cha thân yêu qua đời, Pascal không chuyên tâm
nhiều vào việc khảo cứu khoa học. Ông thường giao du với
nhiều người, nhất là Hầu Tước trẻ tuổi De Roannez và Hiệp Sĩ
De Mere. Chính trong thời kỳ này, ông đã chuyên đọc về
Epictète và Montaigne. Do sự đi lại với De Mere, Pascal đã
lưu tâm tới lý thuyết toán học của cách đánh bài. Ông bắt
đầu nghiên cứu phép tính Sác Xuất (Probability) rồi vào năm
1654, đã phổ biến các kết quả qua các bức thư viết cho
Fermat và qua cuốn "Khảo Sát về Tam Giác Số Học" (Traité du
triangle arithmétique).
Cũng vào năm 1654, Pascal tới Port Royal thăm cô em gái
Jacqueline đang sống trong tu viện. Cuộc đi thăm này khiến
cho Pascal cảm thấy "ghê tởm cực độ các sự giả dối của đời
người". Sự bất toại nguyện càng tăng thêm cho tới khi "đêm
lửa" xẩy đến, làm thay đổi hẳn cuộc sống cũ của Pascal.
Chính vào đêm 23 tháng 11 năm 1654 đó, trong khi đang khảo
cứu Toán Học, Pascal cảm thấy như được đối thoại cùng Thượng
Đế trong hai tiếng đồng hồ. Pascal thấy mình đã nhận lãnh
một chức vụ thiêng liêng, rồi vì quá xúc động, ông nguyện
hiến cả đời mình cho Thượng Đế và quyết tâm làm tỏ đức tin
nơi Đấng Chí Tôn.
Vào năm 1655, Antoine Arnauld, nhà thần học chính thức của
Port Royal bị các nhà thần học Sorbone kết án, nhất là về
lối tu khổ hạnh (Jansenism) đối với Chúa Cứu Thế. Có lẽ do
chính Arnauld khuyến dụ, Pascal đã viết ra các bức thư
Provinciales. Lối hành văn cũng như cách tranh luận của
Pascal qua tác phẩm này đã quyến rũ được dân chúng Paris,
nhất là trong khoảng thời gian từ tháng Giêng năm 1656 tới
tháng 4 năm 1657. Khi sống tại Port Royal, Pascal được mời
viết cho nhà trường các bài giảng về Hình Học, có lẽ vì lý
do này, Pascal đã viết nên cuốn "Phương Pháp chứng minh Hình
Học" (On Geometrial Demonstrations).
Thời còn thơ ấu, thể chất của Pascal rất mỏng manh, nên khi
lớn lên, tình trạng sức khỏe của ông cũng không được khá.
Vào năm 1658, Pascal lại bị chứng đau răng hành hạ và vì
muốn tìm quên nỗi đau nhức, Pascal quay ra làm Toán. Ông
nghiên cứu hình học Cycloide, là thứ hình học đang được
Roberval và các nhà toán học đương thời khảo sát. Pascal đã
tìm ra được nhiều tính chất quan trọng nhưng vì muốn chứng
tỏ các điều khám phá của mình có thể giải đáp được nhiều bài
toán hắc búa, Pascal đề nghị một cuộc thách đố vói các nhà
toán học. Nhiều người đã nhận lời trong đó có Wallis và
Laouère, nhưng rồi chỉ có Pascal cho ra các kết quả hoàn
toàn.
Càng về cuối đời, Pascal càng sống khổ hạnh. Sau khi đứa
cháu của ông được cứu khỏi tại Port Royal và được mọi người
coi là một sự huyền diệu, Pascal chuyên tâm đọc sách và kiếm
tài liệu để viết nên cuốn sách "Biện hộ cho Thiên Chúa Giáo"
(Apology for the Christian Religion) mà sau này, tác phẩm đó
được phổ biến sau khi ông qua đời dưới tên là "Tư Tưởng"
(Pensées).
Tháng 6 năm 1662, Pascal đem nốt căn nhà ở tặng cho một gia
đình nghèo đang mắc bệnh đậu mùa. Ông dọn tới ở nhờ người
chị gái Gilberte. Tại nơi này, Pascal bị ốm nặng và cơn bệnh
còn hành hạ ông trong hai tháng. Pascal qua đời vào ngày 19
tháng 8 năm đó, hưởng thọ 39 tuổi.
Năm 1962, cả nước Pháp đã làm lễ kỷ niệm 300 năm ngày húy kỵ
của Blaise Pascal, nhà bác học kiêm triết gia kiêm văn sĩ.
Để ghi nhớ bậc Vĩ Nhân Khoa Học này, người ta đã phát hành
tem thư, tổ chức các buổi thuyết trình về Triết Học, Toán
Học và Văn Chương. Nhiều phòng triển lãm đã trưng bày các
tác phẩm của Pascal cùng chiếc máy tính, phát minh lừng danh
của ông. Qua các bài diễn văn, các Viện Sĩ Louis de Broglie,
Francois Mauriac. đã ca ngợi Blaise Pascal là một thiên tài
của Nhân Loại, đã mang cả cuộc đời phụng sự cho Khoa Học và
Triết Học.
|