Wolfgang Amadeus Mozart (1756 - 1791) nhà sọan nhạc thiên tài

Những cuộc trình diễn của thiên  tài

1- Thời thơ ấu 1762 - 1771:

 

Mozart ở Vienne,  trước  mặt nữ hoàng

Trong  những lần đi chu du mà Mozart đã gặp hai nhà soạn nhạc Schobert Johann (1735-1767), nhà soạn nhạc  Ðức dạy  Mozart đàn. Ông  là một trong những  pianiste đầu tiên  và soạn nhiều bản  sonate và  concerto nhờ  đàn  piano) tại Paris, và  Bach Jean-Chrétien  (1735-1782), con trai út của  Jean Sébastien Bach (1685-1750), dưới ảnh hưởng của  cha, Jean Chrétien nổi danh và soạn  rất nhiều opéra) ) tại Londres.

Schobert Johann đánh thức  trong  ông  sự  thanh thoát nhẹ nhàng, cường độ thống thiết và thơ nhạc, còn Jean Chrétien thì cho ông sự ấm áp đầy ánh sáng của  miền Nam  nước Ý.

Khi trở về Áo, ông đã thấm nhuần tâm hồn nhạc của miền Nam nước Ðức nhờ  Joseph Haydn, lớn  hơn ông 24 tuổi, mà  ông  khám phá  khi đến Vienne. Joseph Haydn (1732 -1809) nói với Leopold Mozart: "Thành thật mà  nói với ông, trước  Thiên Chúa, rằng  con trai ông là  nhà soạn nhạc  lớn nhất mà tôi đã từng quen hay biết tiếng. Cậu ấy có khiếu thưởng thức và hơn nữa có  khoa học  sáng  tác cao nhất"

Những năm 1769-1770, 1771, 1772-1773  được đánh dấu khi sống bên Ý. Ðược đức giáo hoàng Clément IV khâm phục và  cho huy chương vàng, lúc ấy ông  14 tuổi. Tại đây ông  chỉ nghe  một lần bản Miserere của Gregorio Allegri   mà đã nhớ  hết và  viết lại bản nhạc  y như tác  giả đã viết.  Tại Ý  ông cho trình diễn nhạc vũ  Ascanio, nhạc  kịch Lucio Silla. Trong thời kỳ này ông  chìm sâu trong sáng tác  ca nhạc và  nhạc  opéra Ý qua  cảm nhận của nhạc Áo. Bắt đầu từ đó, ông giữ mãi ngôi vị  nhạc trưởng trong hầu hết các  opéra và  trong khoa học của ca nhạc  phức điệu (science de la polyphonie vocale)

Chuyến du hành cuối cùng qua Ý được làm rõ nét nhờ  trilogie symphonique  tuyệt vời  cho mùa Ðông 1773, đó  là  K. 200, K 183 và  K 201. Lúc bấy giờ ông  mới 17 tuổi.

 

10-11/1771	Sáng tác Asciano in Alba ngày 17/10 tại Milan.
10/1772 - 03/1773	Sáng tác  Lucio Silla  ngày 2 /12 tại Milan.
12/1774-01/1775	Sáng tác Finta Giardiniera ngày 13/01 tại Munich
10/1777 - 01/ 1779	Trình diễn  lớn, ngang qua Paris, Munich, Ausbourg et Mannheim
29/01/1781.	Ði Prague, chuẩn bị cho nhạc  kịch Lễ cưới của Figaro Sáng tác Idomenée  Wolfgang gặp lại nam tước Colloredo tại  Vienne ngày 16/03/1781 . Rồi chia  tay giữa  hai người  và  ở vĩnh viễn  tại Vienne
07-11/1783	Mozart giới thiệu Constance cho Léopold tại Salzbourg.
10-11/0787	Sáng  tác Don Giovanni 29/10 tại Prague.
04/1789	Qua Berlin, Prague, Dresde, Leipzig và Postdam.
08-09/1791	Sáng tác  Clémence de Titus ngày 06/09 tại Prague

Aloysia Weber

Trong thời kỳ này ông  bắt đầu gặp những điều không may: ông  yêu cô Aloysia Weber nhưng  thất vọng, ông bị gạt ra khỏi môi trường âm nhạc  của thủ đô và  bị nam tước Grim, người bảo hộ ông, bỏ rơi . 

Vì  đời sống  không được bảo đảm, ông đành nhận làm công cho tổng  giám mục  Colloredo và  đánh nhạc  tại nhà thờ  Salzbourg.

Bá tước  Colloredo được  đắc cử tổng giám mục  nhà thờ.  Ký hợp đồng  Konzertmeister. Mozart lãnh mỗi năm 150 gulden. Lương rất cao so với một chàng trai 16 tuổi. Mozart thù  ghét Colloredo vì  ông này cứng cỏi, chuyên chế và cho Mozart ăn  cơm với những  người làm công mà ông xem như một sỉ nhục. Ðã vậy Colloredo còn ra lệnh đóng nhà  hát hoàng gia, một nỗi đau to tát của  Mozart vì  ông  mơ ước trình diễn  tại nhà hát kịch (opéra). Ông  xin  nghỉ  phép với mục đích tìm chủ  mới nhưng  Colloredo không cho ông nghỉ  mà  chỉ dùng  ông  như một concertiste.

Tức giận, ông  xin  nghỉ  việc  năm 1777. Cha ông  lo lắng, phải ở  lại Salzbourg . Vì  vậy mẹ ông  theo ông rời khỏi Salzbourg để  tìm việc  mới.  Từ năm 1777 đến 1779, ông  thường  đi Paris và chỉ  được  mẹ theo kèm. Bà  mất trong  chuyến đi này (1778).

2- Tuổi trưởng thành (1779-1788)

Từ 1779 đến 1782: concertos cho piao, sonates cho violon và piano, sérénades.

1781 opéra seria: Idoménée

Tháng  5/1781 ông  rời  Colloredo  và  sống  không nguồn  lợi tức tại Vienne. Lúc đó ông  mới 25 tuổi (1781).

 Cha  ông  không  tán thành việc này, nhất là việc cưới Constance Weber ngày 03/08/1782.

Năm 1782  là thời kỳ của  nhiều bản concerto (hợp tấu) của  bản nhạc  Bắt cóc  nơi hậu cung (Enlèvement  au sérail)  một nhạc  opéra nhỏ  sáng  tác hàng  loạt những  tác  phẩm trữ tình

Năm1783, đại tác  phẩm cho  nhà thờ ra đời  là  Lễ  lớn cung Do thứ (Grande Messe en ut mineur)  (còn dang dở) K. 427. Cùng lúc đó, Mozart chú tâm sáng tác  nhạc chủ đề: Bộ Tư đàn dây  (Le quatuor à cordes) K. 387 mở đầu cho một loạt vinh quang: 6  Bô Tư  (3 Bộ tư cuối cùng  xong năm 1784-1785)

Thời kỳ 1784-86: 6 concertos cho piano năm 1784, tiếp theo là 6 concertos tiếp theo cho đến cuối năm 1786. Nhưng năm 1784 là  năm buồn nhất và  lãng mạn nhất của  Mozart (Concerto cung  ré thứ  K. 466, bản yêu thích nhất của Beethoven). Tháng  12 1784  ông bắt đầu tìm hiểu về hội Franc-Maçonnerie đã gợi cho ông cảm  tác Bài ca cho đám tang (Ode funèbre)  K. 477 tháng  11 năm 1785 khi biết hai người bạn trong hội từ trần.

Năm 1786 là một năm sáng sủa. Những bản hợp tấu thành công rực rỡ, ông  như được khuyến khích nên sáng  tác  thất nhiều. Tuy nhiên  ông  không  phải dừng  ở những  nhạc khúc, vũ  khúc, hòa  tấu, mà   soạn cho những  vở tuồng  cho sân khấu

Vê  loại nhạc  kịch này, vở đầu tiên  là Lễ cưới của  Figaro (Noces de  Figaro), được  thành công   ít ở Vienne (1786) vì  bị  ganh ghét nhưng  thành công rực rỡ  ở  Prague. Tiếp theo là  vở Don Juan, thành công  hơn  và  cũng tại Prague (1787)

Thời gian này ông  càng  bị ganh ghét nhiều hơn và   hoàng đế  nước Áo không  tín nhiệm ông  nên  giảm bớt trợ cấp cho ông

1787 bận tâm rất nhiều về cái chết, nhất là sau khi cha  ông từ trấn. Ðó là năm của  kịch phẩm Don Giovanni , có lẽ  là  tác  phẩm lớn nhất của  ông.

Năm1788:  nhạc  giao hưởng (Symphonie) cung Mi bémol  K. 543, cung Sol mineur  K. 550 cuối cùng là bản Jupiter  K. 551 , là  bản di chúc giao hưởng của  Mozart

3- Những tác  phẩm cuối cùng (1788-1791)

Từ múa Thu 1788,  nhạc  Mozart bước  vào lĩnh vực tâm tình và mang  tính chất thanh thản tâm hồn (Trio  K. 563, Sonate  pour piano K. 570). Cách viết của  ông vui tươi có tính thơ (Quintette  với clarinette K. 581.) 

Năm  1790 là năm sa mạc, khô cằn và thất vọng. Tuy nhiên ông cho ra đời tác  phẩm nhạc hài kịch Così fan tutte, tuy vẻ  bên  ngoài đùa  cợt nhưng   là  một sự trầm trọng  sâu thẳm

Năm cuối cùng được đánh dấu bởi những  sáng tác  to lớn ( Bản Concerto cuối cùng  cho piano K. 595, bản Concerto  cho clarinette K. 622).

Cuộc đời càng ngày càng  khó khăn  hơn. Ông  bị mắc  nợ, túng  thiếu nhiều và  hay

bệnh. Hai tháng trước  ngày ông mất, sự thành công  xuất sắc của bản Ống sáo thần (Flûte enchantée).

Tác  phẩm cuối cùng:  Requiem là một bản di chúc  bằng nhạc  thật sự.  Bản này chưa hoàn tất.

Mozart mất tại Vienne trong sự lạnh lùng gần như hoàn toàn ngày 5 tháng  12 năm 1791, khoảng  trước  1 giờ sáng.

Những  giấy phút cuối, môi ông còn  lẩm nhẩm bản Requiem của  ông

 Ngày ông ra đi, tuyết rơi, chỉ có  cỗ xe đưa ông đến an nghỉ cuối cùng, xác  ông  bi  vứt vào hố  công cộng, ngay cả một cây thánh giá cũng  không có

Ðến nỗi không  còn biết đích xác  nơi  nào là  nơi đã chôn xác  ông. Chỉ có Joseph Haydn, sẽ trải qua đêm Noël để khóc cho cái chết của người bạn trẻ của ông.

Tuy qua đời rất sớm, nhưng  ông cũng đã  để lại khoảng  600 tác  phẩm.

Soạn từ bài viết của Jean-Marc Goossens , URL http://www.chez.com/wamozart/index.htm  và Ron http://ron3.free.fr/

© http://vietsciences.free.fr  Võ Thị Diệu Hằng