Vào ngày này cách nay đúng 10 năm, đồng euro xuất hiện trong túi tiền của người dân trong hơn một chục nước châu Âu, thay thế cho đồng tiền quốc gia. 10 năm sau, khu vực đồng euro đang trải qua một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong lịch sử đồng tiền chung duy nhất này.
Được sử dụng trên thị trường tài chính từ năm 1999, kể từ ngày 01/01/2002, đồng euro dưới dạng tiền giấy và tiền xu đã được lưu hành ở 12 quốc gia trong khu vực đồng tiền chung thời đó.
Khu vực đồng euro hiện nay có 17 thành viên với 332 triệu người tiêu dùng. Nhưng năm nay, 2012, châu Âu kỷ niệm đồng tiền chung duy nhất 10 tuổi trong bầu không khí ảm đạm, với tâm trạng cay đắng và lo lắng: Từ năm 2010, cuộc khủng hoảng nợ công đã làm gia tăng nguy cơ tan vỡ khu vực đồng euro do sự tấn công của thị trường tài chính quốc tế.
Cho đến 2008, euro vẫn được coi là một thành công mỹ mãn của châu Âu. Ông Philippe Crevel, thuộc Trung tâm Nghiên cứu và Thông tin về tiết kiệm và hưu bổng, một tổ chức tư vấn của Pháp, cho rằng giờ đây, người ta đã quên tất cả những ích lợi mà đồng tiền chung duy nhất này mang lại, nhất là trong lĩnh vực du lịch, trao đổi thương mại. Theo chuyên gia này, “với cuộc khủng hoảng, người ta chỉ nhớ đến những khía cạnh tiêu cực, nhưng cho đến 2008, đồng euro đã trải qua những năm tháng tốt đẹp”.
Quả thực là sự xuất hiện của euro đã tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp trong giao dịch thương mại và tài chính, giảm đáng kể các chi phí chuyển đổi tiền tệ. Còn người tiêu dùng thì có được sự ổn định về giá cả, cho dù về mặt tâm lý, không ít người vẫn có cảm giác là đồng tiền chung châu Âu đã góp phần làm chi phí sinh hoạt thêm đắt đỏ.
Cần phải nhắc lại rằng trong nhiều năm trời, các kinh tế gia đều hoan nghênh châu Âu duy trì được lãi suất thấp, nhờ có euro và lòng tin đối với nền kinh tế Đức, đầu tàu của Liên Hiệp Châu Âu và cũng là nước biết khai thác tốt nhất ích lợi của đồng tiền chung.
Tuy nhiên, cũng chính lợi thế này lại khuyến khích nhiều Nhà nước và người dân trong khu vực đồng euro đi vay, chi tiêu vượt quá khả năng của mình và gây ra cuộc khủng hoảng hiện nay ở châu Âu.
Từ 2009, các công ty thẩm định tài chính quốc tế đã lưu ý về tình hình nợ công tại châu Âu, nhưng các lời nhắc nhở này đã bị bỏ ngoài tai. Đến năm đến 2010, những dấu hiệu báo động đầu tiên xuất hiện. Sau Hy Lạp, đến lượt Aixlen và Bồ Đào Nha buộc phải cầu cứu sự giúp đỡ của quốc tế để thanh toán các khoản nợ đáo hạn. Sang đến năm 2011, khủng hoảng nợ công lây lan ra toàn khối euro: Tình hình trở nên nghiêm trọng tại Ý và Tây Ban Nha, trong khi đó, Pháp bị đe dọa mất điểm tín nhiệm AAA. Châu Âu tổ chức hàng loạt Hội nghị Thượng đỉnh để đối phó với khủng hoảng, các kế hoạch thắt lưng buộc bụng liên tiếp được đưa ra, “bão tài chính” thổi bay lãnh đạo chính phủ nhiều nước, như George Panpandréou ở Hy Lạp, Silvio Berlunisco tại Ý, Brian Cowen ở Aixlen, José Luis Zapatero tại Tây Ban Nha, José Socrates ở Bồ Đào Nha.
Thị trường tài chính quốc tế và công luận thiếu tin tưởng vào euro. Tại Pháp cũng như ở nhiều quốc gia châu Âu, sự ủng hộ đối với đồng tiền duy nhất bị tụt giảm. Theo một cuộc thăm dò dư luận do viện Ipsos thực hiện vào tháng 11 năm 2011, thì có tới 45% dân Pháp cho rằng euro gây bất lợi cho việc đối phó với khủng hoảng.
Chưa bao giờ số phận đồng euro lại mong manh như hiện nay. Đề cập đến nguy cơ tan vỡ khu vực đồng tiền chung không còn là điều cầm kỵ trong các cuộc thảo luận. Ông Sylvain Broyer, kinh tế gia ở Ngân hàng Natixis đề cập đến hai kịch bản có thể xẩy ra: Hoặc khu vực euro tan rã và các nước châu Âu quay lại dùng đồng tiền quốc gia, hoặc sẽ hình thành hai nhóm nước trong khối này. Cả hai trường hợp đều gây ra thảm họa cho châu Âu : Suy thoái kinh tế, lãi suất tăng cao, khu vực ngân hàng bị khủng hoảng nặng nề.
Để cứu nguy đồng euro, các lãnh đạo châu Âu đã đạt được đồng thuận là phải tăng cường kỷ luật ngân sách, nhằm trấn an thị trường và các công ty thẩm định tài chính. Tại Hội nghị Thượng đỉnh ngày 09/12/2011 ở Bruxelles, các lãnh đạo của 26 thành viên Liên Hiệp Châu Âu – ngoại trừ Anh Quốc không tham gia – đã đồng ý cần phải xem xét và sửa đổi Hiệp định châu Âu, nhưng công việc này chỉ bắt đầu vào tháng Ba năm nay, 2012. Trong những tháng tới, nhiều nước trong khu vực đồng euro sẽ phải huy động tài chính ồ ạt trên thị trường để thanh toán các khoản nợ. Các Nhà nước, doanh nghiệp và ngân hàng sẽ vay được bao nhiêu và ở mức lãi suất nào ? Đây là một trắc nghiệm đầy rủi ro đối với chính đồng euro.